Trang Lá Cải Ngày 17 - 08 -2018: Thế giới chiều ngày 17/8: Trump, Tập có thể gặp nhau để chấm dứt chiến tranh thương mại

Thứ Sáu, 17 Tháng Tám 20188:02 CH(Xem: 11975)
Trang Lá Cải Ngày 17 - 08 -2018: Thế giới chiều ngày 17/8: Trump, Tập có thể gặp nhau để chấm dứt chiến tranh thương mại
****************

Thế giới chiều ngày 17/8: Trump, Tập có thể gặp nhau để chấm dứt chiến tranh thương mại

Lãnh đạo Mỹ-Trung có thể sắp gặp thượng đỉnh nhằm giải quyết mâu thuẫn thương mại; gia đình các nạn nhân vụ sập cầu Italy dọa tẩy chay lễ tang; oanh tạc cơ Nga sẽ diễn tập gần Alaska.

  • Trump, Tập Cận Bình có thể gặp vào tháng 11 nhằm kết thúc chiến tranh thương mại
     Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tham dự quốc yến tại Đại lễ đường Nhân dân Trung Quốc vào ngày 9/11/2017. Ảnh: Reuters.

     Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tham dự quốc yến tại Đại lễ đường Nhân dân Trung Quốc vào ngày 9/11/2017. Ảnh: Reuters.

    Các nhà đàm phán Trung Quốc và Mỹ đang phác thảo lộ trình chấm dứt chiến tranh thương mại giữa hai nước thông qua đối thoại, bao gồm hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình dự kiến tổ chức vào tháng 11, theo Dow Jones.

    Hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang vướng vào một cuộc chiến thương mại ngày càng leo thang. Hiện giá trị hàng hóa bị đánh thuế nhập khẩu của mỗi nước đã lên tới 34 tỷ USD, lệnh áp thuế lên thêm 16 tỷ USD hàng hóa chuẩn bị có hiệu lực từ ngày 23/8. Washington đe dọa sẽ áp thuế lên tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc trị giá hơn 500 tỷ USD.

  • Gia đình nạn nhân trong vụ sập cầu Italy đe dọa tẩy chay lễ tang của chính quyền 
    000-18D4OR-6754-1534375704-600-4173-5091

    Lực lượng cứu hộ ngày 15/8 tìm kiếm người mắc kẹt trong đống đổ nát từ cây cầu sập. Ảnh: AFP.

    Gia đình 17 nạn nhân thiệt mạng trong vụ sập cầu Morandi ở thành phố cảng Genoa, phía bắc Italy đã từ chối tham gia lễ tang dự kiến được chính quyền tổ chức tại tòa thị chính thành phố hôm nay, Guardian dẫn truyền thông địa phương đưa tin.

    "Nếu nhà nước gây ra chuyện này, họ không được ra mặt, sự xuất hiện của các chính trị gia là một nỗi hổ thẹn", mẹ của một nạn nhân tử vong trong vụ sập cầu nói. 7 gia đình khác cũng đang cân nhắc tẩy chay lễ tang do chính quyền Genoa tổ chức. 

    Một đoạn dài 200 m của cầu cao tốc Morandi tại Genoa bị sập ngày 14/8 khiến hơn 30 phương tiện rơi xuống đường ray tàu bên dưới và ít nhất 38 người thiệt mạng. Dù đã có những cảnh báo từ trước, chính quyền Italy được cho là đã không có những biện pháp quyết liệt để ngăn ngừa thảm họa.

  • Oanh tạc cơ Tu-160 Nga lần đầu tiên diễn tập gần Alaska, Mỹ
    may-bay-2420-1534550257.jpg

    Máy bay ném bom chiến lược Tu-160, loại máy bay siêu âm ném bom lớn nhất thế giới, hạ cánh tại căn cứ không quân Engels, gần thành phố tây nam Saratov, Nga. Ảnh: AP.

    Hai máy bay ném bom chiến lược siêu âm Tupolev Tu-160 lần đầu tiên trong lịch sử tham gia diễn tập gần khu vực Alaska của Mỹ, Business Insider ngày 18/8 dẫn thông báo của Bộ Quốc phòng Nga.

    Tupolev Tu-160 là máy bay ném bom chiến lược siêu âm cánh cụp cánh xòe, có khả năng cất cánh với tải trọng tối đa 267 tấn, có thể mang theo 6 tên lửa hành trình tiêu chuẩn và 12 tên lửa hạt nhân tầm ngắn, bay với tốc độ nhanh gấp hai lần tốc độ âm thanh. 

    Tổng cộng 10 máy bay tham gia cuộc diễn tập trận, bao gồm oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS và máy bay tiếp dầu Il-78, theo Moscow Times

  • Putin sẽ dự lễ cưới của Ngoại trưởng Áo
    nga-7428-1534549563.jpg

    Ngoại trưởng Áo Karin Kneissl (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin trong một sự kiện ở Vienna, Áo hồi tháng 6. Ảnh: AP

    Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm nay sẽ dừng chân tại Áo để tham dự lễ cưới của Ngoại trưởng nước này Karin Kneissl khi đang trên hành trình tới Đức để hội đàm với Thủ tướng Angela Merkel, ABC đưa tin.

    "Đây sẽ là buổi tiệc riêng tư và chuyến thăm cá nhân, không dẫn tới bất cứ sự thay đổi nào trong lập trường đối ngoại của Áo", theo người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Áo.

    Ngoại trưởng Karin Kneissl là người ủng hộ việc tăng cường quan hệ Áo - Nga trong bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và nhiều nước đồng minh châu Âu với Moskva liên quan đến vấn Urkaine, bán đảo Crimea.

  • Indonesia lại rung chuyển vì động đất 
    dong-day-5892-1534551000.jpg

    Đống đổ nát sau trận động đất 7 độ trên đảo Lombok, Indonesia hôm 4/8. Ảnh: AP.

    Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ cho biết một trận động đất ngoài khơi mạnh 6,5 độ đã làm rung chuyển đảo quốc Indonesia đêm 17/8, Reuters đưa tin.

    Trận động đất xảy ra ở độ sâu 564,7 km, cách khu vực Raba khoảng 153 km về phía đông bắc. Chưa có cảnh báo sóng thần và những thông tin về thiệt hại. Tâm chấn của trận động đất cách đảo Lombok khoảng 500 km. Hồi đầu tháng, Lombok đã hứng chịu trận động đất 6,9 độ cùng các đợt dư chấn mạnh.

    Đây là trận động đất thứ tư xảy ra liên tiếp tại Indonesia trong những tuần gần đây khiến ít nhất 460 người thiệt mạng. 

  • Hơn 300 người thiệt mạng trong đợt lũ lụt tồi tệ nhất ở miền nam Ấn Độ

    lu-lut-2152-1534551927.jpg

    Lực lượng cứu hộ Ấn Độ dùng trực thăng cứu người dân bị mắc kẹt trong lũ. Ảnh: Reuters.

    Chính quyền bang Kerala, miền nam Ấn Độ, thông báo số người thiệt mạng vì mưa lũ kéo dài suốt 9 ngày qua tại bang này đã tăng lên 324 người. Thủ hiến bang cho biết đây là trận lũ lụt tồi tệ nhất trong 100 năm qua, Guardian ngày 18/8 đưa tin.

    "Chỉ trong vòng 36 tiếng qua, khoảng 100 người đã chết vì lũ lụt", giới chức bang cho biết, nói rằng hơn 220.000 người mất nhà cửa và dự báo số người thiệt mạng sẽ tăng do mưa nặng hạt tiếp tục trút xuống trong vòng 24 giờ tới. Cảnh sát biển Ấn Độ và Lực lượng Ứng phó Thảm họa Quốc gia đã được huy động tới khu vực lũ lụt để hỗ trợ sơ tán và cứu nạn.

  • Trung Quốc bác thông tin phi công 'huấn luyện tấn công căn cứ Mỹ'
    trung-quoc-8000-1534553431.jpg

    Cờ Mỹ được treo gần Tử Cấm Thành trong chuyến thăm Bắc Kinh của Tổng thống Donald Trump tháng 11/2017. Ảnh: Reuters

    Bộ Quốc phòng Trung Quốc hôm qua tuyên bố báo cáo của Lầu Năm Góc cho rằng các phi công nước này có thể đang huấn luyện nhiệm vụ tấn công căn cứ Mỹ và đồng minh "chỉ đơn thuần là đoán mò", theo Reuters.

    Báo cáo được Bộ Quốc phòng Mỹ trình lên quốc hội hàng năm, trong đó đánh giá sự phát triển kinh tế, ngoại giao và quân sự của Trung Quốc, cũng như những phương pháp Bắc Kinh đang theo đuổi nhằm chiếm ưu thế trong khu vực và trên thế giới. Mỹ ước tính Trung Quốc đã chi hơn 190 tỷ USD cho chi tiêu quốc phòng trong năm ngoái.

    Bộ Quốc phòng Trung Quốc cho rằng báo cáo này hiểu sai các ý đồ chiến lược của Bắc Kinh và thổi phồng "cái gọi là mối đe dọa quân sự từ Trung Quốc".

  • Quả bom giết 41 trẻ em trong vụ không kích ở Yemen do Mỹ sản xuất
    yemen-5585-1534554108.jpg

    Một người đàn ông than khóc bên quan tài một đứa trẻ thiệt mạng trong vụ không kích ở khu vực Dahyan của tỉnh Saada thuộc Yemen hôm 9/8. Ảnh: CNN

    Sau khi làm việc với truyền thông địa phương và chuyên gia vũ khí, CNN kết luận một quả bom MK 82 nặng 227 kg do tập đoàn Lockheed Martin của Mỹ sản xuất đã được sử dụng trong vụ tấn công xe bus chở học sinh Yemen hôm 9/8, khiến 51 người thiệt mạng, trong đó 41 nạn nhân là trẻ em và làm bị thương ít nhất 79 người khác.

    Arab Saudi, nước dẫn đầu liên quân chống phiến quân Houthi ở Yemen, tuyên bố sẽ điều tra vụ không kích nhầm vào chiếc xe bus trường học ở khu vực Dahyan của tỉnh Saada này.


**************

Mỹ kêu gọi phóng thích nhà hoạt động Lê Đình Lượng


Ông Lê Đình Lượng, 53 tuổi, bị tòa án ở Nghệ An buộc tội "lật đổ chính quyền nhân dân" và bị tuyên án 20 năm tù giam hôm thứ Năm.
Mỹ hôm thứ Sáu nói rằng họ hết sức lo ngại về việc một nhà bất đồng chính kiến Việt Nam bị kết án 20 năm tù trong tuần này, gọi xu hướng gia tăng các vụ bắt giữ và các bản án khắc nghiệt đối với hoạt động tranh đấu ôn hòa là đáng lo ngại.

Một thông cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ về việc ông Lê Đình Lượng bị kết án sau một phiên tòa hôm thứ Năm cũng kêu gọi Việt Nam phóng thích tất cả các tù nhân lương tâm ngay lập tức.

Ông Lượng, 53 tuổi, bị bắt vào năm ngoái sau khi kêu gọi mọi người tẩy chay cuộc bầu cử Quốc hội. Ông viết các bài đăng trên Facebook thể hiện quan điểm chống Đảng Cộng sản và nhà nước, và kêu gọi biểu tình chống công ty thép Formosa của Đài Loan. Ông bị buộc tội "lật đổ chính quyền nhân dân."

"Xu hướng gia tăng các vụ bắt giữ và các bản án khắc nghiệt đối với các nhà hoạt động ôn hòa bình ở Việt Nam là đáng lo ngại," Bộ Ngoại giao nói.

"Hoa Kỳ kêu gọi Việt Nam phóng thích tất cả các tù nhân lương tâm ngay lập tức và cho phép tất cả các cá nhân ở Việt Nam được bày tỏ quan điểm của mình một cách tự do và tụ tập một cách ôn hòa mà không sợ bị trả đũa."

Các tổ chức nhân quyền quốc tế cho biết Việt Nam trong năm qua đã tăng cường trấn áp quan điểm bất đồng chính kiến và bỏ tù nhiều nhà hoạt động chỉ trích Đảng Cộng sản và nhà nước.

Tổ chức Ân xá Quốc tế trong một nghiên cứu công bố trước đây trong năm cho biết có ít nhất 97 tù nhân lương tâm hiện đang bị cầm tù ở Việt Nam, đa số sống trong các điều kiện tệ hại và bị ngược đãi.

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền có trụ sở tại New York gọi những cáo buộc nhắm vào ông Lượng là có động cơ chính trị.


*************

Đồng tiền Thổ Nhĩ Kỳ mất giá hơn 6% vì Mỹ đe dọa trừng phạt thêm


Đồng lira của Thổ Nhĩ Kỳ mất giá hơn 6% so với đồng đôla hôm 17/8, sau khi Mỹ cảnh báo Ankara hãy chờ thêm nhiều trừng phạt kinh tế nữa, trừ phi trao trả mục sư truyền giáo người Mỹ Andrew Brunson đang bị Thổ Nhĩ Kỳ cầm tù, theo Reuters.

Đồng tiền của Thổ Nhĩ Kỳ đã mất gần 40% giá trị so với đồng đôla trong năm nay, do bị tác động từ cả rạn nứt ngoại giao lẫn báo động của các nhà đầu tư về các chính sách tiền tệ của Tổng thống Tayyip Erdogan sẽ ảnh hưởng lên nền kinh tế. Ông Erdogan, người tự xưng là “kẻ thù của lãi suất”, muốn giảm lãi suất cho vay bất chấp tình trạng lạm phát cao.

Cuộc khủng hoảng tiền tệ dẫn đến lo ngại về những ảnh hưởng sâu rộng hơn đối với nền kinh tế, cụ thể là việc Thổ Nhĩ Kỳ sự phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu, và liệu các mức nợ ngoại tệ có gây rủi ro cho ngành ngân hàng hay không.

Trong cuộc họp nội các ngày 16/8, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Steven Mnuchin nói với Tổng thống Donald Trump rằng lệnh trừng phạt đã sẵn sàng, nếu ông Brunson, người đang bị xét xử ở Thổ Nhĩ Kỳ về tội khủng bố, không được phóng thích.

Ông Trump sau đó cho biết trong một dòng tweet rằng Hoa Kỳ “sẽ không trả gì” cho việc phóng thích ông Brunson, “nhưng chúng tôi đang cắt bớt đi đối với Thổ Nhĩ Kỳ!”. Tổng thống Hoa Kỳ gọi ông Brunson “một con tin yêu nước tuyệt vời”. Còn các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ nói trường hợp này là vấn đề của tòa án.

Cơ quan quản lý ngân hàng Thổ Nhĩ Kỳ đã thực hiện các bước nhằm ổn định tiền tệ, hạn chế giao dịch tương lai và giao dịch hoán đổi ngoại hối. Nhưng một số nhà kinh tế nói cần phải có thêm những biện pháp kiên quyết hơn.

Thổ Nhĩ Kỳ và các công ty của nước này sắp đến kỳ trả gần 3,8 tỷ đôla trái phiếu ngoại tệ trong tháng 10, theo tính toán của công ty tài chính Societe General.

Standard & Poor's (S&P) dự kiến sẽ công bố đánh giá xếp hạng tín dụng của Thổ Nhĩ Kỳ sau khi thị trường đóng cửa vào ngày thứ Sáu.

Thị trường Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đóng cửa từ trưa ngày thứ Hai cho đến cuối tuần trong dịp nghỉ lễ Eid al-Adha của Hồi giáo.


************

Một thoáng Phù Tang


Cứ mỗi lần trở lại Nhật Bản là tôi có thêm một ấn tượng khác, những ấn tượng này chồng chất lên nhau cho tôi một kết luận là một xã hội văn minh cần xuất phát từ những con người văn minh trong đó dân trí và “quan trí” phải được tôi luyện qua một thời gian dài. Nhưng quá trình đào tạo con người của Nhật Bản không phải cái gọi là “đi tắt đón đầu” mà là một con đường dài lắm chông gai. Thời du học vài thập niên trước của tôi tại Nhật Bản không cho một ấn tượng gì sâu sắc về đất nước Phù Tang này, có lẽ vì thời gian ở đây không đủ dài, cũng như vì chuyện học hành chỉ vùi đầu vào sách vở rồi phải tất bật kiếm sống, cộng thêm một chút ham vui của tuổi trẻ, đã chiếm hết thời gian để có cái nhìn phân tích khách quan về sự hùng mạnh của Nhật Bản trong vài trăm năm qua.

Một Thoáng Phù Tang

Nhờ vào sự sắp xếp cẩn thận của người thân tại Nhật và internet, chuyến du hành Nhật Bản phần lớn bằng xe lửa siêu tốc Shinkansen đã đưa tôi đi qua hàng ngàn cây số, ngang dọc miền Tây Nam nước Nhật bao gồm ba đảo lớn Honshu, Shikoku và Kyushu. Trong vòng mười ngày, tôi đặt chân đến những thành phố lớn, thị trấn nhỏ, đi tham quan các di tích lịch sử, những khu du lịch thời thượng và đến tận vùng “hoang vu” quê mùa.

Xe lửa siêu tốc Shinkansen

Với cái vé Japan Rail Pass giá đặc biệt cho du khách nước ngoài, người ta có thể dùng xe lửa các loại đi khắp nơi, kể cả xe lửa siêu tốc (bullet train) Shinkansen, với số lần sử dụng vô hạn định trong một thời gian được qui định trước. Có thể nói xe lửa Nhật là một hệ thống giao thông công cộng hoàn hảo bậc nhất thế giới. Giờ đi giờ đến được thiết kế chính xác từng phút và áp dụng nghiêm chỉnh từ xe vài toa chạy chậm ghé từng nhà ga ở vùng quê tới xe lửa siêu tốc Shinkansen đi xuyên qua các thành phố lớn nhỏ ở chốn phồn hoa đô hội.

Xe lửa Shinkansen là một niềm tự hào của người Nhật. Hơn 44 năm qua (từ năm 1964), Shinkansen là một phương tiện di chuyển nhanh được thiết kế chạy trên đường ray cổ điển bình thường và chưa một lần xảy ra tai nạn. Từ đống tro tàn chiến bại của Đệ nhị Thế chiến, chính phủ Nhật Bản đã có một tầm nhìn chiếc lược khôn ngoan là đối với một quốc gia đất hẹp người đông, Nhật Bản cần một hệ thống đường sắt mới (Shinkansen có nghĩa là “tuyến đường mới”) cho xe siêu tốc để gia tăng sự di động của dân chúng giữa các thành phố lớn và cũng để kích thích nền kinh tế qua giao thông. Để thực hiện dự án mang tính cách mạng này chính phủ Nhật đã kiên nhẫn thuyết phục Ngân hàng Thế giới cho vay 80 triệu USD (không bị cắt xén vì tham nhũng!) để xây đoạn đường sắt đầu tiên Tokyo – Osaka (600 km) và khánh thành năm 1964 vài tháng trước Tokyo Olympic. Thời gian đi lại giữa hai thành phố này giảm từ 7 tiếng xuống còn 3 tiếng. Ở thập niên 1960, đây là một kỳ tích của thế giới. Trong bốn mươi năm qua, tốc độ của xe Shinkansen tăng từ 200 km/h đến 250 km/h, 280 km/h và bây giờ 300 km/h. Đầu xe bây giờ đa dạng hơn, không còn hình dạng “đầu đạn” nguyên thủy nữa mà trở nên dài ra hình mỏ vịt. Theo sự quan sát của tôi thì đường ray không thay đổi nhưng đầu xe đã được thiết kế nhiều dạng khác nhau để gia tăng hiệu quả khí động lực học làm giảm sức cản không khí.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 1: Xe lửa siêu tốc Shinkansen.

Đứng trên những nhà ga trung tâm như ga Tokyo, cứ năm mười phút là có một chuyến tàu Shinkansen đến hoặc đi, hay trên nhà ga tỉnh lẻ những đoàn tàu siêu tốc sầm sập chạy qua như mũi tên bay, chưa kịp chụp một bức ảnh thì tàu đã lao đi. Trong khoảng thời gian tôi du hành tại Nhật, công ty đường sắt Nhật Bản tuyên bố cho về hưu toàn bộ xe siêu tốc Shinkansen “Hệ Zero” đầu đạn tròn nguyên thủy. Chuyến xe cuối cùng không còn một chỗ trống. Hàng ngàn “fan” đứng đợi tại các nhà ga để từ giã chuyến xe cuối cùng và chụp hình kỷ niệm như là chia tay với một người thân và cũng để cảm tạ sự phục vụ tận tình của Hệ Zero trong 44 năm qua. Tình cảm người Nhật là như vậy.

Lịch sử phát triển đường sắt gắn liền với sự phát triển đời sống của người dân và nền kinh tế Nhật Bản. Cùng một nhịp điệu phát triển với xe siêu tốc Shinkansen, những chuyến tàu chậm địa phương cũng được nâng cấp toàn bộ. Xe lửa Nhật cũng đã có một thời kỳ mông muội sơ khai. Nhớ lại vài thập niên trước, bàn cầu toilet của những chuyến xe lửa nhà quê lên tỉnh chỉ là một lỗ trống thông ra bên ngoài. Có nghĩa là những sản phẩm bài tiết cứ thế đi thẳng xuống đường ray, “gởi gió cho mây ngàn bay”. Vì vậy trước khi tàu dừng ở ga, ông trưởng tàu lúc nào cũng ân cần dặn dò hành khách ráng kiên nhẫn ngừng lại những hoạt động bài tiết! Nhưng đây là chuyện của quá khứ. Những chuyến tàu liên tỉnh giờ đây đèn đuốc sáng choang, ghế bọc da đẹp hơn ghế cấp business hàng không, toilet có cửa tự động, sạch sẽ rộng rãi như một en-suit trong khách sạn.

Tôi và người thân đến thành phố Kochi (tỉnh Kochi) trong một ngày nắng ấm. Kochi là một tỉnh phía Nam của đảo Shikoku rất phong phú về nông và hải sản; phía nam nhìn ra Thái bình dương, phía bắc có rừng núi vây quanh. Shikoku là đảo nhỏ nhất trong bốn đảo chính, Honshu, Hokkaido, Kyushu và Shikoku tạo thành nước Nhật. Kochi nổi tiếng với những dòng sông lớn. Nói là sông lớn nhưng đó chỉ là những dòng chảy ngắn và nhỏ khi so với những chi lưu của dòng Mekong. Chúng tôi đến thăm dòng sông Shimanto. Người ta gọi Shimanto là “dòng sông xanh cuối cùng” của nước Nhật vì đây là dòng sông duy nhất không có đập nước. Từ thành phố Kochi đến Shimanto không hơn 120 km nhưng cũng phải vượt qua gần 50 cái đường hầm xuyên chân núi dài ngắn khác nhau, khi vài chục thước khi vài cây số. Dọc hai bên đường ô tô hay xe lửa là những thửa ruộng nhỏ vài chục mét vuông hay nhiều lắm vài hecta nối tiếp nhau bị ngăn chia bởi núi đồi. Địa hình của toàn thể nước Nhật cũng tương tự như vậy với 70 – 80 % bao phủ bởi rừng núi. Những cánh đồng ngút ngàn như đồng bằng sông Cửu Long không hiện hữu trên đất nước cằn cỗi này. Kỹ thuật đào đường hầm hay đào lòng biển của Nhật vì vậy đạt mức hàng đầu thế giới.

Dòng sông này không phải là Vườn quốc gia (National Park) mà chỉ là một nơi bình thường với ngư dân sống lác đác dọc hai bên bờ. Sự hiện đại hóa của nước Nhật để lại rất ít những hình ảnh hoang vu như cảnh vật dòng Shimanto. “Dòng sông xanh cuối cùng” cũng là một con sông ngắn với dòng chảy êm đềm. Ngư dân ở đây vẫn còn giăng lưới bắt cá hoặc lươn, một việc bình thường ở Việt Nam nhưng lại là những cảnh quan hiếm thấy tại Nhật. Cuộc sống bươn chảy, lao lướt của thành phố khiến người Nhật phải tìm đến những miền hoang dã như dòng sông Shimanto để hòa điệu cùng thiên nhiên, tìm về cái yên tĩnh và mộc mạc của nước Nhật 50 hoặc 100 năm trước.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 2: Dòng sông xanh Shimanto.

Chúng tôi thuê một chiếc thuyền đi dọc theo dòng sông. Dòng sông trong xanh trôi nhè nhẹ qua những cây cầu xi măng bắt ngang vừa đủ cho một chiêc xe hơi nhỏ chạy qua. Người dân ở đây gọi những cây cầu này là Chinka-bashi (Trầm hạ kiều – cầu chìm). Tôi tò mò hỏi ông lái thuyền sao gọi là cầu chìm, ông từ tốn trả lời “Dòng sông này mỗi năm ngập 2, 3 lần và ngập luôn cầu nên gọi là cầu chìm”. Tôi hỏi tiếp “Sao không làm cao?”, “Làm cao tốn kém lại không cần thiết, nếu ngập thì chỉ 2, 3 ngày là nước rút đi”. Ông bảo vào năm 2005, một trận lụt khủng khiếp xảy ra, nước dâng cao 20 m chỉ cần thêm 1 m nữa thì tràn qua đê. “Anh có thấy cái nhà hai tầng xa xa đàng kia không?”, ông nói, “Mực nước dâng cao qua khỏi nóc nhà đấy!”. Cuộc sống hơi khó khăn vì lũ lụt thường xuyên nhưng ông bảo đây là quê hương và ông không muốn bỏ lên thành phố. Mùa Xuân, ngư dân giăng câu thắp những bóng đèn điện nhỏ để bắt lươn con về đêm. Những con lươn con sẽ được nuôi trong hồ cho đến khi trưởng thành. Món lươn nướng khoái khẩu và súp lươn là một đặc sản trong vùng. Mùa Hè, dân thành phố kéo về đây để xem hàng vạn con đom đóm bay xung quanh bụi cây như những cây thông Christmas dọc theo dòng sông. Lâu lắm rồi tôi không nhìn thấy đom đóm và không biết bây giờ còn ở vùng quê Việt Nam?

Kochi: Ôn tuyền lữ quán

Nước Nhật bị công nghiệp hóa và người Nhật bị “stressed” cao độ. Có dịp, họ ùa nhau đi tìm sự thư giãn nơi mà họ có thể “yukkuri dekiru” (được thoải mái). Khi đi du lịch họ trú ngụ ở nhà khách truyền thống gọi là “ôn tuyền lữ quán” (nhà khách với suối nước nóng). Những lữ quán này có phục vụ trọn gói với phòng ngủ chiếu tatami, tắm suối nước nóng, ăn tối và ăn sáng theo phong tục Nhật. An Nam ta có “tứ khoái”, nhưng tôi nghĩ Phù Tang hơn ta một “khoái”, có đến “ngũ khoái”! Cái khoái thứ năm là thú tắm suối nước nóng. Nằm trong vòng lửa Thái Bình Dương, nước Nhật từ Nam chí Bắc đầy nguồn suối nước nóng, rải rác khắp nơi. Những “ôn tuyền lữ quán” mọc lên ở những địa điểm du lịch tạo ra khu thư giãn cuối tuần hay ngày lễ cho dân thành phố. Đây là nơi những cặp vợ chồng son cũng như những cặp vợ chồng luống tuổi, cụ ông cụ bà, hay là một nhóm đồng nghiệp lui tới cùng nhau thoải mái trong bể suối nước nóng, rồi sau đó tận hưởng các món cá, mực sống sashimi truyền thống, cùng khề khà chén chú chén anh qua cốc rượu sake. Nơi chúng tôi trú ngụ là một “ôn tuyền lữ quán” nổi tiếng Kochi với cái tên rất nên thơ “Thành Tây Quán” (Joseikan).

Các nghi thức hành xử (etiquette) trong bể nước nóng từ xưa đối với người Nhật đã trở thành một qui luật bất thành văn. Nhưng gần đây có lẽ lối thư giãn này hấp dẫn khách nước ngoài nên phải có “qui luật thành văn” phụ đề Anh ngữ, treo ở cửa ra vào. Rằng là bất kỳ nam phụ lão ấu phải hoàn toàn “như nhộng” không được mặc một thứ gì trên người kể cả đồ tắm; rằng là không được ồn ào, không được uống rượu, phải dội nước sạch sẽ trước khi ngâm mình trong bể; rằng là người có máu cao, mang thai chớ có liều lĩnh mà thọt cẳng vào. “Ôn tuyền lữ quán” nơi tôi trú ngụ thuộc hạng 5 sao nên ban quản lý càng chi tiết hơn về vệ sinh cá nhân. Rằng người nào có ghẻ nhọt thì không nên vào, nhưng ai mang bịnh trĩ thì cứ thoải mái không sao!

Bể nước được đặt trong một khoảng không gian rộng rãi, nước suối được mang từ ngoài vào chảy róc rách, được pha với nước lạnh để điều chỉnh nhiệt độ khoảng 42 – 45° C. Tôi tò mò tìm hiểu cái bảng phân tích treo bên cạnh bể; bảng liệt kê các chất khoáng chứa trong nước và các thứ bệnh như đau lưng, đau khớp, phong thấp, tay chân rỉ mồ hôi… mà nguồn suối này có khả năng trị liệu. Tôi từ từ ngâm mình vào nước, vừa lim nhim đôi mắt, vừa lắng tai nghe tiếng nước chảy để gia tăng sự đê mê trong bầu không khí đầy hơi nước, tận hưởng cái cảm giác râm ran của những làn nước nóng tưởng chừng như xuyên qua từng lỗ chân lông, đi vào từng thớ thịt. Bên cạnh cái bể lớn là cái bể nhỏ có cùng một nguồn nước nhưng treo thêm một cái bao rất to, hăng hắc mùi thuốc. Bảng phân tích cho biết cái bao này chứa 10 vị thuốc Bắc như đơn qui, trần bì (vỏ quít), cam thảo, quế, gừng…, chuyên trị năm ba thứ bệnh linh tinh khác. Kiểm điểm lại thì tôi thấy không bị mắc thứ bệnh nào, nhưng tiện chân nhảy vào cho mát da mát thịt. Sau khi tắm và ngâm trong suối nóng, tôi được trao cái áo yukata, một loại kimono nhẹ, mặc qua đêm và dùng cơm tối. Tôi súng sính mặc vào, choàng thêm một cái áo ngắn tay, ngắm tới ngắm lui, đi qua đi lại. Oai phong lắm lắm! Chỉ cần có thêm một búi tóc phía sau và cạo đầu chừa một chỏm tóc phía trước, bên hông vắt theo thanh kiếm dài katana là tôi biến thành samurai của thế kỷ 18!

Triết lý nhân sinh của người Nhật tập trung ở chữ “hòa” (hòa hợp, hòa bình). Sự giao tế giữa con người hay giữa con người với thiên nhiên xoay quanh chữ “hòa”. Ngay trong ẩm thực, tôi cũng cảm thấy cái “hòa” khi ăn một miếng sashimi chấm nước tương với wasabi rồi uống một ngụm nhỏ sake. Cái cay nồng của wasabi xông lên mũi chảy nước mắt dường như được “hòa” dịu bằng cái cay của hơi sake hâm nóng. Thêm cái dư âm lâng lâng, sảng khoái còn phảng phất sau cuộc ngâm mình trong bể nước suối “hòa” lẫn cái ngà ngà của men rượu, “mượn ba chén dập dìu trăng gió” [1]. Hai ba cái “khoái” cùng hòa hợp một lúc tạo ra hiệu ứng cộng hưởng đồng loạt (synergetic) cho ta một cảm giác tuyệt vời, không thể nào dùng lời tả hết…

Một Thoáng Phù Tang
Hình 3: Sashimi cá ngừ (katsuo), một đặc sản Kochi.
Một Thoáng Phù Tang
Hình 4: Một phục vụ viên của Thành Tây Quán.

Hiroshima: Bom nguyên tử

Tôi từ giã người thân và từ đảo Shikoku vượt Đại kiều (cầu lớn) Seto được bắc trên năm hòn đảo nhỏ nối liền hai đảo Shikoku và Honshu đi đến thành phố Hiroshima bằng chuyến tàu siêu tốc Shinkansen. Mới hai ngày trước, bầu trời mùa Thu trong xanh ấm áp bao nhiêu, thì bây giờ ảm đạm lạnh lẽo bấy nhiêu. Tôi nhìn bản đồ tìm về hướng Công viên Hòa bình. Ngọn gió đầu Đông mơn man thổi, những chiếc lá vàng bay lả tả như cánh bướm dọc theo một bờ sông nhỏ trong thành phố. Trong khung trời lãng mạn này, bỗng nhiên xuất hiện quang cảnh hoang tàn của tòa nhà bị bom nguyên tử. Ngày 6 tháng 8 năm 1945, quả bom nguyên tử đầu tiên đã nổ trên không cao 600 m trên tòa nhà này, để trơ lại cái vòm sắt và những bức tường đổ nát. Sức nóng tỏa ra từ quả bom làm sạm đen bề mặt bức tường tưởng chừng như mới xảy ra, mặc dù đã hơn 60 năm qua.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 5: Tòa nhà bom nguyên tử (Di sản Thế giới).

Bên kia bờ sông là Công viên Hòa bình với Nhà Bảo tàng Hòa bình lưu trữ hình ảnh, hiện vật và tài liệu về hậu quả của quả bom nguyên tử Hiroshima. Ở giữa công viên, người ta xây một cái vòm tưởng niệm bằng đá hoa cương đơn giản không cao lắm. Đứng nhìn từ xa, cái vòm đá này như bao trọn tòa nhà bị bom ở phía xa xa, như che chở những linh hồn vô tội. Trong vòm đá người ta khắc một hàng chữ Nhật để tưởng nhớ cũng như để nhắn nhủ đến hàng trăm ngàn vong linh chết oan ức: “Xin hãy ngủ yên, vì lỗi lầm này sẽ không bao giờ lập lại”.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 6: Vòm tưởng niệm.

Trong cái lạnh cuối Thu, Công viên Hòa bình vẫn không vắng người. Hàng ngàn khách tham quan từ các nơi trên thế giới, những đoàn học sinh tiểu học, trung học từ mọi miền đất nước nườm nượp kéo về đây. Một nhóm học sinh mặc đồng phục chỉnh tề tay cầm một tập sách nhỏ, đứng trước tượng đài tưởng niệm “Thiếu nhi tử nạn vì bom”. Tôi khẽ nhìn vào tập sách dày trên dưới 20 trang, thì ra đó là tập lịch trình tham quan, bài ca, tư liệu học tập và bài tập được thầy cô chuẩn bị cho chuyến đi. Dưới sự hướng dẫn của thầy cô, các cháu cúi đầu mặc niệm, sau đó đồng ca một bài tưởng niệm và tung hô hòa bình thế giới với tiếng nhạc đệm phát ra từ một máy cassette gần đó. Một cháu đại diện nhóm bước ra nói cảm tưởng của mình, sau đó là bài diễn văn ngắn của thầy hướng dẫn nói về ý nghĩa của chuyến đi. Mọi người đều trầm ngâm, không một tiếng nói chuyện cười đùa. Cuối cùng, các cháu mang những con hạc giấy origami xếp sẵn biểu tượng cho hòa bình được kết lại nhiều chùm đặt dưới tượng đài. Một buổi lễ ngắn nhưng thật là cảm động, đầy ý nghĩa.

Trong Nhà Bảo tàng, hiện vật do hậu quả bom nguyên tử gây ra được trưng bày với lời giải thích tỉ mỉ và những hình ảnh kinh hoàng gây trên cơ thể con người khiến người xem không cầm được nước mắt hay phải nhắm mắt bỏ ra ngoài. Từ trung tâm bom nổ đến phạm vi bán kính 1 km, người ta chết tức khắc vì sức nóng. Nhiệt tỏa ra từ quả bom nóng đến độ làm mềm gốm sứ và tan chảy kim loại trong vòng bán kính 600 – 700 m. Ta có thể đoán sức nóng ít nhất phải trên 1000 °C. Toàn thể những tài liệu hướng dẫn, lời ghi chú, giải thích ở Nhà Bảo tàng, tôi không thấy xuất hiện những ngôn từ mang tính chất khiêu khích, hiếu chiến như “tội ác”, “hận thù”, “đế quốc” hay “xâm lược”.

Tôi chú ý đến bức hình của Albert Einstein chụp chung với nhà vật lý người Mỹ gốc Hung gia lợi, Leo Szilard, trong thời gian khi hai người cùng thảo bức thư đề nghị tổng thống Roosevelt làm bom nguyên tử (năm 1939). Bản copy của bức thư định mệnh này mang địa chỉ nhà riêng và chữ ký của Einstein được trang trọng để trong lồng kính. Có một đoạn quan trọng của bức thư được tô đỏ và dịch ra tiếng Nhật. Trong đoạn này Einstein nói đến khả năng làm một loại bom cực kỳ mạnh với sức tàn phá vô song chưa từng thấy và khẩn thiết đề nghị tổng thống Mỹ lập ra một chương trình chế tạo loại bom này. Đọc xong bức thư, Roosevelt không chần chừ do dự và chương trình cực mật Manhattan ra đời.

Việc Einstein đề nghị làm bom nguyên tử là một thường thức lịch sử, nhưng khi đối mặt với bức thư định mệnh này, tôi sốc. Tôi lặng lẽ bước ra ngoài thầm nghĩ Einstein không những là một thiên tài khoa học mà cũng là một con người đạo đức đầy tính nhân bản, ông tranh đấu cho công bằng xã hội, dân chủ, sự thật, nhân quyền suốt cả đời người. Là một người làm khoa học và hiểu rõ sức mạnh của công thức E = mc2, phương trình cơ bản cho việc chế tạo bom nguyên tử, Einstein thừa hiểu đây là một loại vũ khí hủy diệt. Nhưng động cơ nào đưa đẩy ông vào cõi vô minh, khiến ông có thể viết một bức thư khuyến khích các chính trị gia lao đầu vào cuộc thí nghiệm trên cơ thể con người bằng phương pháp thảm sát tập thể đồng loại, tàn phá môi sinh, chưa nói đến những cuộc chạy đua vũ khí hạch nhân cho đến ngày hôm nay? Tôi thật sự hoang mang, không tìm ra câu trả lời.

Qua cửa sổ tầng hai của Nhà Bảo tàng, tôi nhìn thấy vòm tưởng niệm đá hoa cương và tòa nhà bị bom thấp thoáng đàng xa. Ánh sáng ban mai xuyên qua kẽ hở của những cụm mây dày mùa Thu làm rực sáng bãi cỏ xanh bên dưới; nổi bật lên những chiếc áo đồng phục màu vàng của đám trẻ con lớp mẫu giáo đang tung tăng theo cô giáo như đàn gà con theo mẹ. Tôi vừa xốn xang nhìn về một quá khứ kinh hoàng, vừa đăm chiêu chiêm ngưỡng một hiện tại an bình. Chưa bao giờ trong tôi lại nổi lên một tình cảm chán ghét chiến tranh đến thế…

Hiroshima: Miyajima

Hiroshima không phải chỉ có bom nguyên tử. Cách thành phố một giờ xe lửa và qua một con phà sẽ đưa ta đến đảo Miyajima. Đứng trên con phà, ta sẽ thấy cái cổng đền (tiếng Nhật gọi là torii) cao 15 m màu đỏ rực xuất hiện từ xa, đứng sừng sững như in trên nền màu xanh tươi của rừng núi phía sau. Đây là một kiến trúc đặc thù Nhật Bản và cũng là hình ảnh biểu tượng của đất nước Thái dương Thần nữ. Torii là cổng dựng trước những ngôi đền Thần đạo (Shinto). Kiến trúc những đền Thần đạo hay chùa Phật giáo mang một sắc thái đặc biệt Phù Tang. Với những nét chấm phá đơn giản, hình dạng và độ cong của mái ngói, chúng dễ dàng phân biệt được với những kiến trúc Trung Quốc.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 7: Cổng torii trong sương sớm (Di sản Thế giới).
Một Thoáng Phù Tang
Hình 8: Đền Thần đạo tại đảo Miyajima

Cổng torii và đền Thần đạo của đảo Miyajima nổi tiếng từ xưa vì nó được xây trên bãi biển vào năm 1168 và bây giờ là Di sản Thế giới. Một vị tướng quân cai trị vùng này thời đó có một ý tưởng là xây một ngôi đền “nổi”. Bãi biển là một nơi lý tưởng để dựng đền vì mỗi lần thủy triều lên, chân đền ngập nước và cho một cảm giác “nổi” trên nước. Tôi đến nơi này vào một buổi sáng sớm khi thủy triều còn thấp. Nhiều phó nhòm chuyên nghiệp với dụng cụ nhiếp ảnh đắt tiền kiên nhẫn chờ đợi nước triều lên và hoàng hôn xuống để chụp được những bức ảnh nhiều màu sắc mang sự hài hòa giữa kiến trúc của con người, rừng núi và bầu trời của thiên nhiên.

Nagasaki: Thành phố lịch sử

Từ Hiroshima tôi tiếp tục cuộc hành trình đi về hướng Tây tiến về đảo Kyushu đến thành phố Nagasaki. Việc nối kết bốn hòn đảo chính bằng cầu hay đường hầm chạy dưới lòng biển là một kế hoạch manh nha từ thời Minh Trị Duy Tân. Đến ngày hôm nay, Nhật đã hoàn thành tất cả những kế hoạch này và đây là những công trình vĩ đại của lịch sử công nghệ xây dựng. Từ đảo Honshu qua đảo Kyushu một đường hầm dài gần 19 km xuyên qua lòng biển đã được thực hiện cho xe lửa siêu tốc Shinkansen có thể chạy đến 300 km/h.

Nagasaki là một thành phố cảng ở phía Tây Bắc đảo Kyushu, nằm ở một vị trí chiến lược gần bán đảo Triều Tiên, đại lục Trung Quốc và Đài Loan. Nagasaki là cái nôi của nền khoa học kỹ thuật hiện đại Nhật Bản, mang một ý nghĩa lịch sử sâu sắc trong việc canh tân biến nước Nhật từ một nước nông nghiệp lạc hậu thành một cường quốc ngang hàng với phương Tây ở thế kỷ thứ 19. Nagasaki là thành phố thứ hai bị bom nguyên tử. Khi người Nhật chưa hết bàng hoàng vì quả bom Hiroshima, thì ba ngày sau Mỹ bỏ quả bom thứ hai trên thành phố này.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 9: Con suối nhỏ chảy ngang thành phố.

Cũng như Hiroshima, Nagasaki đã hoàn toàn khắc phục hậu quả của vết thương nguyên tử và trở thành một thành phố hiện đại. Hiện nay, toàn tỉnh đang tham gia phong trào vận động chính phủ kéo tuyến đường xe lửa siêu tốc Shinkansen đến Nagasaki để tăng tốc nhịp độ kinh tế địa phương. Dù là một tỉnh ở cực Nam nước Nhật (có thể so sánh như Kiên Giang hay Cà Mau của ta), các cô gái Nagasaki cũng thời thượng không kém dân Tokyo. Một người bạn viết email hỏi tôi “Con gái Nagasaki có đẹp không?”, không một chút do dự tôi trả lời rằng “Đẹp một cách thần thoại”. Các cô gái trang điểm rất nhẹ, không nặng nề loè loẹt. Nhật Bản là nước có nhiều trung tâm giải phẫu thẩm mỹ cao cấp, nhưng phụ nữ Nhật dường như không thích chỉnh sửa bằng dao kéo. Ngược lại quí bà quí cô sẵn sàng trút tiền mua các loại mỹ phẩm Shiseido đắt giá để tạo cho những đôi mắt một mí Nhật Bản có một vẻ đẹp đặc thù, hay để làm nổi bật cái sóng mũi dọc dừa, cái cằm trái soan, bằng sự điều hòa giữa các gam màu mỹ phẩm. Thời trang của các cô cho mùa Thu năm nay là đôi giày ống da cao đến gối, bó lấy đôi chân thon dài nhún nhảy, đi với cái short skirt trêu ngươi hay là cái quần short ngắn thật sát để lộ một phần đùi dài ít nhất 20 cm. Mỗi người mỗi kiểu. Các nhà thiết kế thời trang và công ty mỹ phẩm Shiseido quả là có nhiều sáng kiến moi tiền và phụ nữ Nhật cũng đáp ứng nhiệt tình, tiêu xài rộng rãi, đóng góp không ít vào nền kinh tế Nhật qua cái khoản chi tiêu làm đẹp.

Ngược dòng lịch sử, trở về quá khứ. Từ thế kỷ thứ 16, Nagasaki trở thành một cảng quốc tế giao thương với người Trung Quốc và các thế lực Âu Tây đương thời như Bồ Đào Nha và Hà Lan. Cũng từ Nagasaki, các đội thương thuyền Nhật Bản vượt trùng dương buôn bán với Trung Quốc, Việt Nam (Phố Hiến, Hội An), Campuchia, Phillipine, Thái Lan và đến tận Indonesia và Mã Lai. Các giáo sĩ Bồ Đào Nha sớm mang Ky-tô giáo đến truyền bá trên đất nước Thái dương Thần nữ và xây nhiều giáo đường trước khi chính quyền Mạc Phủ ra lệnh “tỏa quốc” (sakoku, tức là bế quan tỏa cảng), cấm đạo, trục xuất người Bồ Đào Nha và giết giáo sĩ [2]. Số người Nhật theo Ky-tô giáo rất ít, nhưng không ở đâu trên nước Nhật dấu ấn của Ky-tô giáo đậm đà và sâu sắc như tại Nagasaki. Hàng chục giáo đường lớn nhỏ tại Nagasaki và những vùng lân cận vẫn còn tồn tại đến ngày nay. Các vị nữ tu thường đi lại trên đường phố hay trên các phương tiện giao thông công cộng; một cảnh tượng hiếm thấy trong các thành phố Nhật Bản. Nhiều giáo đường trở thành Quốc Bảo (di sản quốc gia) được chính phủ hay các hội đoàn địa phương trùng tu liên tục. Người Trung Quốc cũng di dân đến Nagasaki từ thời mạt Minh và đến khi nhà Thanh thành lập số người Hoa gia tăng, mang theo tinh thần “phản Thanh phục Minh” chờ dịp lật đổ triều đình Mãn Thanh. Sự ngẫu nhiên lịch sử đã đưa đẩy Nagasaki trở thành giao điểm của hai nền văn hóa Đông và Tây, đi song song và bổ sung nhau, tạo thành một nét đặc thù văn hóa không tìm thấy ở các thành phố khác của Nhật.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 10: Một giáo đường tại Nagasaki.

Trong buổi sáng đầu tiên lành lạnh của thành phố cảng này, tôi đi xe điện (tram, streetcar) tìm đến con đường lịch sử, Teramachi-dori (đường xóm Chùa). Gần 10 ngôi chùa cổ với số tuổi 300 – 400 năm được mang danh hiệu Quốc Bảo (di sản quốc gia), tọa lạc trên con đường hẹp và dài 2 km này. Chính quyền Mạc Phủ đương thời cho phép mỗi tông phái Phật giáo xây một ngôi chùa dọc theo con đường tiếp giáp với chân núi Kazarashira. Hai ngôi chùa Trung Quốc, Hưng Phước Tự (Kofukuji) và Sùng Phước Tự (Sofukuji), ở đầu và cuối con đường có lẽ là hai ngôi chùa cổ nhất của Teramachi. Chùa được di dân người Hoa ở tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc) trong thời gian đầu lập nghiệp xây dựng với vật liệu mang từ Trung Quốc. Hòa thượng Ẩn Nguyên (Ingen) từ Phước Kiến đến đây truyền bá Thiền Tông (1654), lập ra trường phái thiền Hoàng Bá và trở thành một vị Đại Sư được tôn kính rất mực của Phật giáo Nhật Bản.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 11: Chùa cổ Trung Quốc, Hưng Phước Tự.

Nagasaki: Nàng công nương họ Nguyễn

Ở giữa con đường xóm Chùa là Đại Âm Tự (Daionji). Ngôi chùa này có ít nhiều liên hệ đến Việt Nam. Phía sau ngôi chùa là một nghĩa trang lâu đời dọc theo triền núi, có hàng ngàn, chục ngàn ngôi mộ chôn hài cốt của giai cấp quí tộc và giai cấp võ sĩ “samurai” vài trăm năm trước [3]. Dựa theo thông tin của một ông bạn tại Nagoya, tôi đến thăm chùa với mục đích tìm ngôi mộ của một vị công nương Việt Nam, con của chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên được gả về Nagasaki năm 1619, kết hôn với Araki Sotaro (Hoang Mộc Tông Thái Lang), một thương nhân nổi tiếng đương thời và cũng là nhà hàng hải kiệt xuất thuộc dòng dõi samurai. Đại Âm Tự là một trong những ngôi chùa lớn tại Nagasaki. Tiếc rằng, trận hỏa hoạn năm 1959 đã thiêu hủy toàn thể ngôi chùa. Chùa được xây cất lại nhưng vẻ cổ kính không còn như xưa.

Tôi đi đến văn phòng chùa hỏi thăm địa điểm ngôi mộ cổ. Bà quản lý tử tế chỉ dẫn và nhanh nhẹn lướt qua một số tài liệu, in ra cho tôi một trang nói về phần mộ của dòng họ Araki. Thì ra, ngôi mộ được chỉ định là “Sử tích của thành phố Nagasaki”. Tôi thầm phục cách lưu trữ tài liệu, phân loại và xử lý văn bản lịch sử của người Nhật. Chỉ trong vòng vài phút, một người quản lý bình thường của một ngôi chùa có thể tìm ra tên tuổi người quá cố qua đời vài trăm năm trước giữa hàng chục ngàn cái tên khác.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 12: Mộ phần dòng họ Araki.

Theo lời chỉ dẫn, tôi leo lên hơn 200 bực đá dọc theo triền núi, quẹo trái quẹo phải, đi qua hàng trăm ngôi mộ cổ được sắp xếp thứ tự theo từng gia tộc, phần lớn đã rêu phong, những chữ khắc vào đá cũng đã phai mờ. Ở mỗi phần mộ tôi nhận thấy có bia đá nhỏ khắc chữ “Thổ thần” giữ mộ. Một tập tục Trung Quốc ảnh hưởng đến phong tục của người Nagasaki. Tôi không thấy những bó hoa tươi, dấu vết hương khói hay sự lui tới thường xuyên của con người, chỉ có những làn gió vi vu thổi qua ngọn đồi làm không gian vốn đã u tịch lại càng đượm thêm một màu thê lương. Có lẽ, vì là mộ cổ con cháu của người quá cố đã ly tán khắp nơi, không còn ai còn nhớ đến quá khứ và trở lại chăm sóc mộ phần. Mộ phần nhà Araki cũng dễ tìm, trước cổng mộ thành phố Nagasaki có dựng một bảng tóm tắt tiểu sử của ông Araki Sotaro và người vợ, một công nương Việt Nam với cái tên Nhật (?) Wakaku (từ Hán Việt: Vương Gia Cữu). Đứng trước ngôi mộ tôi chấp tay cúi đầu, hy vọng rằng sẽ có hài cốt của một công nương quyền quí nằm trong lòng đất này.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 13: Bảng tiểu sử ông Araki Sotaro và vị công nương Việt Nam do thành phố Nagasaki dựng lên.

Tôi tìm hiểu thêm về mộ phần của Araki Sotaro qua thông tin trên trang copy từ sách tài liệu của nhà chùa. Được biết, Araki Sotaro sau khi thành hôn với công nương Wakaku ông tự đặt thêm một tên Việt Nam là Nguyễn Thái Lang. Công nương Wakaku nổi tiếng và được người dân Nagasaki gọi bằng cái tên thân mật là Anio-san (anio – A Nương theo từ Hán Việt, có thể dịch là “cô nương”). Công nương mất năm 1645, như vậy bà sống ở Nhật 26 năm, được ban pháp danh là Diệu Tâm. Một pháp danh rất là Việt Nam. Cũng theo trang thông tin này, hơn hai trăm năm sau vào thời Minh Trị mộ phần của Akira Sotaro và Anio-san được con cháu đời thứ 13 cải táng và mộ phần hiện tại chỉ có đời thứ 3, thứ 12, 13 và 14 (Araki Sotaro là đời thứ 1).

Cuộc đời của Araki Sotaro và công nương Việt Nam Wakaku sẽ có rất ít người biết nếu chỉ dựa vào bảng tiểu sử ở một nghĩa trang heo hút và tài liệu “đóng bụi” của Đại Âm Tự. Nhưng câu chuyện tình Nhật Việt này đã được mang ra trình bày và giải thích bằng hai thứ tiếng Nhật và Anh cùng với những mẩu chuyện khác về Nagasaki ở thế kỷ 17, 18 tại địa điểm tham quan lịch sử Dejima (đề cập ở phần sau). Tài liệu Nhật còn cho biết khi nàng Wakaku cập bến Nagasaki, một cuộc đón tiếp long trọng được tổ chức để đón cô dâu quí tộc đến từ Nam quốc xa xôi. Trang phục của cô dâu đã gây một ấn tượng đặc biệt cho người dân Nagasaki và từ đó về sau nó trở thành một tiết mục thời trang cho lễ hội (matsuri) hàng năm của thành phố đến tận ngày hôm nay. Trong khi đó, lịch sử Việt Nam không có một dòng chữ nào đề cập đến số phận của nàng công nương xa xứ họ Nguyễn.

Phải công nhận rằng người Nhật có cách quảng bá lịch sử rất sáng tạo và khoa học. Ở những địa điểm du lịch, họ dựng bảng giải thích các di tích với hình ảnh, bản đồ, niên biểu, và lời dịch tiếng Anh rất chính xác, gần đây thêm tiếng Hoa và tiếng Hàn. Đối với những sự kiện lịch sử lớn lao đặc biệt là vào thời Mạc Phủ và Minh Trị Duy Tân, họ nghiên cứu, sưu tập tư liệu làm những bộ phim tập trường thiên chiếu trên kênh truyền hình quốc gia NHK để tôn vinh một thời đại, một vương phi hay một nhân vật samurai anh hùng. Vì tính chất hấp dẫn của những bộ phim samurai lịch sử này, phim chưởng Hong Kong hay Trung Quốc với những màn đánh nhau loạn xị, vô cảm nằm ngoài thị hiếu của khán giả và không bao giờ xâm nhập được vào thị trường tivi và điện ảnh Nhật Bản. Ngoài ra, kênh truyền hình giáo dục NHK [4] có những giờ lịch sử được trình bày sống động theo lối “kể chuyện cổ tích” xen vào những khúc phim miêu tả (re-enactment) hay phim tài liệu ngắn rất cuốn hút người xem.

Nagasaki: Dejima

Dejima là một địa danh lịch sử của Nagasaki và của Nhật Bản. Nói đến lịch sử cận đại Nhật Bản thì phải đề cập đến Dejima. Cũng không phải quá lời khi gọi Dejima là cái nôi của khoa học kỹ thuật cận đại Nhật Bản. Trong suốt thời kỳ “tỏa quốc” (bế quan tỏa cảng) của chính quyền Mạc Phủ, nước Nhật tự cấm vận chính mình không giao thương với bất cứ quốc gia nào trên thế giới. Tuy nhiên, chính quyền Mạc Phủ khôn ngoan mở ra một “cửa sổ” nhỏ để nhìn thế giới. Đó là Dejima.

Một Thoáng Phù Tang
Hình 14: Mô hình toàn cảnh Dejima.

Dejima là một hòn đảo nhân tạo rộng 15.000 m2 được chính quyền Mạc Phủ xây cất để cho người Hà Lan mướn và lập văn phòng của các công ty thương thuyền, nhà ở cho nhân viên. Người Hà Lan được phép đi lại vì họ chỉ buôn bán và không liên hệ đến các hoạt động truyền giáo. Trong những đoàn thương nhân này, có những vị bác sĩ đến đây để chăm sóc sức khoẻ của nhân viên và thủy thủ. Những sĩ phu yêu nước không phân biệt giai cấp từ Edo (Tokyo), Kyoto, Osaka, đã lũ lượt kéo về Nagasaki đến Dejima tìm gặp các vị bác sĩ này để “tầm sư học đạo”. “Đạo” ở đây là Lan học (cái học của Hà Lan), có nghĩa là cái học của khoa học kỹ thuật Tây phương. Năm 1774 bộ sách y khoa về giải phẫu học tiếng Nhật đầu tiên và cũng là quyển sách khoa học đầu tiên, “Giải thể tân thư”, ra đời dựa trên theo nguyên bản tiếng Hà Lan. Những môn học khác như thực vật học, dược học, nông học, vật lý, hóa học, toán học lần lượt được phổ biến. Từ đó Lan học và phong trào dịch thuật lan rộng cả nước nhanh chóng như lửa rừng, đồng thời đẩy lùi cái học “ngũ thư, tứ kinh” vào bóng tối. Thời thế tạo anh hùng. Vào đầu thế kỷ 19, những nhà Lan học lỗi lạc xuất hiện, lập trường học đào tạo nhân tài, đặt một nền tảng khoa học kỹ thuật cho cuộc vận động Minh Trị Duy Tân sau này.

Ngày nay Dejima không phải là hòn đảo nữa vì xung quanh người ta đã lấp đất lấn ra biển. Trên địa điểm cũ những ngôi nhà xưa được phục nguyên và sinh hoạt của người Hà Lan được tái hiện theo tài liệu lịch sử. Bộ sách “Giải thể tân thư” và bộ tự điển đầu tiên Nhật – Hán – Anh – Hà Lan viết bằng tay được trưng bày tại đây cho thấy sự cầu tiến và kiên nhẫn của các nhà Lan học. Trong phòng triển lãm, tôi chú ý đến cái đồng hồ quả lắc, ống nhòm thiên văn, cây súng trường, khẩu súng lục chế tạo vài trăm năm trước mô phỏng theo Hà Lan, Bồ Đào Nha, được cải thiện cho thích hợp với người Nhật Bản.

Tinh thần phân tích, suy diễn, cải thiện và khiêm tốn học hỏi thấm sâu trong tư duy người Nhật đã giúp họ phát triển mọi mặt. Vào thế kỷ thứ 8, người Nhật Bản sang nhà Đường (Trung Quốc) du học, vay mượn Hán tự làm văn tự của mình và cách tổ chức hành chánh của triều đình nhà Đường để an bang trị quốc. Họ cải thiện Hán tự và dùng cho đến ngày hôm nay mà không mang một chút mặc cảm vay mượn. Trái lại, họ đã đóng góp rất nhiều vào việc phong phú hóa Hán tự và hội nhập văn tự này vào ngôn ngữ khoa học thế giới. Kể từ khi Lan học xuất hiện, người Nhật đã dùng tiếng Hán để dịch những từ ngữ y học, khoa học tự nhiên và nhân văn. Những thuật ngữ như: vật lý, hóa học, số học, vi phân, tích phân, phương trình, quĩ đạo, lượng tử v.v…, hay trong khoa học nhân văn: kinh tế, chính trị, dân chủ, xã hội,… là những từ Hán Nhật mà sau này ông thầy Trung Quốc phải vay mượn lại “học trò” Nhật để bắt kịp thế giới.

Đến tham quan Dejima, tôi thấy thêm một lần nữa tinh thần phân tích, suy diễn, cải thiện và khiêm tốn học hỏi của người Nhật đã đưa đất nước này từ một nước nông nghiệp lạc hậu, thiếu thốn tài nguyên đến địa vị một đế quốc quân sự và sau này một cường quốc kinh tế và khoa học kỹ thuật.

Hai ngày tại Nagasaki vẫn chưa đủ, nhưng đã đến lúc phải chia tay. Trước khi từ giã thành phố cảng lãng mạn này, tôi lững thững ra ngoài bến cảng nhìn Nagasaki lần cuối. Mây vẫn lướt thướt bay, sóng vẫn vỗ rì rào và núi vẫn sừng sững vươn lên. Một dãy sơn hà đã chứng kiến biết bao cảnh thăng trầm, biết bao tao nhân mặc khách, anh hùng hào kiệt đến đến đi đi. Ánh sáng bình minh của khoa học đã chiếu trên mảnh đất địa linh nhân kiệt này và những con người Nhật Bản cầu tiến đã sớm thức tỉnh nắm bắt lấy cơ hội làm ra những trang sử oai hùng cho đất nước.

Buổi chiều hôm đó lành lạnh, có nhiều mây mù và trời lất phất mưa. Tôi bỗng chợt bâng khuâng muốn đứng giữa bến cảng êm đềm hát to bài tình ca của một thời du học, “Nagasaki wa kyo mo ame datta” (Nagasaki trời hôm nay mưa cũng đã rơi)…

Mùa Giáng Sinh 2008
Trương Văn Tân


************

Những thú vui và đam mê ít ai biết đến của các vị hoàng đế Trung Hoa


Từ vị vua đầu tiên là Hạ Vũ (nhà Hạ) cho đến vị vua cuối cùng – Phổ Nghi (nhà Thanh), Trung Quốc đã trải qua 67 triều đại với 446 Hoàng đế. Ở một mức độ nào đó, các Hoàng đế sẽ là những người quyết định hoàn toàn số phận của đất nước. Dù là vua một nước, nhưng họ cũng có những đam mê riêng như bao người đàn ông khác.

1. Hoàng đế mê cờ tướng – Đường Túc Tông

Đường Túc Tông (711 - 762), tên thật Lý Hanh, là vị Hoàng đế thứ 8 của nhà Đường. Khi quân nổi dậy An Lộc Sơn chiếm được kinh đô Trường An (756), cha ông là Đường Huyền Tông Lý Long Cơ phải chạy sang Thành Đô; Lý Hanh được các đại thần và dân chúng tôn xưng làm Hoàng đế ở Linh Vũ vào ngày 12 tháng 8 năm 756.

Những thú vui và đam mê ít ai biết đến của các vị hoàng đế Trung Hoa - Ảnh 1.

Đường Túc Tông.

Tuy nhiên, lúc sinh thời, Đường Túc Tông là một người có niềm say mê cuồng nhiệt với Cờ tướng. Ông thậm chí còn vì chơi cờ tướng mà bỏ bê các tấu chương của đại thần về tình hình chiến trường trong cuộc nổi loạn. Để tránh những cận thần nghe được âm thanh chơi cờ của mình, vua còn thay đổi vật liệu làm các quân cờ tướng từ kim loại thành gỗ.

Đến cuối đời, vì Túc Tông quá tin tưởng hoạn quan Lý Phụ Quốc, hắn đã trở thành quyền thần trong triều, mở ra nạn hoạn quan tham chính trong các triều đại tiếp theo. Năm 762 , không bao lâu sau cái chết của Thượng hoàng Huyền Tông, Túc Tông vì quá đau buồn mà sinh bệnh rồi qua đời.

2. Hoàng đế đá bóng – Đường Hy Tông

Đường Hy Tông (862 –888), nguyên danh Lý Nghiễm, đến năm 873 cải thành Lý Huyên là một hoàng đế nhà Đường. Ông là ngũ hoàng tử của Đường Ý Tông và là hoàng huynh của Đường Chiêu Tông. Đường Hy Tông là một vị vua nổi tiếng giỏi Cuju.

Những thú vui và đam mê ít ai biết đến của các vị hoàng đế Trung Hoa - Ảnh 2.

Hình ảnh chơi Cuju thời cổ đại.

Cuju (Hán Việt: Xúc Cúc) là một trò chơi bóng của Trung Quốc cổ đại và được FIFA coi là hình thức chơi bóng đá sớm nhất của nhân loại. Đường Hy Tông đam mê bộ môn này đến nỗi thường đá trong suốt vài giờ, thậm chí quên cả ăn. Ông cũng liên tục ra lệnh cho các quan chức địa phương chiêu mộ người tham gia vào đội bóng. Nhiều người trong số họ đã được thăng quan tiến chức nhờ khả năng chơi Cuju giỏi. Tuy nhiên, cũng không ít người mất mạng khi mắc sai lầm trong quá trình chơi với Hoàng đế.

3. Hoàng đế thi ca – Lý Dục

Nam Đường Hậu Chủ (937 - 978), tên thật là Lý Dục, thường gọi Lý Hậu Chủ, là vị vua cuối cùng nước Nam Đường thời Ngũ Đại Thập Quốc.

Dù là một vị vua được cho là thiếu bản lĩnh và kém cỏi, nhưng ông được biết đến rộng rãi là một nhà thơ, từ, họa sĩ và nhà thư pháp lỗi lạc nổi tiếng của Trung Quốc trong thế kỷ thứ 10. Ông được xem là một người uyên thâm thể loại từ vào hàng bậc nhất, do đó được xưng tụng là "Thiên cổ từ đế".

Ông trị vì từ năm 961 đến năm 976, rồi bị bắt giữ bởi quân đội nhà Tống hùng dũng tấn công vào đất nước của mình. Về sau, Tống Thái Tông ra lệnh đầu độc chết Lý Hậu Chủ, kết thúc cuộc đời sau 2 năm bị giam lỏng vị cựu hoàng này.

4. Hoàng đế mê săn bắn và... nghiện rượu - Minh Vũ Tông

Minh Vũ Tông (1491 - 1521) là vị Hoàng đế thứ 11 của nhà Minh trong lịch sử Trung Quốc. Trong suốt thời gian 16 năm tại vị, ông chỉ dùng niên hiệu là Chính Đức, nên các sử gia trong sử sách còn gọi ông là Chính Đức Đế. 

Mặc dù bị sử sách miêu tả là một vị Hoàng đế gian dâm, phóng đãng và có nhiều sở thích quái lạ. Tuy nhiên, cũng có nhiều bằng chứng chứng tỏ ông là một vị Hoàng đế có năng lực, quyết đoán, như việc ông giết gian hoạn Lưu Cẩn, bình định Ninh vương chi loạn...

Những thú vui và đam mê ít ai biết đến của các vị hoàng đế Trung Hoa - Ảnh 3.

Chân dung Minh Vũ Tông.

Hàng ngày, ông đều buông thả bản thân trong các hoạt động như cưỡi ngựa và săn bắn, không màng đến việc triều chính. Vị vua này còn là kẻ nghiện rượu, ông tuyên bố cứ hai ngày mỗi khuya là dắt hoạn quan Lưu Cẩn ra ngoài hoàng cung uống rượu và "vui vẻ" với một vài mỹ nhân. Minh Vũ Tông cho rằng làm Hoàng đế thì không hề vui vẻ gì, nên ông quyết định phong cho mình làm Đại tướng. Còn đích thân dẫn quân ra chiến trường giết giặc. Sau khi khải hoàn trở về, hài lòng vì mình đã "lập công", Minh Vũ Tông phong cho mình lên chức Thái Sư (một tước vị cao trong triều đình Trung Hoa cổ đại).

5. Hoàng đế thích vẽ tranh và thư pháp – Tống Huy Tông

Tống Huy Tông (1082 –1135), tên húy Triệu Cát, là vị Hoàng đế thứ 8 của triều đại Bắc Tống. Ngoài là vua một nước, ông còn nổi tiếng với vai trò nhà thơ, họa sĩ, nhạc công và nhà thư pháp xuất sắc. Có một niềm đam mê cuồng nhiệt với nghệ thuật, ông còn cho tập hợp một nhóm tùy tùng gồm các văn nghệ sĩ bên cạnh mình. Ông bảo trợ cho nhiều nghệ sĩ tại triều đình và trong danh lục bộ sưu tập hoàng gia của ông có tới trên 6.000 bức họa đã được biết đến.

Tuy nhiên, để phục vụ cho sở thích cá nhân, ông làm tiêu tốn nhiều nhân lực và quốc khố của triều đình vào nhiều hoạt động xa xỉ. Không những vậy, quốc gia trong thời gian trị vì của ông bị đi xuống do các quyết định thiếu chính xác được đề ra đối với chính sách đối ngoại. Sự kết thúc thời kỳ trị vì của ông cũng đánh dấu một thời kỳ đầy thảm họa cho nhà Tống.

Những thú vui và đam mê ít ai biết đến của các vị hoàng đế Trung Hoa - Ảnh 4.

6. Hoàng đế mê mèo – Minh Thế Tông

Minh Thế Tông (1507 - 1567), là vị Hoàng đế thứ 12 của nhà Minh trong lịch sử Trung Quốc. Ông cai trị tổng cộng 45 năm, từ năm 1521 tới năm 1567, trở thành một trong những vị Hoàng đế Trung Quốc tại vị trên ngai vàng lâu nhất. 

Ở những năm đầu mới lên ngôi, Minh Thế Tông có thể được coi là một minh quân khi tiến hành cải cách, chăm lo quốc sự, chính sách quyết đoán, dẹp trừ hoạn quan, củng cố biên cương, xuất hiện 1 giai đoạn "Trung hưng cục diện", đưa Đại Minh quốc đi lên. Tuy nhiên, 18 năm cuối cùng trị vì, Thế Tông dần dần bỏ bê chính sự, không buồn thiết triều, pháp kỷ quốc gia cũng dần bị bãi bỏ.

Những thú vui và đam mê ít ai biết đến của các vị hoàng đế Trung Hoa - Ảnh 5.

Minh Thế Tông cực kỳ yêu thích mèo. Ông nuôi hai chú mèo cưng đặt tên là Tuyết Mi và Sư Mao. Tương truyền, ông vô cùng "sủng ái" hai con mèo này, thậm chí còn ban bổng lộc và phong cho chúng tước hiệu, khiến cho các phi tần trong hậu cung cũng phải ghen tị. Minh Thế Tông suốt ngày chỉ chơi cùng mèo và thậm chí còn bỏ bê việc quốc gia đại sự trong suốt gần 20 năm. Khi Tuyết Mi và Sư Mao chết, ông cho người đóng quan tài, xây mộ và viết cả thơ đề tặng lên bia mộ của chúng.

7. Hoàng đế thợ mộc – Minh Hy Tông

Minh Hy Tông (1605 – 1627), tức Thiên Khải Đế, tên thật Chu Do Hiệu, là vị hoàng đế thứ 16 của nhà Minh. Theo sử sách ghi chép lại, Hy Tông là vị Hoàng đế đặc biệt nhất trong lịch sử nhà Minh nói riêng và trong lịch sử Trung Quốc nói chung, vì khi trưởng thành đã không hề tiếp nhận một sự giáo dục chính quy nào. 

Còn đặc biệt hơn nữa, khi là một Hoàng đế nhưng ông lại có niềm đam mê cuồng nhiệt với nghề mộc. Hàng ngày, Minh Hy Tông chỉ bận rộn với các đồ nghề búa, rìu, bào gỗ... mà không màng gì đến việc chính sự. Được biết, vua đã tỏ ra hứng thú với việc chạm khắc gỗ từ khi còn nhỏ. Khi lên ngôi, ông vẫn tiếp tục theo đuổi sở thích của mình. Nghệ thuật điêu khắc gỗ của vua rất khéo và tinh xảo, có thông tin rằng Hoàng đế này là người đã xây dựng mô hình mẫu Cung Càn Thanh trong Tử Cấm Thành Trung Quốc.

Những thú vui và đam mê ít ai biết đến của các vị hoàng đế Trung Hoa - Ảnh 6.

(Theo China Whisper, Baidu, Wikipedia)


************
Kinh hoàng "cơn bão" chuột cống kéo đến khắp kinh đô ánh sáng Paris
Kinh hoàng cơn bão chuột cống kéo đến khắp kinh đô ánh sáng Paris - Ảnh 1.

Kinh hoàng cơn bão chuột cống kéo đến khắp kinh đô ánh sáng Paris - Ảnh 3.

Kinh hoàng cơn bão chuột cống kéo đến khắp kinh đô ánh sáng Paris - Ảnh 5.

Kinh hoàng cơn bão chuột cống kéo đến khắp kinh đô ánh sáng Paris - Ảnh 7.

Kinh hoàng cơn bão chuột cống kéo đến khắp kinh đô ánh sáng Paris - Ảnh 9.

Kinh hoàng cơn bão chuột cống kéo đến khắp kinh đô ánh sáng Paris - Ảnh 11.

7


************

Nghệ nhân dệt lụa từ tơ sen đầu tiên ở Việt Nam: Cực nghiêm khắc và kĩ tính!


Từ Hà Nội đi về phía Nam 40km, làng Phùng Xá (huyện Mỹ Đức) đẹp như một bức tranh phong thuỷ hữu tình. Nét làng quê Việt vẫn còn "vương vấn" từ những ngôi nhà mái ngói 5 gian, rào hoa râm bụt đến từng bờ tường bậu cửa trơ ra lớp gạch. Từ ngàn năm xưa, làng Phùng Xá vốn đã nổi tiếng với nghề dệt truyền thống. Đi khắp thôn làng, đâu đâu cũng vang lên tiếng máy dệt - thứ âm thanh đặc trưng chẳng thể lẫn.

Người làng Phùng Xá quanh năm suốt tháng bám lấy máy dệt thô sơ để cứu nghề, cứu người và tự cứu chính bản thân mình. Nghề dệt ngày càng mai một, có kẻ bỏ xứ mà đi, cũng có người dứt lòng tìm kế sinh nhai mới. Đi ngược lại xu thế chung của xã hội, có một người phụ nữ 65 tuổi vẫn còn nặng lòng với con tơ, sợi chỉ nhiều lắm.  

Bà là nghệ nhân Phan Thị Thuận - người đầu tiên dệt lụa tơ sen ở Việt Nam. Nghệ nhân dệt lụa từ tơ sen đầu tiên ở Việt Nam: Cực nghiêm khắc và kĩ tính! Thực hiện: Minh Nhân. 

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 2.

Nghệ nhân Phan Thị Thuận, năm nay bà 65 tuổi.

Mất 1 tháng rưỡi để làm chiếc khăn quàng cổ từ tơ sen

Lụa tơ sen vốn là một loại lụa quý giá có nguồn gốc từ Myanamar. Những sợi tơ sen mỏng manh dưới bàn tay khéo léo của người nghệ nhân thời bấy giờ đặc cách chỉ dành cho những người quyền quý, cao sang. Ngoài tơ tằm ra, ít ai để ý tới tơ sen - thứ vải tinh túy, nhẹ nhàng, mang nặng hồn quê hương dân tộc.    

Sinh ra và lớn lên ở làng Phùng Xá, lại là đời thứ 3 trong gia đình truyền thống theo nghề dệt, nghệ nhân Phan Thị Thuận chưa bao giờ dứt lòng với nghề. Bà luôn đau đáu tìm hướng đi mới cho bản thân, cho những người dân nhiều năm qua mải miết "lạc" giữa những con máy thô sơ. Bà biết với xu thế hiện thời, chả mấy chốc nghề dệt sẽ phải đứng trước nguy cơ bị "xóa sổ", đau đớn hơn là lụi tàn mà không còn lại gì. 

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 3.

Những máy móc dệt tơ trong xưởng nhà bà Thuận đều rất mộc mạc, giản đơn.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 4.

Nói là xưởng nhưng cũng chỉ có 20 nhân công.

Ấp ủ dự định từ lâu về một loại vải mới, sau 2 năm vừa nghiên cứu vừa thử nghiệm, nghệ nhân Phan Thị Thuận cho ra lò những chiếc khăn quàng cổ đầu tiên được sản xuất từ sợi tơ của sen. Thứ sợi tơ khá "chảnh" chỉ có ở cuống sen - bộ phận nhiều người vẫn nghĩ là "vô dụng" nhất trong tổng thể cây sen. 

Thời điểm nghiên cứu sợi tơ, nhà bà Thuận không có đầm sen. Để bắt tay vào công cuộc chinh chiến dài lâu, bà mua hẳn một đám ruộng về trồng sen. 

"Không có đám ruộng thì không thể nghiên cứu được" - nhớ lại, bà Thuận vẫn chép miệng tâm đắc với quyết định năm xưa của mình. 

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 5.

Đầm sen gần nhà nơi bà Thuận trồng sen lấy tơ làm lụa.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 6.

Những cuống sen đang chờ để lấy tơ.

Tất cả các công đoạn tạo ra sợi tơ sen đều thật chỉn chu và rất cầu kỳ. Cuống sen sau khi được ngắt trực tiếp từ đầm phải rửa qua 2 lớp nước để làm sạch bùn và gai. Cuống sạch thì tơ mới sạch và đẹp. Cuống nào cũng làm được tơ sen, riêng cuống non cho lượng tơ dẻo mà đẹp. Phải cần tới 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ chiều dài 1,7 mét, chiều ngang 25 cm. Tính ra một người thợ chăm chỉ lắm thì một ngày cũng chỉ làm được 200-250 cuống. Như vậy, một chiếc khăn quàng ngót nghét mất gần 1 tháng trời. 

Để lấy được tơ sen, bà Thuận dùng dao khứa xung quanh cuống sen, rồi dùng tay vặn và kéo tơ, đồng thời ve cho sợi tơ sen tròn lại. Nếu cắt quá sâu sẽ làm đứt luôn phần sợi tơ bên trong. Đó là lý do những sợ tơ trông có vẻ mềm mại, dịu dàng nhưng lại cực kỳ kiêu sa đòi hỏi sự khéo léo, tinh tế từ bàn tay người nghệ nhân. 

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 7.

Người nghệ nhân dùng dao khứa xung quanh cuống sen...

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 8.

... rồi dùng tay vặn và kéo tơ.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 9.

Kéo tơ phải thật nhẹ nhàng, nếu không tơ sẽ đứt và hỏng hoàn toàn.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 10.

Bà Thuận ve cho sợi tơ sen tròn lại.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 11.

Công đoạn cuộn sợi tơ đòi hỏi tính kiên nhẫn cực cao.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 12.

Những sợi tơ đầu tiên. Phải cần tới 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ chiều dài 1,7 mét, chiều ngang 25 cm.

"Tất cả các cuống sen phải được xử lý trong vòng 24 tiếng đồng hồ. Nếu cuống bị khô lại, tơ sẽ hỏng hoàn toàn. Để sợi tơ không có chỗ to chỗ nhỏ, người ve sợi cần phải đều tay. Sau khi quay sợi thành ống, tơ sen được đưa vào máy se rồi mắc lên trục con thoi để dệt thành sợi ngang" - bà Thuận căn dặn từng người thợ. 

Sợi sen thu được rất mảnh, bông, nhẹ và có mùi thơm tự nhiên. Sợi tơ nhỏ thôi, nhưng vô cùng quý. Cầm trên tay chiếc khăn mặt được làm từ tơ sen, người đời cảm nhận trọn vẹn sự mềm mại và tinh khôi của nó. Đúng là lụa sen bao nhiêu năm qua vẫn xứng với cái danh viên ngọc quý trong giới vải vóc. 

Người nghệ nhân nghiêm khắc mải miết giữ hồn xưa

Xưởng nhà nghệ nhân Phan Thị Thuận chỉ có khoảng 20 nhân công, chuyên cả vải tơ tằm lẫn tơ sen. Người gắn bó lâu nhất cũng đã chục năm nay, người mới thì chỉ tầm nửa tháng. Mọi máy móc được sử dụng đều đơn sơ và mộc mạc. Nghệ nhân Thuận không hề giấu nghề. Bà sẵn sàng chỉ dạy mọi công đoạn từ cách lấy sợi tơ sen đến cách dệt khăn cho người làm của mình. Dù người đó có gắn bó dài lâu hay chỉ nửa vời, ai bà cũng chỉ bảo tận tình và hết sức tỉ mỉ. Bởi lẽ đó trong vùng, bà Thuận nổi tiếng nghiêm khắc và kĩ tính.

Bản thân người nghệ nhân 65 năm trong nghề cũng tự nhận thấy mình là người nghiêm khắc. Bà không chấp nhận bất cứ sự hời hợt nào trong sản phẩm. Đã không làm thì thôi, một khi đã động tay vào sợi tơ sen, mọi quy trình phải theo khuôn phép và cẩn thận. Tơ sen mỏng manh lắm, nên bàn tay người thợ nếu không mềm mại sẽ chẳng thể làm nổi những sản phẩm đẹp và tinh tế. 

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 13.

Từng ống nhựa sẵn có dùng để cuốn tơ.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 14.

Nhân công nhân trong xưởng mỗi người chuyên môn hóa một việc. Người dệt tơ tằm, người kéo tơ sen.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 15.

Những chiếc khăn thành hình dưới bàn tay của người nghệ nhân.

Bà Thuận có "văn hóa" dạy nhân công của mình rất đặc biệt. Sự nghiêm khắc của bà thể hiện qua từng ngôn từ và ánh mắt. Người này cẩu thả, người kia tự ý bỏ việc không xin phép, bà Thuận sẽ chỉ nói thật nhỏ nhẹ, người đối diện ắt tự cảm thấy xấu hổ. Và từ đó trở đi, bà không chấp nhận sai phạm tương tự như thế xuất hiện lần thứ 2. 

Nghệ nhân Thuận kỳ vọng việc sản xuất sợi sen từ cuống sẽ mở ra triển vọng nâng cao giá trị kinh tế của nghề trồng sen, đồng thời tạo thêm công ăn việc làm cho những lao động nhàn rỗi trong làng. Bà tâm niệm, muốn giữ được nghề trước hết phải có tâm và có đạo đức.

Các máy móc cực giản đơn, tinh tế. 

"Suốt cuộc đời làm nghề trải qua biết bao giai đoạn lịch sử, qua từng thời kì tôi lại rút ra những bài học để gìn giữ truyền thống các cụ để lại. Muốn giữ được nghề thì người làm nghề phải có tâm, có đạo đức, sản phẩm phải đảm bảo chất lượng".

Bà Thuận là thế hệ thứ 3 trong gia đình nối nghiệp dệt lụa, con bà là đời thứ 4 và đến cháu bà là đời thứ 5. Dù cuộc sống hối hả du nhập những điều mới mẻ và hiện đại, người nghệ nhân vẫn rất coi trọng truyền thống và quá khứ. Bà cho hay, hiện đại chẳng tự nhiên mà có, mọi thứ mới mẻ đơn giản cũng chỉ bắt đầu từ những thứ đơn sơ. 

"Tôi biết mình là một người nghiêm khắc, không chỉ với nhân viên mà kể cả với con cháu trong nhà. Nhất định phải nghiêm khắc! Có những cái mới, cái hiện đại không thể có được nếu không biết dựa vào truyền thống. Đời con đời cháu tôi chắc chắn phải thay tôi tiếp tục giữ nghề mà theo nhiều người là muôn năm cũ này".

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 17.

Bà Thuận mong muốn thế hệ con cháu mình sẽ thay bà tiếp tục gìn giữ nghề truyền thống.

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 18.

Người phụ nữ đang se tơ tằm, năm nay bà 53 tuổi.

Không khác gì những người thợ lành nghề trong xưởng, bà Thuận hễ ngồi xuống bàn là đôi bàn tay lại thoăn thoắt "bắt" từng sợi tơ. Trong nhà người nghệ nhân "phủ đầy" bằng khen, cúp vàng, huy chương dành cho sự cống hiến không mệt nghỉ hàng chục năm qua. Đến làng Phùng Xá chỉ cần hỏi tên bà Thuận thôi, từ đầu làng tới cuối làng ai cũng biết. Người dân quý trọng gọi bà là "người nghệ nhân mải miết giữ hồn xưa". 

Đó là một người phụ nữ bản lĩnh, một người nghệ nhân tràn đầy tình yêu quê hương và tâm huyết với nghề. Nếu có cơ hội ghé thăm làng Phùng Xá, gặp và nhâm nhi tách trà sen với nghệ nhân Phan Thị Thuận, chắc hẳn bạn sẽ nhận ra một điều, rằng không ai yêu và trân quý bông sen như bà. 

Người phụ nữ Hà Nội đầu tiên dệt lụa từ tơ sen: 4.800 cuống sen cho một chiếc khăn quàng cổ dài 1,7 mét - Ảnh 19.

Cuống sen sót lại sau khi đã lấy tơ sen thành công.


************

Thiền sư Hàn Quốc bị cáo buộc gian lận bằng cấp, có con riêng


Nhà sư Seoljeong (giữa), lãnh đạo tông Tào Khê của Hàn Quốc. Ảnh: AFP.

Nhà sư Seoljeong (giữa), lãnh đạo Thiền phái Tào Khê của Hàn Quốc. Ảnh: AFP.

56/70 ủy viên trung ương Thiền phái Tào Khê, tông phái Phật giáo lớn nhất Hàn Quốc, hôm nay bỏ phiếu bất tín nhiệm và yêu cầu thiền sư Seoljeong, chủ tịch 76 tuổi của tông phái, từ chức sau loạt cáo buộc về các hành động phạm giới, theo AFP.

Trưởng lão Jinje, lãnh đạo tinh thần của Tào Khê, cũng kêu gọi đuổi Seoljeong khỏi thiền phái. Nhà hoạt động Phật giáo Cho Jae-hyun cho biết 24 thành viên Hội đồng Trưởng lão của thiền phái dự kiến thông qua quyết định trục xuất Seoljeong vào tuần tới.

Một chương trình truyền hình hồi tháng 5 tiết lộ rằng Đại học Quốc gia Seoul danh tiếng đã phủ nhận việc Seoljeong tốt nghiệp tại đây, dù ông từng viết thông tin này trong cuốn tự truyện của mình.

Chương trình cũng cáo buộc Seoljeong có một con gái, hành động vi phạm giới luật của Phật giáo, đồng thời sở hữu những bất động sản lớn bất chấp lời thề sống khổ hạnh.

Seoljeong, người lên nắm quyền từ tháng 11/2017, phủ nhận mọi cáo buộc, đồng thời lên án "lực lượng già nua" của thiền phái Tào Khê đang tìm cách phá hỏng công cuộc cải cách bằng cách đổ tội cho ông.

Nhiều thành viên cấp cao trong Phật giáo và các nhóm dân sự đã tổ chức những cuộc biểu tình nhằm yêu cầu Seoljeong từ chức. Một nhà sư phải nhập viện hồi đầu tháng sau 41 ngày tuyệt thực bên ngoài chùa Joygesa, trụ sở của thiền phái Tào Khê ở Seoul, để kêu gọi cải cách Phật giáo.

Ra đời từ thế kỷ 12 với hơn 3.000 ngôi chùa, 13.000 nhà sư và 7 triệu tín đồ, Tào Khê tập hợp hầu hết người theo Phật giáo ở Hàn Quốc và có ảnh hưởng mạnh mẽ. Tuy nhiên, thiền phái này từ lâu đã phải đối mặt với các cáo buộc tham nhũng giữa các phe đối lập trong nội bộ.

Ánh Ngọc


***************

10 ảnh hài hot nhất Facebook trong ngày

Em không còn là duy nhất, đừng ngủ khi chủ còn thức, không sợ địch mạnh như hổ… là những hình ảnh hài hước khiến người xem bật cười.

Em không còn là duy nhất.

Em không còn là duy nhất.

Nghệ thuật vận chuyển.

Nghệ thuật vận chuyển.

Đừng ngủ khi chủ còn thức.

Đừng ngủ khi chủ còn thức.

Sức mạnh siêu nhiên.

Sức mạnh siêu nhiên.

Chiếc hài nàng Tấm đánh rơi.

Chiếc hài nàng Tấm đánh rơi.

Ngày ấy và bây giờ.

Ngày ấy và bây giờ.

Khỉ hóng chuyện.

Khỉ hóng chuyện.

Bạn có thể vẽ con tàu này được không?  Không.

‘Bạn có thể vẽ con tàu này được không?’ – ‘Không’.

Khi đàn ông cạo râu.

Khi đàn ông cạo râu.

Không sợ địch mạnh như hổ.

Không sợ địch mạnh như hổ.

Tất Nhiên tổng hợp


*************

Cụ già Venezuela đột tử khi xếp hàng hai ngày chờ lĩnh 1,5 USD lương hưu

Cụ ông Jesus Garcia chết vì nhồi máu cơ tim trên vỉa hè sau khi xếp hàng nhiều giờ liên tục bên ngoài ngân hàng để chờ nhận lương hưu.

Đại biểu quốc hội Freddy Superlano viết trên mạng xã hội về tình trạng người cao tuổi ở Venezuela phải xếp hàng đến chết trước cửa các ngân hàng để chờ lĩnh lương hưu. Ảnh: Twitter. 

Nghị sĩ Freddy Superlano đăng hình ảnh trên mạng xã hội về tình trạng người cao tuổi ở Venezuela phải xếp hàng đến chết trước cửa các ngân hàng để chờ lĩnh lương hưu. Ảnh: Twitter

Cụ ông Jesus Garcia xếp hàng hai ngày chờ lĩnh lương hưu bên ngoài một ngân hàng ở thành phố Barinas, miền trung tây Venezuela vào tuần trước và đã qua đời do nhồi máu cơ tim ngay bên lề đường, El Pitazo ngày 28/2 đưa tin. 

Theo truyền thông địa phương, cụ Garcia đã xếp hàng suốt hai ngày để chờ nhận khoản lương hưu 347.914 boliva, tương đương 1,54 USD theo tỷ giá chợ đen. Vụ việc một lần nữa làm dấy lên lo ngại về khả năng kiểm soát  khủng hoảng kinh tế của chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro.

Cụ Garcia không phải là trường hợp duy nhất đột tử khi xếp hàng lĩnh lương hưu. Trước đó ba ngày, cụ ông 66 tuổi Arnoldo Segundo Medina cũng chết vì đau tim trước cửa ngân hàng Banco de Venezuela ở thành phố cảng Cabimas, bang Zulia, phía tây bắc Venezuela sau 16 tiếng xếp hàng liên tục. 

"Hàng ngày, cha ông chúng ta đang vật lộn và chết mòn để lĩnh lương hưu trong khi chính quyền nhắm mắt làm ngơ", nghị sĩ Freddy Superlano viết trên mạng xã hội Twitter.

Không ít người cao tuổi Venezuela đang mòn mỏi xếp hàng bên ngoài các trụ sở ngân hàng, chờ lĩnh khoản lương hưu ngày càng mất giá do lạm phát phi mã. Nathaly Osma,  đi cùng mẹ già 95 tuổi xếp hàng lĩnh lương hưu, nói với báo El Nuevo Herald rằng họ có mặt trước cửa ngân hàng vào lúc 6h sáng và có lần đứng xếp hàng suốt 9 tiếng. "Thường xuyên có người cao tuổi ngất lịm vì mệt mỏi và đói", Osman cho biết. 

Venezuela đang chi trả lương hưu cho khoảng 5 triệu người. Tuy nhiên, siêu lạm phát khiến đồng boliva mất giá nghiêm trọng, lương hưu hiện không đủ đáp ứng những nhu cầu cơ bản của cuộc sống hàng ngày như mua thức ăn, thuốc men.

An Hồng


*************
Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn