BÀI THƠ ‘GÁNH HÁT’ CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN
VÀ NHỮNG CẢM NHẬN
*
GÁNH HÁT
Ngẩng mặt lên anh
Quệt nước mắt đi anh
Dừng thôi mấy trò “con hát”
Đời vốn đủ đắng cay mặn chát
Nếm cả đi anh để thấu hiểu lẽ đời
Đừng đắp điếm nụ cười
Đừng ép niềm tin đem tráo đổi
Chẳng phải quan tham
Chẳng cố phạm sai lầm
Hà tất ngán mặt sắt đen sì xét xử
Hà tất khiếp lòng người giận dữ
Chẳng sợ làm ma trong tù
Chẳng sợ tòa tuyên án tử
Ngẩng đầu lên để không thẹn sống hèn.
Thôi nín đi mấy anh mấy chị
Thương vay khóc mướn thế đủ rồi
Bữa sáng người ta ăn
Bằng cả tháng nhà đông con không
cầ
Chai rượu người ta uống
Hơn tháng đẫm lưng mồ hôi đám người lao động
Người ta ở nhà lầu
Người ta đi xe hơi
Con cái ngông nghênh tiêu tiền chẳng phải nghĩ
Tiền ở đâu ra
Của ông của cha
Hay thiên hạ xót nghèo đã nhón tay “lại quả”.
Đúng sai đã có quan tòa
Anh hãy ngẩng cao đầu
Thử một lần làm đấng trượng phu
Và đám mấy người kia
Đâu cần rủ nhau khóc mướn.
*
Hà Nội, sáng 16 tháng 01.2018
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
VÀI NHẬN XÉT VỀ BÀI THƠ “GÁNH HÁT” CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN
Cám ơn Đặng Xuân Xuyến đã gởi cho tôi đọc bài thơ GÁNH HÁT.
Sau đây là vài nhận xét xổi.
Những cái dở:
1/ Tứ qua Ý không đủ dữ kiện để liên tưởng. Tôi có thể đoán Đặng Xuân Xuyến đang muốn nói đến ai. Chỉ đoán. Chưa chắc đã đúng. Nhiều người đọc khác mù tịt.
2/ Giọng điệu kẻ cả, thường không nhận được thiện cảm của người đọc.
3/ “Đúng sai đã có quan tòa”: Nói như thế không thuyết phục. Công lý của những cuộc xử án ở Việt Nam hơi bị “thiếu niềm tin”.
4/ Thế trận của bài thơ không chặt chẽ. Một đôi chỗ hở sườn.
5/ Cái tựa không hay. Đoạn kết chưa đắt, ấn tượng không sâu.
Những cái hay của bài thơ:
1/ Hình thức thơ: Phóng khoáng tự do. Có được cái nhìn và thói quen như thế không phải dễ. Rất nhiều nhà thơ tiếng tăm vẫn bị trói buộc bởi thể thơ, vẫn chấp nhận trói tay chui vào trong cũi. Cũi xấu, cũi đẹp, cũi cũ, cũi mới cũng đều là CŨI.
2/ Vần thoang thoảng vừa độ - không quá ngọt như các thể thơ truyền thống, không khô cứng như thơ tự do (không vần).
3/ Thơ nhất khí liền mạch, không có những bảng Stop làm khựng dòng chảy của tứ thơ.
4/ Ngôn ngữ, hình tượng là thế mạnh của Đặng Xuân Xuyến. Nó hỗ trợ rất nhiều cho việc chuyển tải tứ thơ.
5/ Cảm xúc tầng 3 - thứ cảm xúc tươi mát nhất, cao cấp nhất có xuất hiện nhờ tác giả viết trong lúc cao hứng. Nhưng những khiếm khuyết về thế trận đã trì kéo không cho cảm xúc đó lớn mạnh hơn.
Tóm lại bài thơ chỉ ở mức trung bình nhưng tôi thấy tác giả thủ đắc một số kỹ năng rất quan trọng, đặc biệt làm thơ lúc có hứng - truyền được cảm xúc tầng 3 vào thơ. Nếu giải quyết được những khuyết điểm ở trên, chọn được tứ thơ hay thơ Đặng Xuân Xuyến có nhiều cơ hội đi tới bến.
*
League City, 17 tháng 01.2018
PHẠM ĐỨC NHÌ
Địa chỉ: League City, Hoa Kỳ.
Email: nhidpham@gmail.com
ĐỌC “GÁNH HÁT” CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN
Đọc “Gánh Hát” ta biết ngay nhà thơ đề cập đến một hiện tượng đã xảy ra nhiều lần ngoài đời, trong mọi thời đại, tại các nơi cầm cán cân công lý để xét xử những người có tội.
Đọc “Gánh Hát” ta biết ngay nhà thơ khuyên nhủ (nhưng thật ra là miệt thị) những kẻ phạm tội mà còn tráo trở khi đứng trước vành móng ngựa, dùng mọi hành vi giả tạo, đóng kịch để lấp liếm, hòng đánh động lòng trắc ẩn của quan tòa và dư luận quần chúng.
Những con người như thế ta thấy đầy dẫy trên các phim Bao Công xử án thuở xa xưa, nhiều nhất ở bọn quan quyền hút xương máu nhân dân. Đáng tiếc thay, chuyện ngày xưa tưởng đã lạc hậu, ngày nay vẫn còn mà lại còn sống sượng hơn nhiều.
