• Elizabeth Gowing
  • BBC Travel

Elizabeth Gowing

Nguồn hình ảnh, Elizabeth Gowing

Đó là khởi đầu vội vã cho hành trình sáng của tôi, và tôi vẫn đang loay hoay với những hũ kem, tuýp kem chống nắng khi chiếc xe buýt nhỏ khởi hành.

Tôi khi đó bắt đầu rời thị trấn Kukës của Albania trong một hành trình mà tôi đã được cảnh báo là hai tiếng ngồi xe gập ghềnh lên cao nguyên.

Chiếc xe chở chúng tôi quá tải hành khách cùng những gói đồ. Các hành khách có làn da sáng rõ và cấu trúc xương chắc mà tôi thường thấy ở đàn ông và phụ nữ ở miền núi phía bắc Albania, nhưng hành lý của họ khiến tôi ngạc nhiên.

Chuyến xe đầy thảo mộc

Có một tục ngữ đáng sợ trong quy tắc truyền thống của Albania vốn chi phối cuộc sống cộng đồng rằng "phụ nữ là cái bao tải để tận dụng".

Nhưng ở đây, những người phụ nữ cứng cỏi quấn khăn trùm đầu bẽn lẽn với bím tóc đen dài lại là người tận dụng các bao tải, đẩy chúng lên xe buýt và đặt quanh người.

Cạnh tôi, một phụ nữ đem theo một cái bao phồng lên với mùi men trong đó có nửa chục ổ bánh mì trắng đơn giản mới ra lò từ một tiệm bánh. Trước mặt bà là người phụ nữ mà trước đó tôi nghe thấy cãi cọ với tài xế về việc cất tấm ra trải giường lớn có mùi thơm buộc lại quanh một mớ cuống hoa và bông hoa chất chồng, nhiều cái trong số đó vương vãi trên sàn xe buýt.

May mắn cho tính hiếu kỳ của tôi, một phụ nữ - mà sau đó giới thiệu mình đơn giản là 'vợ ông Naim', chỉ dấu về quan điểm truyền thống đối với phụ nữ vốn vẫn còn dai dẳng ở đây - háo hức muốn nói với mọi người trên xe về những gì trong đống thảo mộc mềm như gối mà bà đem về từ Kukës.

"Không lấy cuống, họ nói! Năm ngoái, họ hài lòng lấy cuống! Nhưng giờ rõ ràng là họ không nhận. Vì vậy, toàn bộ số hàng phải đem về nhà lại. Có lẽ tôi sẽ đem cho cừu ăn."

Hóa ra bà đang nói về anh thảo hoa vàng (cowslip), một trong nhiều loài thảo dược được thu hoạch trong tự nhiên ở Albania. Bó hàng của bà bị trả lại vì bà đã lấy cuống thay vì chỉ lấy bông - đó rõ ràng là quy định mới, không hề biết trước tại khu chợ mà bà đến để bán.

"Vậy là các bà đi hái hoa đó hả?" Tôi hỏi.

Toàn bộ chuyến xe trả lời tôi: "Đúng vậy!"

Một khi điều tôi quan tâm đã trở nên rõ ràng, chuyến đi đã trở thành bài học có minh họa. Chẳng hạn, hoa anh thảo - vợ ông Naim rải một số bông hoa vàng phơi khô lên tay tôi - ở đây được gọi là 'hoa ngón tay'. "Hãy nhìn những bông hoa tụ lại như bàn tay như thế nào," bà nói.

Người đàn ông trước mặt tôi chỉ ra ngoài cửa sổ. "Hoa cơm cháy. Mỗi kí lô một euro."

Một người khác nói thêm vào: "Và hoa táo gai - hái cái đó rất khó chịu cho da tay."

Cơ hội thu nhập

Tôi đã học được cách mới để phân tích tỉ mỉ vùng thôn quê.

Tất cả những bông hoa mà những người này hái được cuối cùng được đưa ra khỏi vùng núi và đem xuống Kukës để bán để xuất khẩu.

Nhưng tôi hỏi các hành khách đi cùng chuyến xe, họ dùng những gì họ hái được như thế nào?

Lẽ ra tôi nên đoán câu trả lời - điểm đến của xe buýt của chúng tôi là một ngôi làng có tên là Çajë, phát âm là chai. Tôi đang đến một ngôi làng gọi là 'Trà'.

Khu vực này điển hình cho phần lớn Albania, đất nước với 77% là núi non, và được hưởng lợi từ khí hậu và đất đai Địa Trung Hải, vốn ít bị ô nhiễm hóa chất trong những năm dưới chính quyền cộng sản khắc nghiệt, là chế độ đã chấm dứt tồn tại vào đầu thập niên 1990.

