Nước Pháp mừng Edgar Morin 100 tuổi: Hướng về quá khứ tìm cảm hứng tương lai

Chủ Nhật, 25 Tháng Bảy 20214:53 CH(Xem: 2481)
Nước Pháp mừng Edgar Morin 100 tuổi: Hướng về quá khứ tìm cảm hứng tương lai
rfi.fr

Nước Pháp mừng Edgar Morin 100 tuổi: Hướng về quá khứ tìm cảm hứng tương lai

Trọng Thành

Liên hoan sân khấu Avignon (Pháp), với chủ đề chính « Nhớ đến tương lai », tổ chức đối thoại với Edgar Morin, nhân dịp nhà tư tưởng Pháp tròn 100 tuổi. Cảnh tượng tương phản tại Tokyo trước thềm Thế Vận Hội: người ăn không hết, kẻ lần chẳng ra. Phim về phong trào dân chủ Hồng Kông bất ngờ ra mắt Liên hoan Cannes. Tám tập đoàn bảo hiểm hàng đầu thế giới lập Liên minh hướng đến thế giới trung hòa khí thải. Trên đây là chủ đề chính tạp chí Thế giới Đó đây tuần này.

Ngày mùng 8 tháng 7 năm 2021, Edgar Morin - người được coi là triết gia lớn nhất của nước Pháp đang tại thế - tròn trăm tuổi. Nước Pháp long trọng mừng sinh nhật nhà tư tưởng, nhà xã hội học, người từ hơn nửa thế kỷ nay bền bỉ tìm kiếm một đường hướng mới cho văn minh nhân loại (une nouvelle politique civilisationnelle), giúp xã hội con người thoát khỏi các khủng hoảng vô cùng nan giải hiện nay, đặc biệt là cuộc đại khủng hoảng về sinh thái - môi trường (*). 

Cùng « người thanh niên trăm tuổi » nghĩ về tương lai

Edgar Morin là tác giả của hơn trăm đầu sách, được dịch ra khoảng 30 thứ tiếng. Một số tác phẩm căn bản của ông đã được dịch ra tiếng Việt, như kiệt tác « Trái đất - Tổ quốc chung » (Terre - Mère, 1993), bộ sách kinh điển « Phương pháp » (Méthode, 6 tập, 2008), hay cuốn « Liên kết tri thức - Thách đố của thế kỷ 21 » (Relier les connaissances. Le défi du XXIe siècle, 1998).

Nhân dịp ông trăm tuổi, UNESCO dành một hội thảo để vinh danh sự nghiệp của người trí thức Pháp, với ảnh hưởng quốc tế rộng lớn, đặc biệt với tư cách cha đẻ của « tư tưởng phức hợp » (pensée complexe), vượt qua những hạn chế của tư duy khoa học cổ điển, để hướng tới một nền văn minh mới.

Chứng nhân của những biến động dữ dội thế kỷ XX

Trăm tuổi vẫn không ngừng sáng tạo, không ngừng trăn trở vì một tương lai tốt đẹp hơn cho nhân loại. Liên hoan sân khấu Avignon truyền thống của Pháp năm nay, lấy chủ đề chính là « Se souvenir de l’avenir / Nhớ đến tương lai », dành một chương trình đặc biệt để vinh danh nhà tư tưởng đầy sức sống - « người thanh niên trăm tuổi ». Chủ đề « Nhớ đến tương lai » như nhắn nhủ với ta rằng cuộc sống không chỉ là hiện tại, cho hiện tại, là hưởng thụ trong hiện tại, mà cần lắm một thái độ sống vì một tương lai, vì những gì tốt đẹp hơn, vì các thế hệ tiếp nối.

Muốn có một tương lai như vậy, rất cần trở lại với những trải nghiệm, những bài học quá khứ. Edgar Morin không chỉ là một trí thức, ông còn là con người dấn thân hành động, chứng nhân của những biến động dữ dội của thế kỷ XX. Cuộc đời của nhà tư tưởng Pháp mang lại nhiều cảm hứng và ước mơ, khát vọng và hy vọng.

Phóng sự của phóng viên Sébastien Jédor gửi về từ Avignon :

« Edgar Morin, kháng chiến quân chống phát xít, cũng là nhà tư tưởng về sinh thái - môi trường, nhà xã hội học chuyên gia về phong trào nhạc yéyé của giới trẻ Pháp những năm 1960… Edgar Morin vừa tròn một trăm tuổi, nhưng ông vẫn trẻ. Festival Avignon có một chương trình do nhà báo Nicolas Truong dàn dựng, để biểu dương tâm hồn trẻ trung bất diệt ấy.

