Liên minh Châu Âu (EU) cần vận dụng cuộc đối thoại song phương vào ngày 9/6/2023 để tạo áp lực buộc chính quyền Việt Nam chấm dứt các vi phạm nhân quyền một cách có hệ thống. 

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền đưa ra thông cáo báo chí trước cuộc đối thoại nhân quyền của hai bên chỉ một ngày, khẳng định chính phủ Việt Nam đã bất chấp những cam kết về nhân quyền đã đưa ra khi ký kết Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-EU vào ba năm trước, đồng thời gia tăng áp chế qua việc kết án sai trái các nhà hoạt động với những bản án tù nhiều năm, hạn chế các quyền tự do dân sự và chính trị, và vi phạm quyền tự do tôn giáo và tín ngưỡng.

Ông Phil Robertson, Phó Giám đốc Ban Á châu của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền trong thông cáo bày tỏ: 

“EU từng tuyên bố Hiệp định Thương mại Tự do 2020 (EVFTA) sẽ khuyến khích Việt Nam cải thiện hồ sơ nhân quyền, nhưng thực tế chỉ cho thấy điều ngược lại.
Việc Hà Nội bất chấp nhân quyền đã cho thấy rằng EU cần cân nhắc các hành động xa hơn là chỉ đưa ra các tuyên bố rồi mong chờ điều tốt đẹp nhất sẽ xảy ra.”

Bắt thành viên Nhóm Tư vấn Trong nước với cáo buộc trốn thuế

Tổ chức nhân quyền có trụ sở chính ở New York, Hoa Kỳ nhắc lại việc hình thành Nhóm Tư vấn Trong nước cho Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam từng được mong đợi sẽ thúc đẩy sự tham gia của các nhóm xã hội dân sự độc lập, để góp phần giám sát thực thi các điều khoản về thương mại và phát triển bền vững của hiệp định, tuy nhiên kết quả là hai thành viên trong nhóm bị bắt. 

Trong số bảy thành viên của Nhóm Tư vấn Trong nước được chính quyền Việt Nam chuẩn thuận, có ít nhất bốn tổ chức có liên quan mật thiết tới Đảng Cộng sản cầm quyền và do các đảng viên kỳ cựu đứng đầu, theo HRW. 

Có ít nhất hai người bị bắt giữ và kết án với cáo buộc trốn thuế là Mai Phan Lợi và Đặng Đình Bách, đây là hai nhà lãnh đạo tích cực của một mạng lưới các tổ chức phi chính phủ về hiệp định thương mại do các nhóm xã hội dân sự xây dựng để xúc tiến tham gia Nhóm Tư vấn Trong nước.

Bà Trần Phương Thảo, vợ ông Đặng Đình Bách hôm 8/6 cho phóng viên Đài Á Châu Tự Do biết,  trong cuộc gọi điện về gia đình vào cuối tháng năm vừa qua, ông Bách cho hay từ ngày 9/6 ông sẽ bước vào cuộc tuyệt thực hoàn toàn cho đến khi đạt được mục đích hoặc chết, trước đó từ ngày 17/3 ông đã bắt đầu nhịn ăn (chỉ ăn một bữa/ngày). 

Bà thuật lại nguyên văn ba thông điệp mà ông Bách đưa ra đối với chính phủ Việt Nam:

"Thứ nhất: Anh gửi tình yêu thương chân thật đến muôn loài và mọi người. Việc tuyệt thực này vì môi trường, công lý và khí hậu. Anh muốn hành động để thức tỉnh mọi người tình yêu thương để bảo vệ đất mẹ, chống biến đổi khí hậu.

Thứ hai: anh đưa ra đó là, tôi khẩn thiết yêu cầu Đảng CSVN và Nhà nước Việt Nam xem xét lại, việc coi các nhà hoạt động xã hội và môi trường là mối đe dọa an ninh chính trị, từ đó dừng việc bắt bớ vô cớ và khép tội oan sai. Đồng thời phải đảm bảo thực hiện các cam kết chống biến đổi khí hậu một cách thực chất và có trách nhiệm. 