Tất cả những yếu tố này làm cho các loại thảo mộc được thu hoạch trong tự nhiên của Albania đặc biệt được săn lùng trên toàn thế giới.

Ngành này đem đến cơ hội kinh tế tuyệt vời cho những phụ nữ đi cùng xe với tôi, mặc dù thu hoạch của họ cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như không có quá nhiều thứ không dùng được - như cuống hoa.

Khi đến nhà trọ của gia đình Donika Musaj, Bujtina Musaj, tôi hy vọng mình có thể được chào đón với cái gọi là 'trà núi' đặc trưng của Albania, một loại trà uống dễ chịu, vàng như ánh đèn, được làm từ cây ironwot, có tên khoa học là Sideritis syriaca.

Thay vào đó, tôi được phục vụ một loại nước sắc tốt hơn làm từ quả việt quất khô. "Chúng tôi đã thu hái được 100 kí quả việt quất hồi năm ngoái," Musaj nói khi tôi nhấm nháp thưởng thức thứ nước có nồng độ chất chống oxy hóa trái cây cao, với mùi vị xạ hương.

Gia đình này, và những người được đại diện trên chuyến xe, chỉ là một phần trong hơn 100.000 hộ gia đình Albania tham gia trồng trọt hay thu hoạch thảo dược và cây cỏ có hương thơm.

Trên khắp đất nước, con số này tương đương với khoảng một trong bảy gia đình làm việc trong ngành vốn đem lại tới 28 triệu đô la doanh thu xuất khẩu.

Từ năm 2018 đến 2019, doanh thu xuất khẩu đó được tạo nên từ 12.000 tấn anh thảo hoa vàng, việt quất và các loại cây cỏ khác mà thị trường ẩm thực và dược phẩm nước ngoài có nhu cầu.

Chất liệu làm đẹp

"Hãy đến mà xem," Musaj nói và đưa tôi lên lầu để cho tôi xem phần thu hoạch mới nhất vừa được bổ sung vào khối lượng khổng lồ đó.

Ban công trên của bà biến thành màu vàng với thảm anh thảo đang được phơi khô trong nắng hè ấm áp, trông như thể bà đã đem một cánh đồng hết sức phong phú vào nhà mình.

Tôi lo lắng kiểm tra coi có cuống không, nhưng Musaj biết rằng bà chỉ hái bông thôi - khi khối thu hoạch này được buộc trong một tấm vải để đưa đến Kukës, sẽ không có nguy cơ chúng bị trả về.

Và từ Kukës, chúng sẽ đi tiếp, thông qua trung gian và nhà xuất khẩu, đến các công ty nước ngoài đang khát primula veris chất lượng được thu hoạch trong tự nhiên.

Các chồi khô héo như giấy trông thì không giống như thứ sẽ là thành phần khả dĩ của nước cân bằng da (toner), huyết thanh (serum) và mặt nạ đắp lên mắt với những dòng chữ đặc trưng như 'tươi sáng' và 'hoàn thiện làn da', 'làm sáng' hoặc 'chống lão hóa'.

Thế nhưng những sản phẩm mà chúng ta thấy trong các tạp chí làm đẹp phụ thuộc vào hoa anh thảo được sấy khô những trên ban công ở Albania này, được cõng lên những chiếc xe tải nhỏ và sau đó, chỉ cần một cơn gió nhẹ là bị thổi tung ra bên ngoài.

Tôi nghĩ về hũ kem nhỏ màu trắng mà tôi đã thoa lên vào sáng nay và tự hỏi phải mất bao nhiêu thời gian để làm ra nó.

"Vào mùa, chúng tôi ra ngoài từ 8 giờ sáng đến 6 giờ chiều," Musaj nói với tôi. Tôi có thể thấy những phụ nữ thấp thoáng trên sườn đồi, mang theo những chiếc liềm cong khiến họ trông như cướp biển, và đeo túi thu hoạch như tạp dề. "Chúng tôi làm việc này từ tháng 5 đến tháng 9. Từ tháng 10, tuyết rơi và hoa thì không có. Ưu tiên của chúng tôi lúc đó là vật nuôi."

Cuộc sống vất vả

Chồng của Musaj, Xheladin, góp lời: "Chúng tôi yêu cuộc sống ở đây. Tôi yêu không khí trong lành. Tôi không muốn phải đi đến một cửa hàng ở góc đường. Tôi không thích Coca-Cola. Tôi có thứ nước uống hữu cơ riêng - thức uống sữa chua được gọi là dhallë."

Bữa tối đưa ra các món ăn nhìn chảy nước miếng từ những gì trong nhà sẵn có: bánh nâu đỏ, phô mai tự làm, salad cà chua tự trồng, tiêu rang nhà trồng.