Nicolas Truong - đạo diễn và cũng là người dẫn chương trình - nói : Edgar Morin là một người trí thức biết cách soi sáng những nỗi ám ảnh lo sợ trước tương lai, người giúp chúng ta hiểu được những gì mà chúng ta có thể làm được trong hiện tại.

Cựu bộ trưởng Tư Pháp Christiane Taubira - người phụ nữ da đen đầu tiên lãnh đạo một bộ trụ cột của chính quyền Pháp - là khách mời của chương trình. Bà nói : Với Edgar, tôi cảm thấy mình bước vào một thế giới vững chắc, và đặc biệt là đến với một thế giới đầy bất trắc nhưng tràn trề niềm vui.

Trên sân khấu, cựu bộ trưởng Tư Pháp Christiane Taubira, nhà sinh thái Pablo Servigne, sử gia viện sĩ Hàn lâm Pascal Ory, nghệ sĩ Judith Chemla tri ân tư tưởng nhân văn của Edgar Morin.

Nicolas Truong nói : Ông đã không đánh mất niềm tin vào sự tái sinh của tinh thần nhân văn, nhưng đó không phải là một tinh thần nhân văn nhạt nhòa trung lập, mà là niềm tin vào một nền dân chủ triệt để, một cách thức sản xuất chế tạo rất khác… Đó là một con người nói với chúng ta rằng : thế giới của chúng ta vẫn có thể có một tương lai rực rỡ.

Chương trình đối thoại rất dài, nhưng với những ai mơ ước về một thế giới tốt đẹp hơn, Edgar Morin quả đã mang lại niềm hy vọng ».

Thế Vận Hội Tokyo : Người ăn không hết, kẻ lần chẳng ra

Thế Vận Hội Tokyo khai mạc ngày 23/07/2021. Hãng tin Reuters hôm qua cho biết, theo một thăm dò dư luận mới nhất, 55% người Nhật muốn hoãn lại kỳ Thế Vận này. Dịch bệnh là lý do chủ yếu. Tuy nhiên, đối với khá đông người Nhật Bản, kỳ Thế Vận với chi phí lên đến hơn 13 tỉ euro này bị coi là quá xa xỉ, trong bối cảnh tỉ lệ dân cư lâm vào cảnh nghèo đói gia tăng, kể từ khi đại dịch Covid-19 xuất hiện.

Phóng sự của thông tín viên Bruno Duval từ Tokyo :

« Trong thời gian Thế Vận Hội Tokyo, các quan chức cao cấp nhất của Ủy ban Thế vận Quốc tế sẽ ở trong các khách sạn sang trọng, với những căn phòng đôi khi có giá lên đến 300.000 yen một đêm, tức hơn 2.000 euro. Tiền khách sạn này chủ yếu do Ủy ban Thế Vận Hội chi trả, tức lấy từ tiền thuế của dân Tokyo. Lối xài sang nói trên của các quan chức thể thao khiến hai phụ nữ về hưu Nhật Bản tức giận.

Một người nói : ‘‘Một đêm 300.000 yen là gấp hai lần tiền hưu một tháng của tôi. Trong lúc tôi không đủ tiền để ăn ba bữa một ngày. Giờ đây, tôi phải thắp đèn nê-ông để đón tiếp quý vị, còn bình thường ra tôi không dám bật đèn : ban ngày thì sống nhờ ánh sáng mặt trời, đêm thì nhờ đèn tivi. Một đồng yen tiết kiệm được cũng là quý ! Các cuộc thi Thế Vận Hội Tokyo chắc chắn là ngày hội thể thao của những người giàu. Hoàn toàn trái ngược với cuộc sống của chúng tôi, những con người thấp cổ bé họng’’.

Người phụ nữ thứ hai kể : ‘‘Tiền hưu của tôi không đủ sống. Ba lần một tuần, tôi phải lau cầu thang cho những người cùng khu nhà. Ở tuổi 82, tôi vẫn phải trèo lên trèo xuống với các xô nước nặng. Nhưng tôi không có cách khác. Nếu không có việc làm thêm này, tôi không đủ tiền sống. Nhiều người cao tuổi cũng như tôi, họ buộc phải làm việc. Tôi rất đau lòng khi thấy người ta dành quá nhiều tiền cho Thế Vận Hội này !’’. 

Tại Nhật Bản, 20% người về hưu sống dưới mức nghèo khổ. Ở đất nước này cũng ngày càng có nhiều thanh niên rơi vào cảnh bấp bênh. Một hiệp hội cung cấp các bữa ăn từ thiện cho những người cơ nhỡ cho biết người đến đây ngày càng trẻ hơn, và cũng ngày càng đông hơn. Số lượng khẩu phần từ thiện tăng gấp ba lần so với trước đại dịch. Người đến nhiều khi phải xếp hàng đến hơn hai giờ mới đến lượt.

