Theo tạp chí điện tử Saostar dẫn nguồn tin Daily Mail, mới đây, một nhóm nghiên cứu dẫn đầu là nhà khoa học Peter-Andrew Schwarz từ Đại học Basel, Thụy Sĩ, tìm thấy một hố sâu 4m và xung quanh có lấp đầy bởi các phiến đá nằm ở gần thành phố Basel. Theo các nhà khoa học, đây không phải là một chiếc hố thông thường mà chính là “tủ lạnh” của người La Mã cổ đại.
Các nhà khoa học tìm thấy “tủ lạnh” của người La Mã cổ đại. Ảnh Peter-Andrew Schwarz
Chiếc hố này chứa đầy băng đá và tuyết để giữ lưu trữ thực phẩm, tránh hư hỏng. Các nhà khoa học từng thử nghiệm bảo quản thực phẩm bằng chiếc “tủ lạnh” này và kết quả thực phẩm giữ được độ tươi ngon trong thời gian khá lâu. Tuy nhiên, cách làm cụ thể của người La Mã cổ đại vẫn chưa được làm rõ.
Tiến sĩ Peter-Andrew Schwarz cho biết, sau 3 lần cố gắng thử nghiệm, ông đã duy trì thực phẩm trong chiếc “tủ lạnh” này trong 365 ngày. Theo đó, nhóm nghiên cứu của ông đã sử dụng một lớp băng tuyết và rơm nhằm tạo ra khoảng cách nhiệt, giúp băng tồn tại lâu hơn. Cách làm này được các nhà nghiên cứu học theo cách bảo quản thực phẩm của người dân ở đảo Majorca, Tây Ban Nha. Hai cách thử nghiệm trước đó, các nhà khoa học chỉ bảo quản thực phẩm được vài tháng thì thất bại.
Được biết, nơi phát hiện ra chiếc “tủ lạnh” này trước đây là thuộc địa của người La Mã. Thành phố cổ của người La Mã từng có tới 20.000 người nhưng sau chiến tranh nổ ra năm 300 sau Công nguyên, người dân đã di tản khắp nơi. Theo các nhà khoa học, nơi này là một trong những địa điểm của người La Mã cổ đại được lưu giữ tốt nhất trên thế giới.
Tại Ba Tư, năm thứ 400 trước Công nguyên, con người cũng đã làm chủ được công nghệ lưu trữ đã vào giữa mùa hè trên sa mạc. Theo tờ Kiến Thức, băng được mang đến vào mùa đông từ trên núi và lưu trữ trong các Yakhchal, hay còn gọi là hầm băng. Những chiếc “tủ lạnh” băng cổ đại này được dùng với mục đích lưu trữ băng, thức ăn để dùng trong mùa hè. Ngoài ra, những tảng băng này được dùng để chữa trị cho các thành viên hoàng gia.
Là một cấu trúc nổi, hầm băng-“tủ lạnh” được tạo thành bởi hỗn hợp bùn-gạch, có hình vòm. Nó đạt chiều cao khoảng 18 m. Trong hầm, người ta đào một hố sâu dưới lòng đất, rộng khoảng 5000m3, để trữ đồ. Yakhchal có những bức tường bùn-gạch dày tới 2 m ở phía nền, được tạo thành bởi hỗn hợp của cát, đất sét, lòng trắng trứng, chanh, lông dê, và tro với một tỉ lệ vừa phải. Hỗn hợp này có tác dụng chống truyền nhiệt và chống thấm nước.
Yakhchal hoạt động như sau: một ganat, một hệ thống mương dưới lòng đất, chuyển nước tới hầm băng, nơi nó bị đóng băng vào buổi đêm. Sau đó, những tảng băng này được đập nát ra và đưa vào lưu trữ tại những tủ riêng biệt, nơi chúng có thể dễ dàng được chuyển đi khi cần.Nhiều yakhchal hoạt động theo một nguyên tắc hơi khác. Những tảng băng lớn được di chuyển từ trên núi xuống vào mùa đông và lưu trữ trong những hầm băng. Khi băng bị tan chảy, những mương dưới nền hầm sẽ giữ nước đó lại, và lượng nước này sẽ bị đóng băng trở lại vào ban đêm, dễ cho việc vận chuyển.
Hầu hết các yakhchal có một bức tường được xây dựng ở phía nam để tránh ánh mặt trời và giữ cho hầm băng luôn được râm. Những tòa tháp cao, gọi là Badgirs, được dùng trong hệ thống thông hơi. Bằng việc luân chuyển không khí nóng từ mặt đất và không khí lạnh từ hầm băng, badgirs hoạt động như một bộ ổn nhiệt, điều hòa nhiệt độ phía trong yakhchal. Những yakhchal dạng này được tìm thấy nhiều ở đất nước Iran thời nay.
Ngọc Nga (T/h)