"Ngay cả tấm da cừu mà chị đang ngồi lên," Musaj ra dấu chỉ đến tấm đệm thoải mái mà tôi đang ngả xuống. " Là da từ cừu của chúng tôi đó."

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Helichrysum, còn gọi là 'hoa vĩnh cửu', là nguyên liệu dùng để chế tạo các chất dưỡng da mặt và các sản phẩm bôi da ban đêm

Tôi cục cựa hơi khó chịu một chút ở chỗ của mình.

"Còn bánh mì. Tiệm bánh gần nhất cũng cách đó hai giờ. Vì vậy, chúng tôi tự làm bánh mì luôn," bà cho biết. Bí ẩn của những chiếc bao căng phồng trên xe buýt đã được giải đáp. Những chiếc bánh mì đơn giản đó là món hàng mang về quý giá giúp tiết kiệm công sức mà bạn mua ở thị trấn khi có cơ hội.

Sau khi ăn xong, tôi đi ra ngoài cho đến tối với con trai của Musaj, cậu Ardian.

Hoàng hôn đang buông xuống và, giữa tranh tối tranh sáng, một khung cảnh cổ xưa hiện ra. Một hàng những con ngựa mỏi, trên mình cõng đầy những bao nylon buộc quanh, được những người đàn ông trông mệt mỏi không kém dắt đi từ đồng cỏ phía trên ngôi làng. Ardian giải thích những gì tôi đang thấy.

"Họ đi thu hái hoa suốt ngày hôm qua và hôm nay và ngủ trong lều trên núi."

Phụ nữ không đi hái hoa xa như đàn ông. Mặc dù phạm vi địa lý của họ có thể giới hạn hơn, nhưng sự độc lập mà ngành hương thảo dược đem đến cho những người phụ nữ như Musaj - bất chấp các nhân tố buộc họ giữ vai trò truyền thống hơn - là rất rõ ràng.

Những phụ nữ đẹp

Anila Aliaj từ tổ chức phi chính phủ Kết nối Giá trị Tự nhiên với Von người (CNVP) - có một dự án phát triển ngành này với Đại sứ quán Thụy Điển đứng ra tài trợ và hiện làm việc với hơn 1.000 nông dân - giải thích thêm về công việc thu hái mà bao và kéo giúp làm được.

"Ngành này đem đến cơ hội thu nhập và độc lập kinh tế với chồng cho phụ nữ," bà nói. "Nhưng phụ nữ không chỉ nên đi thu hái, mà còn phải là người ra quyết định trong kinh doanh." Phần lớn nông dân làm việc trong dự án của bà là phụ nữ.

Bà Aishe Ivani, y tá làng Çajë, hòa giọng về làm thế nào thảo dược giúp nữ giới độc lập.

Bà cũng ra ngoài thu hái trong thời gian rảnh, và bà nói "với sự tiếp cận thiên nhiên mà chúng ta được ban tặng, chúng ta là thầy thuốc của chính mình".

Ở tuổi 53, bà là một phụ nữ nữa có làn da mà tôi ngưỡng mộ, và tôi hỏi liệu bà có nghĩ hoa anh thảo giúp gì cho má bà ấy hồng hào không. Tuy nhiên, có vẻ như bà tin vào dinh dưỡng nhiều hơn chất có trong hũ kem trắng nhỏ mà tôi đang đặt vào niềm hy vọng chống nhăn. "Thực phẩm hữu cơ chính là thứ giúp tôi trẻ trung."

Đối với những ai thấy dễ đưa vào chế độ chăm sóc sức khỏe của mình những thứ trong nhà tắm hơn là trong tủ bếp, dược thảo núi của Albania đem đến hy vọng khác.

Tinh dầu của thứ hoa được gọi là 'hoa vĩnh cửu' helichrysum là một thành phần khác của serum 'phục hồi' dùng buổi tối và các sản phẩm chăm sóc da mặt 'tái tạo'.

Giống như anh thảo, đây là loài cây khác trồng giữa không khí núi non trong lành và được các công ty mỹ phẩm khắp thế giới sử dụng cho đặc tính giữ gìn làn da của nó.

Khi tôi đi xa hơn về phía bắc Albania, bên vệ đường, tôi thấy nhóm phụ nữ khác có làn da đẹp đang hốt lá. Họ nói rằng họ đến đây từ một làng gần đó tên là Gruemirë - dịch ra là 'phụ nữ tốt'. Họ đang xử lý helichrysum, và tôi hỏi liệu tôi có thể chụp ảnh họ không.

"Được, nhưng chụp sao cho tôi đẹp nhé," một người trong số họ kêu lớn với nụ cười trên môi.