Bệnh dịch cũng khiến nhiều phụ nữ rơi vào cảnh bấp bênh. Số lượng phụ nữ phải làm những công việc bấp bênh gấp hai lần nam giới. Ước tính 35% gia đình Nhật Bản thuộc nhóm khó khăn nhất không còn phương tiện để tự chu cấp nhu cầu thực phẩm tối thiểu ».

Tỉ lệ nghèo đói gia tăng mạnh ngay ở tại Nhật Bản, cường quốc kinh tế thứ ba thế giới. Tình hình còn thê thảm hơn tại nhiều nơi khác. Báo cáo mới nhất của tổ chức Oxfam báo động, số lượng người đói tăng gấp 6 lần so với đầu đại dịch. Đại dịch, xung đột và khủng hoảng môi trường - khí hậu là ba nguyên nhân chính làm tăng số lượng người đói. Vùng sa mạc Sahara là nơi bị ảnh hưởng nghiêm trọng hàng đầu.

Phim về phong trào dân chủ Hồng Kông bất ngờ công chiếu tại Cannes

Ngày 15/06, tức một ngày trước khi khép lại Liên hoan điện ảnh quốc tế Cannes (Pháp), ban tổ chức thông báo đưa vào chương trình bộ phim tài liệu về các cuộc biểu tình đòi dân chủ, chống lại can thiệp của Bắc Kinh, làm rung chuyển Hồng Kông năm 2019.

« Năm 2019, luật dẫn độ sang Trung Quốc đã mở ra chiếc hộp Pandora, biến Hồng Kông thành một chiến trường chống lại chế độ chuyên chế Trung Quốc » là trích đoạn phần tóm tắt phim « Revolution of Our Times / Cuộc cách mạng của thời đại chúng ta » trên trang nhà của Liên hoan Cannes.

Bộ phim « Revolution of Our Times » của đạo diễn Chu Quan Uy (Kiwi Chow) thuật lại cuộc khủng hoảng bùng lên từ tháng 6/2019, chống dự luật cho phép dẫn độ nghi phạm sang Hoa lục, một nỗ lực nhắm xóa bỏ trên thực tế « quy chế bán tự trị » đối với đặc khu Hồng Kông. Phim cho thấy phong trào phản kháng từ bất tuân dân sự chuyển sang gần như nổi dậy, với đỉnh điểm là cuộc vây hãm khốc liệt khéo dài 12 ngày tại Đại học Bách khoa Hồng Kông, kết thúc với thất bại về phía các sinh viên.

Đạo diễn Chu Quan Uy đã ghi lại cả một núi hình ảnh sống động, trong đó có nhiều đoạn gây sốc, về các cuộc biểu tình trên đường phố, những đụng độ dữ dội giữa người biểu tình với cảnh sát. Phim « Cuộc cách mạng của thời đại chúng ta » dành lời cho những người tranh đấu bình thường tham gia phong trào, thường với giọng nói được làm biến dạng hay gương mặt bị xóa mờ. Đa số giấu danh tính để tránh bị trả thù. Nhiều người trong số đã trốn ra nước ngoài sau khi Trung Quốc siết chặt đàn áp, hoặc đang bị cầm tù. Toàn bộ ê kíp làm việc, trừ đạo diễn của bộ phim tài liệu mang tên « Cuộc cách mạng của thời đại chúng ta », cũng đều không công bố danh tính.

Theo truyền thông Pháp, « Cuộc cách mạng của thời đại chúng ta » là một sự vinh danh đầy ý nghĩa đối với tinh thần dũng cảm và cuộc chiến ngoan cường của người dân Hồng Kông, một sự lên án trực diện không khoan nhượng chế độ Bắc Kinh, tìm mọi cách để bóp nghẹt tinh thần tự do trong xã hội Hồng Kông.

« Trong 50 năm gần đây, người dân Hồng Kông đã chiến đấu vì tự do và nền dân chủ, nhưng chưa thành công », như lời giới thiệu trên trang nhà của Cannes. Phim « Cuộc cách mạng của thời đại chúng ta » chính là sự tiếp nối của cuộc đấu tranh tạm thời thất bại.

Trả lời AFP, đạo diễn Chu Quan Uy cho biết, bộ phim đã được thực hiện mà không hề có chuyện « tự kiểm duyệt ». Khẳng định làm phim tự do, đạo diễn Chu Quan Uy ắt hẳn biết mình đang đứng trước nguy cơ lớn. Theo Luật an ninh quốc gia mới do Bắc Kinh áp đặt, đạo diễn « Cuộc cách mạng của thời đại chúng ta » và nhóm làm phim có thể bị bắt giữ bất cứ lúc nào.