Nhà thơ vào đề khuyên bị cáo hãy ngẩng mặt lên:
Ngẩng mặt lên anh
Quệt nước mắt đi anh
Dừng thôi mấy trò “con hát”
Đời vốn đủ đắng cay mặn chát
Nếm cả đi anh để thấu hiểu lẽ đời
Đừng đắp điếm nụ cười
Đừng ép niềm tin đem tráo đổi
Đoạn thơ cho ta thấy, bằng những lời đanh thép, có chút mỉa mai, nhà thơ Đặng Xuân Xuyến kích động cái chất Người trong con người của bị cáo, để anh ta ngẩng cao đầu, đối diện với sự thật được công bố trước mắt. Nhà thơ dùng các chữ “con hát”, “đắp điếm nụ cười”, “đừng ép niềm tin” để gián tiếp cho người đọc thơ biết bị cáo là người có tội, đang đóng kịch bỉ ổi trước quan tòa.
Đoạn thơ kế tiếp, nhà thơ đã vạch mặt tên hề mang khuôn mặt giả tạo bằng những luận chứng vô cùng sắc sảo:
Chẳng phải quan tham
Chẳng cố phạm sai lầm
Hà tất ngán mặt sắt đen sì xét xử
Hà tất khiếp lòng người giận dữ
Chẳng sợ làm ma trong tù
Chẳng sợ tòa tuyên án tử
Ngẩng đầu lên để không thẹn sống hèn.
Đọc đoạn thơ nầy ai cũng thấy thú vị bởi đã làm lộ tẩy những điều tội phạm dùng dáng dấp của mình để che giấu tội ác.
Đây không phải là những lời thơ kẻ cả mà Đặng Xuân Xuyến phát ngôn trịch thượng. Đây là những lời thơ mà Đặng Xuân Xuyến thay mặt công lý kêu gọi lương tri của người phạm tội. Những lời thơ nầy có ở tất cả trong lòng bạn đọc, những người yêu sự thật, ghét dối trá sẽ thấy hả hê khi đọc nó, vì Đặng Xuân Xuyến đã nói thay lời muốn nói của họ.
Quả thật ở thời đại nào cũng thế, những tên hề đóng khéo nhiều khi làm mềm yếu trái tim xã hội, có khi là cả một phần nhân loại. Không thế thì không có một Hit-Le kéo cả một thế hệ theo ông ta, làm tan nát thế giới, đến nay đảng của hắn vẫn còn tồn tại dầu yếu và “hoạt động” trong bóng tối. Không thế thì một tên tướng cướp Ba-Ra Ba không được dân Do Thái biểu quyết tha tôi để giết Chúa Jêsus. Không thế thì Bao Công không phải xử đi xử lại nhiều lần và nhiều phen xin từ chức trước vua. Thời đại nầy cũng thế, những tên tôi phạm có đủ sự lừa lọc, dối trá để kích động tình thương của một lớp người nhẹ dạ, dễ tin để khóc cho chúng, xin tha tội chúng và nguyền rủa những người cầm cán cân công lý. Trong đoạn thơ áp chốt nầy Đặng Xuân Xuyến đẫ đối thoại với những con người ấy:
Thôi nín đi mấy anh mấy chị
Thương vay khóc mướn thế đủ rồi
Bữa sáng người ta ăn
Bằng cả tháng nhà đông con không cần chi tiêu tằn tiện
Chai rượu người ta uống
Hơn tháng đẫm lưng mồ hôi đám người lao động
Người ta ở nhà lầu
Người ta đi xe hơi
Con cái ngông nghênh tiêu tiền chẳng phải nghĩ
Tiền ở đâu ra
Của ông của cha
Hay thiên hạ xót nghèo đã nhón tay “lại quả”.
Nhà thơ đã dùng lời thơ nhẹ nhàng để như giải thích, như phủ dụ, như tâm tình, lột cái vỏ bọc của bọn ác bá, bày cái mặt thật xấu xa của bọn tội phạm trước ánh sáng, mở mắt mù tối của những quả tim “thật thà là cha đứa dại”.
Ở khổ thơ chót, Đặng Xuân Xuyến đã kết lại một lời ngắn gọn cho cả hai hạng người, bọn tội phạm đóng kịch trước vành móng ngựa và bọn thương vay khóc mướn vỉ tiền thuê cũng có, vì áp lực cũng có và vị cái ruột ngựa dễ tin lời tuyên truyền xảo trá cũng có vậy:
Đúng sai đã có quan tòa
Anh hãy ngẩng cao đầu
Thử một lần làm đấng trượng phu
Và đám mấy người kia
Đâu cần rủ nhau khóc mướn.
Có người cho rằng cũng khó tin vào sự đúng, sai của quan tòa. Thật ra chủ ý của bài thơ là lên án bọn tội phạm làm hề để qua mặt công lý. Vấn đề của nền tư pháp nằm ngoài bài thơ. Quan tòa dầu công minh hay không công minh cũng không bao giờ xét xử theo sự cúi đầu, quệt nước mắt, van xin tha thứ của bị can, kể cả làm thành “Gánh hát” trước vành móng ngựa. Ngoài quan tòa ngồi trên cao còn hàng vạn, hàng triệu triệu quan tòa là quân chúng nhân dân. Đây mới thật là quan tòa quan trọng.
Bài thơ có một kết cấu vô cùng chặt chẽ, sít sao từ khổ thơ trên qua khổ thơ dưới. Bài thơ có lý luận hợp lý, có lúc đanh thép, có lúc khích lệ, khuyến dụ, chuyển tải đến người đọc một hình ảnh đã có từ thời xa xưa nhưng là thời sự sống động trong hiện tại. Đọc bài thơ nhắc cho chúng ta và những ai ngồi ở chỗ chức cao trọng vọng hãy giữ lương tri của mình để làm con Người chớ không làm con ngợm khóc lóc xấu xa.
*
CHÂU THẠCH
(Tên thật: Trương Văn Trạn)
Địa chỉ: 75 Phan Kế Bính, Đà Nẵng.
ĐT: 0929128967 - 05113894610
Email: truongvantran@hotmail.
.
