Bản quyền hình ảnh Getty Images Có những phụ nữ sẵn sàng bỏ ra rất nhiều tiền cho dịch vụ trữ đông trứng, chờ cơ hội mang thai, sinh con trong tương lai.
Nadine, một người kinh doanh nhà hàng tại New York, lẽ ra phải kiêng các hoạt động thể lực quá mức bởi cô đang chuẩn bị làm thủ thuật lấy trứng ra rồi giữ đông lạnh, cất trữ.
Thế nhưng cô vẫn thường đạp xe trên quãng đường dài hai dặm từ căn hộ riêng tại Manhattan tới cơ sở y tế chuyên về sinh nở Upper West Side để có các cuộc hẹn làm siêu âm vào buổi sáng.
Việc khiến cơ thể bị stress có thể làm ảnh hưởng tới quá trình trứng được tạo ra trong tử cung của cô, và việc đạp xe tại New York vào giờ cao điểm là chuyện rất stress. Chỉ vào đúng ngày thực hiện cuộc phẫu thuật hồi hai năm trước cô mới cho mình đi một chuyến taxi.
"Tôi cứ nghĩ rằng làm vậy là để tiết kiệm tiền," Nadine giải thích. Cô là một trong số hàng ngàn phụ nữ mỗi năm quyết định sẽ giữ đông lạnh trứng của mình và cất trữ như một dạng bảo hiểm cho tương lai.
Với một số người thì việc này khiến họ hy vọng vào việc có thể duy trì được khả năng sinh nở khi họ tìm được người thương thích hợp, hoặc cho tới khi họ lập gia đình còn lúc này thì họ vẫn vướng bận theo đuổi sự nghiệp.
Bản quyền hình ảnh Getty Images Một quy trình tốn kém
Trình tự làm đông lạnh trứng khá là giống với phần nửa đầu của quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (vitro fertilisation - IVF): cần kích thích hormone để cơ thể rụng cùng lúc nhiều trứng, sau đó lấy chúng ra rồi làm đông lạnh. Phụ nữ sau đó có thể dùng số trứng đã đông lạnh này để làm thụ tinh trong ống nghiệm IVF nếu như họ không có khả năng thụ thai theo cách tự nhiên.
Thế nhưng, cũng khá giống với các hình thức bảo hiểm khác, việc đông lạnh trứng - hay còn gọi bằng từ chuyên môn là biện pháp bảo quản noãn bào bằng hình thức đông lạnh (oocyte cryopreservation) - khiến đối tượng phải móc hầu bao đáng kể.
Một lần làm tại Mỹ có thể tốn tới 17 ngàn đô la, tức là tương đương với một phần năm thu nhập trung bình của một gia đình. Tại Anh, việc này tốn từ 2 ngàn rưởi tới 5 ngàn bảng, bằng khoảng từ 10% đến 20% số tiền chi tiêu của một gia đình có thu nhập trung bình.
Việc trang trải các khoản phí tổn này gây căng thẳng tài chính cho phụ nữ, vốn đã có thu nhập thấp hơn và cũng tiết kiệm được ít hơn so với nam giới.
Nhiều phụ nữ khi đi làm đông lạnh trứng là đã mất đi các khoản tiết kiệm, thậm chí có người còn mắc những khoản nợ lớn do phải đi vay để trang trải cho quá trình này, hoặc cho các khoản y tế tốn kém có liên quan.
Vậy nhưng vì sau những người phụ nữ này lại sẵn sàng bỏ ra một cái giá cao như thế - mà thường là phải đánh đổi với những mục tiêu khác như mua nhà hay có đảm bảo tài chính trong tương lai - để trữ số trứng mà rất có thể rồi sẽ chẳng bao giờ cần đến? Chưa hết, chắc chắn là không ai dám đảm bảo rằng số trứng đông lạnh khi được đem ra dùng sẽ cho kết quả một thai kỳ thành công.
Những lời chào mời
Khi một số công ty công nghệ lớn, như Apple và Facebook bắt đầu mời chào nhân viên cơ hội trữ đông trứng để đảm bảo cơ hội sinh nở về sau, những người chỉ trích coi đây là một lời đề xuất tàn độc nhằm khuyến khích phụ nữ "đầu hàng trước sự kiểm soát của công ty", xếp xó những mối quan hệ con người để làm việc hết giờ này tới giờ khác tại bàn làm việc.
Cả hai công ty đều nói rằng họ đưa ra các đề xuất nhằm đáp ứng nhu cầu của người lao động và đem đến cho các nhân viên thêm nhiều lựa chọn.
Một số chương trình bảo hiểm y tế cũng sẽ chi trả cả việc bảo quản noãn bào bằng hình thức đông lạnh nếu thấy rằng đó là việc làm cần thiết cho người được bảo hiểm, chẳng hạn như trước khi phải dùng biện pháp hóa trị. Nhưng phần lớn phụ nữ phải bỏ tiền riêng ra để trang trải cho quá trình này.
Nadine, năm nay 36 tuổi, đã sống tằn tiện suốt thời gian tuổi 20 cho tới khi ngoài 30 nhằm tiết kiệm đủ tiền mua nhà. Có những lúc cô có tới 30 ngàn đô la trong tài khoản, và cô đã dùng một phần trong đó để đầu tư vào một món kinh doanh nho nhỏ.
Nhưng đến tuổi 34, một năm sau khi chấm dứt mối quan hệ tình cảm nhiều năm, cô quyết định đi trữ đông trứng và bỏ ra 5 ngàn đô la trong số tiền tiết kiệm cho việc này. Cô đi vay phần để trang trại cho phần còn lại của khoản tổng chi phí 8 ngàn đô la cần thiết, và dùng thẻ tín dụng để trả nốt khoản thuốc kích thích rụng trứng, độ 1 ngàn đô la.
Bốn tháng sau khi lấy trứng ra làm đông lạnh, vào tháng 12/2016 cô được tăng lương và thưởng tiền, đủ để trả cho lần làm đông lạnh trứng thứ hai vào tháng 1/2017 mà không phải vay mượn thêm.
Hiện nay, tuy đã kiếm được nhiều tiền hơn trước nhưng Nadine vẫn đang phải trả khoản nợ đã vay.
Đầu tư cho tương lai
Cô không thấy hối tiếc.
"Nay tôi đã kiếm lại được toàn bộ số tiền đó, số tiền tôi từng có," cô nói. "Nhưng với những cuộc hẹn hò đã qua thì tôi biết là tôi chưa chắc đã tìm được người tình phù hợp trong vòng hai, bốn, hay 100 năm nữa. Độ tuổi 34 được coi là giới hạn cho việc sinh nở, cho nên bác sỹ khuyên trữ đông trứng, chuyện đương nhiên phải làm, không phải nghĩ ngợi băn khoăn gì. Tôi phải là việc cần làm."
Số phụ nữ tiến hành trữ trứng đông lạnh trong những năm gần đây tăng nhanh chóng. Chỉ có 564 lượt tiến hành trữ đông được thực hiện tại Mỹ hồi 2009, nhưng con số này vào năm 206 tăng vọt lên 8.892 ca, theo Hiệp hội Công nghệ Hỗ trợ Sinh sản.
Tại Anh quốc, cơ quan quản lý hoạt động lĩnh vực thụ tinh nhân tạo và phôi thai, Human Fertilisation and Embryology Authority, ghi nhận có chừng 1.170 lượt trữ đông trứng trong năm 2016, tăng từ con số 395 lượt hồi năm 2012.
Việc gia tăng này phần nào có thể giải thích được là hồi 2012, khi Hội Y tế Sinh sản Mỹ dỡ bỏ hạn chế "thử nghiệm" do các tiến bộ trong công nghệ làm đông lạnh trứng khiến trứng có nhiều cơ hội thụ thai thành công hơn sau khi rã đông.
Tin tức đăng tải trên truyền thông về việc các hãng công nghệ chào mời nhân viên tiến hành trữ đông trứng như một phần trong các gói phúc lợi, và việc các gương mặt nổi tiếng đi tiến hành trữ đông trứng, khiến việc này được biết đến rộng rãi hơn trong công chúng.
Những công ty như EggBanxx, một hãng chuyên về dịch vụ tài chính, cũng chào mời các khoản vay cho việc rút trứng trữ đông lạnh.
Các nghiên cứu về hiện tượng trên cho thấy có lẽ phụ nữ đi tiến hành thủ thuật rất tốn kém này như môt hình thức đánh bạc vì những điều sâu xa hơn chứ không chỉ vì muốn để thời gian phấn đấu cho sự nghiệp.
Kết quả nghiên cứu chưa được công bố do nhà nhân chủng học từ Đại học Yale, Marcia Inhorn, cho thấy 90% trong số 150 phụ nữ Mỹ mà bà phỏng vấn trong quá trình nghiên cứu về việc đi làm đông lạnh trứng cho thấy việc còn đang phải đi tìm kiếm bạn đời phù hợp là lý do chính.
Zeynep Gurtin, một nhà nghiên cứu ngắn hạn tại Đại học Cambridge, nói rằng tại Anh quốc cũng có hiện tượng tương tự.
Thế nhưng điều đó có ý nghĩa thế nào với tình hình tài chính của người phụ nữ?
Phụ nữ vốn đã kiếm được ít hơn so với nam giới trong hầu hết mọi ngành nghề, và họ cũng có ít hơn những tài sản như các quỹ hưu bổng hay bất động sản. Tại Mỹ, phụ nữ chỉ có số tài sản bằng 32% của nam giới.
Tuy số lượng phụ nữ đi làm thủ thuật lấy trứng ra để trữ đông khá là nhỏ nếu xét trên quy mô cả nước, nhưng với riêng từng chị em thì chi phí lại rất lớn.
Emma Jane, một nhà hoạch định chương trình hành nghề độc lập tại London, kiếm được khoảng 55 ngàn bảng một năm và bắt đầu cân nhắc tới việc trữ đông trứng khi cô 37 tuổi sau khi không hẹn hò nghiêm túc với ai trong vài năm. Cô đã tìm hiểu các cơ sở y tế một cách cẩn thận và đã tới làm các xét nghiệm sơ bộ tại một cơ sở chào giá tư vấn không đắt lắm - khoảng 200 bảng, cô nhớ lại.
Vào 11/2017, cô được lấy ra chín trứng tại một hệ thống các cơ sở y tế ở Anh nổi tiếng về việc tiên phong trong kỹ thuật kích thích rụng trứng nhẹ nhàng, là cách sử dụng ít thuốc hơn cho nên chi phí thấp hơn, nhưng khả năng trứng đậu thai thành công cũng thấp hơn. Ngay cả vậy cũng khiến cô tốn 5.100 bảng Anh, bao gồm cả chi phí mua thuốc và làm các xét nghiệm máu.
"Đó là một khoản tiền rất lớn," Emma Jane nói. Cô đang có kế hoạch lấy trứng lượt hai - các bác sỹ khuyến nghị là người phụ nữ nên có 20 trứng để có cơ hội sinh con thành công cao nhất.
Việc cất trữ trứng cũng khiến Emma Jane tốn thêm 360 bảng mỗi năm, và như vậy nếu cô trữ trứng tại Anh trong thời gian tối đa cho phép là 10 năm, thì cô sẽ tốn thêm vài ngàn bảng nữa. Rồi sau đó là chi phí làm thụ tinh trong ống nghiệm IVF nữa, có thể tốn tới 5 ngàn bảng hoặc thậm chí còn cao hơn nếu cô chọn chế độ y tế tư.