Tám đại tập đoàn bảo hiểm lập Liên minh « trung hòa khí thải »

Trong lĩnh vực môi trường, một sự kiện đáng chú ý là tám tập đoàn bảo hiểm hàng đầu thế giới lập liên minh vì một thế giới trung hòa về carbon trước năm 2050. Chủ Nhật 11/07, tám công ty bảo hiểm hàng đầu thế giới đã thông qua sáng kiến thúc đẩy các khách hàng hướng đến một thế giới « trung hòa về khí thải » (Net-Zero Insurance Alliance - NZIA). Tuy nhiên, các hiệp hội môi trường tỏ ra rất hoài nghị về tuyên bố lạc quan nói trên, và yêu cầu các bằng chứng cụ thể.

Chỉ còn ba tháng nữa là thượng đỉnh Khí hậu COP 26 tại Anh Quốc, nhiều nỗ lực từ các phía để hướng nâng mạnh các mức cam kết, cũng như các biện pháp cụ thể nhằm hướng đến một thế giới trung hòa về khí thải, để nhiệt độ không tăng quá 1,5°C đến 2°C so với thời tiền công nghiệp (theo thỏa thuận Paris).

Theo AFP, tám công ty bảo hiểm bao gồm AXA, Allianz, Aviva, Generali, Munich Re, SCOR, Swiss Re và Zurich Insurance Group. Thông cáo báo chí của Liên minh NZIA cho biết các công ty bảo hiểm sẽ tham gia « Liên minh Glasgow vì một thế giới trung hòa carbon ». Nhóm do cựu giám đốc Ngân hàng Trung ương Anh Mark Carney làm chủ tịch, có nghĩa vụ chuẩn bị các sáng kiến ​​cụ thể trong lĩnh vực tài chính cho thượng đỉnh COP 26, tại Glasgow, Anh Quốc, tháng 11 tới.

Tám tập đoàn bảo hiểm hàng đầu thế giới nói trên cũng cho biết rõ « sẽ báo cáo độc lập hàng năm và công khai về những tiến bộ đạt được đối với các mục tiêu của Thỏa thuận Khí hậu Paris ». Các thành viên sáng lập liên minh này sẽ tự đặt ra các « mục tiêu giai đoạn » cứ mỗi 5 năm một lần, dựa trên cơ sở khoa học, để có lộ trình phù hợp tiến tới mục tiêu trung hòa về khí thải chung cuộc.

Hiện tại đã có một liên minh tương tự vì khí hậu trong lĩnh vực ngân hàng, Liên minh các ngân hàng trung hòa về carbon (Net-Zero Banking Alliance - NZBA), vừa ra mắt vào tháng 4 năm 2021. Hiện có 53 ngân hàng tham gia, với tổng số tài sản 37 nghìn tỷ đô la, chiếm gần một phần tư tài sản ngành ngân hàng trên thế giới.

Các hiệp hội bảo vệ môi trường, giám sát chặt các động thái của những công ty bảo hiểm nói trên, tỏ ra hoài nghi. Ngay sao thông báo của Liên minh NZIA, hiệp hội Insure our futur cũng ra một thông cáo cho biết đón nhận tuyên bố trên « một cách thận trọng », đồng thời yêu cầu NZIA chứng minh cho thiện chí bằng cách « ngay lập tức rút vốn khỏi các đầu tư vào dầu hỏa và khí đốt mới ».

Hiệp hội NGO Insure our futur cũng thừa nhận tập đoàn bảo hiểm số một thế giới Axa (Pháp) nằm trong số các doanh nghiệp hành động nhiều nhất để rút vốn khỏi than đá. Tuy nhiên, báo cáo mới nhất của Axa (cuối tháng 5/2021), tổng hợp toàn bộ các hoạt động được hãng bảo hiểm, vẫn hướng đến lộ trình nhiệt độ tăng 3,86°C, quá xa so với mục tiêu 1,5°C so với thời tiền công nghiệp.

Ghi chú 

(*) Morin là tác giả cuốn « L'an I de l'ère écologique »,  tạm dịch là Năm thứ nhất kỷ nguyên Sinh thái. Sách ra đời năm 1972. 1972 là năm nhóm tư vấn mang tên câu lạc bộ Roma công bố mô hình Meadow, dự báo nền văn minh công nghiệp (dựa trên năng lượng hóa thạch) của chúng ta sẽ sụp đổ trong nửa đầu thế kỷ XXI, nếu không có các điều chỉnh căn bản theo hướng phát triển bền vững).

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn