Một linh hồn sắc sảo, mênh mông

Thứ Ba, 13 Tháng Ba 20183:00 CH(Xem: 5741)
Một linh hồn sắc sảo, mênh mông

Một linh hồn sắc sảo, mênh mông

Năm tôi học lớp 8 trường Thánh Tâm ở Ngã ba Ông Tạ, có thày Trương Quang Gia dạy Việt văn nổi tiếng là một vị thày nghiêm, khó tính. Học trò nào nghịch phá, nói chuyện trong lớp, thày bắt lên nằm trên bục giảng, rồi thày đưa cây thước kẻ sắt cho trưởng lớp phạt, đánh vào đít năm bẩy hèo. Trưởng lớp mà giơ cao đánh khẽ để đỡ cho bạn thì thày sẽ đánh đít trưởng lớp một hèo làm mẫu. Đầu niên học thày phạt một bạn như thế, từ đó về sau chẳng đứa nào dám phá phách trong lớp của thày.

Thày tuy khó, nhưng tôi thích những giờ luận văn trần thuyết trong lớp của thày. Ngoài những bình giảng và thuyết trình về vài đoạn Truyện Kiều, về những đoạn văn xuôi trích từ Tâm hồn cao thượng, tôi thích nhất đề tài về Hoa học trò của Xuân Diệu thày cho làm trước kỳ thi đệ nhị lục cá nguyệt.

Những ngày tháng Tư gần cuối niên học, tiết trời oi ả, ngồi trong lớp lo ra, suy nghĩ mông lung về những ngày hè sắp đến, sẽ phải xa bạn bè, thày cô, xa trường lớp thân yêu, nhìn phượng đỏ lên trong cơn nắng gắt mà lòng mênh mang buồn.

Cái tuổi 13, 14 con gái biết làm duyên làm dáng, con trai biết chải tóc mượt, biết lo áo quần thẳng nếp, biết nhìn những tà áo trắng tung tăng sân trường giờ ra chơi, cố tìm một bóng hình nào đó để thấy sao ôi dễ thương. Nhưng tính con trai lại thích nghịch phá, chọc ghẹo cho mấy cô nữ sinh nổi nóng, nhăn mặt, có khi khóc thút thít, để thấy con gái khi khóc sao mà đẹp. Tuổi học trò dễ thương như thế mà giờ đây lại sắp phải xa nhau, xa trường khi những chùm phượng đang rực rỡ đỏ hơn.

Thày Gia dạy chúng tôi hơn một niên học thì thày nghỉ, về làm ở Phủ Quốc vụ khanh đặc trách văn hóa trong công tác nghiên cứu và dịch thuật Truyện Kiều. Cuối năm lớp 9 có tin sang năm thày về dạy lại và chỉ vì chuyện đó mà tôi bị phạt một lần nhớ đời.

Khi chỉ còn vài buổi học nữa là hết niên học, trong giờ đại số với thày Hoàng Đăng Cấp tôi và một đứa bạn đã bị thày phạt nặng. Bọn tôi học thày cả năm, chưa bao giờ thấy thày Cấp nổi nóng như hôm đó. Câu chuyện chỉ vì tôi và thằng Đặng Xuân Mai mở miệng hỏi thày về vụ tranh luận trên báo gần đây giữa thày và thày Trương Quang Gia về việc có nên đem môn tân toán học vào chương trình cấp 2 hay không. Cuộc tranh luận kéo dài mấy tháng trên một nhật báo lớn nên nhiều thày cô và học trò có nghe đến. Chúng tôi không hiểu rõ những lập luận bênh chống ra sao, nhưng chỉ biết giữa hai người thì thày Cấp ủng hộ, thày Gia phản đối và ý kiến của thày Cấp không được nhiều người tán đồng lắm.

Trong lúc thày Cấp đang kể chuyện về những tranh luận, thằng Mai bỗng dưng giơ tay xin hỏi: “Em nghe nói sang năm thày Gia về lại trường, có đúng không thày?” Thày chưa kịp trả lời, tôi hỏi thêm: “Thế vậy thày có sợ không?” Thày Cấp nổi nóng, mặt đỏ gay, kêu tôi lên đứng trước lớp, cho là tôi hỗn láo, thày cho tôi mấy cái bạt tai, giảng cho một bài mô-ran. Thằng Mai ngồi dưới khúc khích cười, thày bắt lên luôn, cho hai tát tai và một bài mô-ran nữa. Rồi thày bắt hai đứa ra quì ngoài cửa lớp. Sư huynh hiệu trưởng là thày dòng Nguyễn Văn Ngươn đi ngang lớp, thấy chúng tôi bị quì nên phạt bồi thêm cho hai đứa hai cái nhéo xoáy tai, đau điếng. Chúng tôi xấu hổ lắm vì biết bọn học trò con gái trong lớp bên cánh trái nhìn ra cửa sổ là thấy hết.

Những năm học cấp 2 hai đứa chúng tôi là học trò ngoan và giỏi nhất nhì trong lớp, thế mà chỉ còn vài hôm trước khi từ giã mái trường thân yêu còn bị phạt nặng như thế. Nhưng chúng tôi không oán giận thày. Vài hôm sau, trong ngày phát thưởng tôi được lãnh phần thưởng hạng nhất. Lên sân khấu nhận gói phần thưởng to từ tay sư huynh hiệu trưởng trao, rồi tôi quay xuống cúi đầu cám ơn thày cô ngồi trước khán đài, tôi thấy thày Cấp nhìn tôi mỉm cười sau cặp kính cận dầy cộm.

Ít lâu sau hai đứa rủ nhau đến thăm thày ở toà soạn báo Tuổi hoa, cạnh nhà thờ Dòng Chúa cứu thế trên đường Kỳ Đồng. Thày Cấp tặng cho mỗi đứa một quyển báo có hình của họa sĩ Vi Vi vẽ cảnh lớp học với hai học trò đang khoanh tay đứng trước mặt một ông thày với cặp kính cận dầy, trên bảng đen là giản đồ Venn với những hình tròn giao nhau biểu thị cho giao, hội, hiệu của ngành tân toán học, đề tài tranh luận của hai người thày của chúng tôi. Thày Cấp nói là đã gợi ý cho họa sĩ vẽ bìa và hình ảnh đó chính là hôm hai đứa chúng tôi bị thày quở phạt.

Lên cấp 3 tôi học trường Nguyễn Bá Tòng, năm lớp 10 ở bên đường Bùi Thị Xuân, hai năm sau ở bên Gia Định. Cả hai nơi, sân trường đều có trồng phượng.

Học trò nam chúng tôi càng lớn thì nỗi lo âu về tương lai bản thân, hiện tình đất nước càng hiện rõ trong những thảo luận trong ngoài lớp. Đi đâu cũng phải kẹp bên mình những giấy tờ tuỳ thân như căn cước, lược giải cá nhân, chứng chỉ hoãn dịch, kẻo không có thể bị đưa vào quân vụ thị trấn, rồi trung tâm huấn luyện Quang Trung.

Mùa hè 1972 chiến tranh bùng nổ lớn. Kỳ thi tú tài sẽ diễn ra trong vòng ít tháng. Tiết trời tháng Tư thật oi ả. Ngồi trong lớp mà hồn hay thả đến một nơi nào đó trong tương lai vô định. Cuộc đời mai mốt đây rồi sẽ có còn ở sân trường mộng mị hay là nơi quân trường nắng cháy da người, rồi chiến trường sôi động.

Qua hết mùa thi, vào đầu niên học lớp 12 mới rõ ai còn mang áo thư sinh, ai đã khoác áo chiến binh. Một phần ba bạn học nam năm ngoái đã không trở lại ghế nhà trường. Đứa nhập ngũ tòng quân, đứa về quê theo học sư phạm tiểu học.

Ai còn ở ghế nhà trường vẫn cố gắng học cho dù tương lai không biết ra sao và cuộc chiến dường như còn kéo dài bất tận.