Những khoản phí tổn này thật ghê gớm. Emma Jane so sánh nó với việc "mua bảo hiểm có thể đâm trở thành lãng phí, bởi tôi có thể gặp một người phù hợp và có thể sinh con một cách tự nhiên".
"Ngay cả nếu như ngày mai tôi gặp được người đàn ông trong mộng của mình thì sẽ vẫn cần có một khoảng thời gian cho tới khi chúng tôi ổn định bên nhau và kết hôn. Khi đó, nếu chúng tôi muốn có con thì có lẽ tôi đã 40 tuổi, mà nếu muốn có hai con thì tôi đã ngoài 40."
Cơ hội thành công
Nhưng những người phụ nữ này đang trả tiền cho một thứ mang tính hy vọng nhiều hơn. Công nghệ trữ trứng đông lạnh không đảm bảo tỷ lệ thành công trong mọi trường hợp, và đa phần các vụ thụ tinh trong ống nghiệm đều kết thúc bất thành - chỉ có một phần năm đạt kết quả như ý - và sẽ luôn có khả năng là trứng đông lạnh không còn dùng được sau quá trình rã đông, hoặc có thể có những bất thường về nhiễm sắc thể.
Helaine Olen, cây viết chuyên về vấn đề tài chính cá nhân và là tác giả của cuốn sách Pound Foolish, đặt câu hỏi vì sao có quá nhiều tiền được đổ vào ngành công nghiệp vẫn còn đang đạt tỷ lệ thành công thấp như vậy. "Đây là chuyện những phụ nữ Mỹ đang được chào mời một thứ công nghệ không có gì đảm bảo thành công, như một cách để đề cập tới các vấn đề xã hội rộng lớn hơn," Olen nói.
Hầu hết các phụ nữ đều hy vọng rồi đây họ sẽ gặp được người bạn đời, sẽ mang thai theo cách tự nhiên (và không mất chút tiền nào), và do đó sẽ không bao giờ phải đi rút trứng ra để trữ đông lạnh.
Tiffany Murray, nay 40 tuổi, trữ đông trứng khi cô 34 tuổi, sau khi không mấy thành công trong việc hẹn hò ở Washington DC. Thay vì cảm thấy cần phải cưới ai đó gấp để còn sinh con trước khi quá muộn, cô chọn đi trữ đông trứng. Cha mẹ cô đã trả tiền cho việc này như món quà Giáng Sinh.
Bốn năm sau, cô gặp người chồng hiện nay và họ đã nhanh chóng thụ tinh theo cách tự nhiên sau khi cưới. Cô vẫn trả tiền để 14 trứng của mình được lưu trữ, để phòng lỡ sau này họ khó thụ tinh lần thứ hai; trong sáu năm kể từ khi cô bắt đầu trữ đông trứng, chi phí lưu trữ hàng năm đã tăng từ 350 đô la lên 600 đô la.
Với giá này, Murray nói đùa, thì có thể coi "trứng của tôi đang bị giữ làm con tin để đòi tiền chuộc".
Tuy phải trả giá cao để lấy ra 30 trứng, và phải trả 1 ngàn đô la mỗi năm để cất trữ, Nadine vẫn cho rằng mình đã có quyết định đúng đắn. Cô thậm chí còn khuyến khích bạn bè cân nhắc việc trữ đông trứng.
"Cũng có ít nhiều tức giận trong vấn đề tài chính," cô nói, nhưng cô không thấy tiếc về việc đầu tư cho tương lai của mình.
"Nay tôi có 30 đứa con ở Upper West Side mà mỗi năm tôi chi trả cho chúng 1 ngàn đô la," cô cười lớn.
--
* Tên của Nadine đã được đổi để bảo vệ danh tính. Emma Jane đề nghị không nêu tên họ đầy đủ của cô trong bài báo này, cũng nhằm bảo vệ danh tính.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.