Thứ ba: tôi sẽ tuyệt thực đến chết, yêu cầu trả lại công lý và tự do cho tôi ngay lập tức và vô điều kiện."

Bà Thảo nói, đây là lần tuyệt thực thứ tư của ông Bách, có khả năng kéo dài ngày và nguy hiểm, ông căn dặn gia đình ngưng gửi thực phẩm vào trại giam, chỉ gửi gói bù nước và điện giải vào để phòng trường hợp khẩn cấp sẽ sử dụng.

Ông này sẽ đều đặn gửi hai lá thư mỗi tháng về cho gia đình, nếu gia đình không nhận được có nghĩa là ông đang gặp nguy hiểm trong Trại giam số 6, Thanh Chương - Nghệ An, bà Thảo cho hay. 

Sửa đổi hoặc hủy bỏ năm Điều luật và hai Điều trong hiến pháp

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cũng kêu gọi EU gây áp lực để chính quyền Việt Nam sửa đổi hoặc hủy bỏ các điều 109, 116, 117, 118 và 331 của bộ luật hình sự, là các điều luật thường xuyên được chính quyền áp dụng để bỏ tù những người bất đồng chính kiến, áp chế các quyền dân sự và chính trị. Ngoài ra, chính quyền Việt Nam cũng nên sửa đổi hoặc hủy bỏ điều 14 (khoản 2) và điều 15 (khoản 4) của hiến pháp, có nội dung cho phép hạn chế nhân quyền với các lý do an ninh quốc gia, vượt quá giới hạn cho phép của công pháp quốc tế về nhân quyền.

“EU cần xác định nghiêm túc về việc tạo áp lực để chính quyền Việt Nam biến các cam kết nhân quyền thành hành động cải cách thực sự.

Chẳng thể nào gọi là đối thoại nhân quyền nếu giới chức Việt Nam chỉ họp lấy lệ, bày tỏ những tuyên ngôn sáo rỗng, và đợi cho hết cuộc gặp,” ông Phil Robertson nói trong thông cáo. 

Tháng 5 vừa qua, tổ chức này gửi một tờ trình tới EU về tình hình nhân quyền ở Việt Nam, và kêu gọi khối này gây sức ép với nhà cầm quyền Việt Nam để phóng thích ngay lập tức những người đang bị giam giữ vì lý do chính trị. 

Tổ chức nhân quyền nêu cụ thể các trường hợp của các ông bà như: Lê Mạnh Hà, Đinh Văn Hải, Bùi Văn Thuận, Phạm Đoan Trang, Trịnh Bá Phương, Nguyễn Lân Thắng, Bùi Tuấn Lâm... trong số 150 tù nhân chính trị đang bị giam giữ. 

Các con tôi bị tước quyền ở bên người cha của mình, trong khi cha các con không làm điều gì vi phạm pháp luật cả. Những gì chồng tôi đã làm đều đã được quy định ở trong hiến pháp và pháp luật của Việt Nam. 

Anh ấy chỉ thực hiện đúng những quyền tự do ngôn luận, quyền của con người mà những văn bản Việt Nam đã ký với Liên hiệp quốc về vấn đề  nhân quyền. Thông qua đây tôi cũng mong muốn chồng tôi được trả tự do để các con tôi phải được ở bên cha trong những năm tháng tuổi thơ của con."

Hôm 31/5 vừa qua, chính quyền Việt Nam bắt giữ bà Hoàng Thị Minh Hồng, một nhà vận động biến đổi khí hậu và môi trường nổi tiếng khác, cũng với cáo buộc theo HRW là không thỏa đáng về tội trốn thuế.

Ngày 6/6, chỉ ba ngày trước cuộc đối thoại nhân quyền, Việt Nam lại kết án thêm một nhà vận động nhân quyền nữa, là thầy giáo dạy nhạc Đặng Đăng Phước, với mức án tám năm tù và bốn năm quản chế vì ông đã bày tỏ quan điểm phê phán của mình về các vấn đề chính trị, môi trường và xã hội.