Sau Tết là lúc học trò bù đầu bên chồng sách vở, dồn vào việc học thi. Chúng tôi tìm đến những nơi yên tịnh như chùa Vĩnh Nghiêm, nghĩa trang Bắc Việt để ôn bài thi sau giờ học ở trường. Ngoài việc học, cuối tuần rủ nhau đi xi-nê, bát phố, ghé vào Khai Trí đọc cọp ít trang sách mới, ghé đến bưu điện nhâm nhi bò bía vừa nóng vừa cay, hay vào Hội Việt Mỹ xem tranh, tìm chút hơi mát, thưởng thức văn nghệ, trà đàm, vào quán cà phê trầm tư theo những dòng nhạc Trịnh Công Sơn. Thạch chè Hiển Khánh, bò viên Ngã tư Phú Nhuận, bánh cuốn Nguyễn Thiện Thuật là những thứ bọn tôi thích ăn vặt với nhau.

Những cái chết nơi chiến trường của các vị chỉ huy anh hùng, của bạn cũ, của hàng xóm láng giềng và tin tức chiến trận vọng về thành phố làm chúng tôi lo âu. Thày Hoàng Định dạy Anh văn, trong giờ học nhiều khi thấy học trò lo ra, thường trấn an và tiên đoán hòa bình rồi sẽ đến. “Nixon đã đi Tầu, rồi sẽ đi Nga. Cuộc cờ đã ngã ngũ. Chiến tranh rồi sẽ chấm dứt thôi.” Thày hay nói thế và kết câu với cụm từ “Alleluia” vinh danh Thượng Đế. Nghe nói nhà thày to, cây cối um tùm, có biển đề “Hoàng Gia trang”, là tụ điểm sinh hoạt của đạo Cơ Đốc và thày sắp được đi Mỹ tu học.

Nghe đến nước Mỹ, hình ảnh hiển hiện lên là những người lính đang có mặt trên đất Việt Nam, là những người làm công tác y tế, dân vụ, sửa đường, xây cầu, có khi là tài xế nhà binh đụng xe chết người rồi bỏ chạy, những vụ hiếp dâm đăng trong những cột tin nhỏ “từ thành đến tỉnh”. Nước Mỹ là Nixon, Kissinger, Bunker, Westmoreland, là phi hành gia Amstrong, là xe Ford Falcon, là những chàng hippie tóc để dài, quần ống loe mà chúng tôi thích bắt chước, là những bài hát ưa thích Season in the Sun, Seal with a Kiss, Yesterday, Donna Donna, Both Sides Now.

Từ lớp học nhìn ra sân trường thấy phượng trổ bông đỏ thắm vào những ngày nắng gắt nhất của năm, thày tiên đoán: “Năm nay phượng nở nhiều. Các anh chị đi thi sẽ đỗ nhiều đấy.” Nghiệm ra thì lời thày nói cũng đúng với tỉ lệ thi đậu khá cao của các bạn cùng lớp năm đó.

Thế rồi một ngày cuối tháng Tư tôi rời Việt Nam, bỏ lại màu hoa kỷ niệm đó. Qua Mỹ.

Mười năm sau, vào một ngày đầu hè, đặt chân lên một miền đất châu Phi xa lạ làm thày dạy học, thấy phượng nở đỏ sân trường, cả một thời học trò xưa cũ hiện về.

Tôi lại nhớ về Hoa học trò từ những ngày ở cấp 2, giờ vẫn còn lưu lại nhiều kỷ niệm, như những trang lưu bút ép chùm hoa đỏ giữa những dòng chữ thân thương của bạn học, thày cô.

“Phượng không thơm, không đẹp, nhưng phượng nhiều, phượng có một linh hồn sắc sảo, mênh mông.” Cái linh hồn ấy của phượng chính là tâm hồn của học trò Việt Nam, ngày xưa, hôm nay và mãi mãi - dù còn ở quê nhà hay đang phiêu bạt tứ xứ - mà đã một lần nhìn thấy phượng đỏ nơi sân trường.

Bùi Văn Phú

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn