Bức màn xám mỏng chia đôi căn phòng tại một đại học ở Kabul, một bên là nam sinh viên còn phía kia là các cô gái đeo khăn trùm đầu.
Đó là cảnh tượng đặc biệt của nền giáo dục tại Afghanistan dưới thời Taliban, khi một số học sinh tuần này quay lại lớp học trong năm học mới. Trong lần cầm quyền đầu tiên năm 1996-2001, Taliban cấm phụ nữ đi học và đi làm. Sau khi Taliban bị lật đổ, phụ nữ Afghanistan được tự do học đại học và đi làm.
Taliban quay lại nắm quyền sau chiến dịch đánh chiếm lãnh thổ chớp nhoáng. Các lãnh đạo Taliban khẳng định phụ nữ sẽ đóng vai trò nổi bật trong xã hội Afghanistan và chính phủ của họ mang tính toàn diện, song nhiều người vẫn nghi ngờ liệu tuyên bố này có thành hiện thực háy khoong.
Ảnh trên mạng xã hội về các lớp học đầu tiên mở cửa sau khi Taliban nắm quyền cho thấy có các học viên nữ, song có sự khác biệt nổi bật. Bộ Giáo dục của Taliban thông qua đệ trình của hiệp hội các đại học của Afghanistan, đại diện cho 131 cơ sở, về việc tách riêng sinh viên nam và nữ.
Theo đề xuất, học viên nam và nữ phải ra vào theo lối riêng, các lớp học hỗn hợp chỉ được phép hoạt động nếu số nữ học viên dưới 15 và có rèm ngăn. Các lớp học mới ở trường tư cần tách biệt nam và nữ, tất cả cơ sở đều phải bố trí khu vực riêng cho các nữ sinh viên cầu nguyện.
Ngoài ra, đề xuất còn yêu cầu tất cả nữ sinh viên, giảng viên và nhân viên tuân thủ quy định đeo khăn trùm hijab theo luật Hồi giáo Sharia. Khăn trùm hijab che tóc nhưng không che mặt người đội.
"Các đại học trong tương lai nên cố gắng thuê các giáo sư nữ để giảng cho các sinh viên nữ. Tại thời điểm này, cần bổ nhiệm các giáo sư lớn tuổi đáng tin cậy để giảng cho các sinh viên nữ", đề xuất có đoạn.
Waheed Roshan, phó hiệu trưởng Đại học Bakhtar ở Kabul, cho biết trường sẽ tuân thủ đề xuất trên. Roshan nói công tác hậu cần sẽ trở nên rất khó khăn cho nhiều đại học. Khoảng 20% sinh viên tại Đại học Bakhtar là nữ và trường có thể tổ chức lớp học cho nam và nữ theo ca riêng, song các trường khác có thể gặp khó khăn hơn và phải dùng phương án treo màn ngăn trong lớp học.
Các nữ sinh viên có những phản ứng khác nhau về thay đổi tại ngôi trường mình theo học. Sahar, sinh viên chính trị học 21 tuổi, cho biết rất vui vì Taliban không cấm phụ nữ vào đại học, song cho rằng quy định mới là cực đoan.
"Có nhiều nữ sinh viên ở Kabul lớn lên trong môi trường tự do, họ có cơ hội chọn lựa mặc gì, theo học đại học nào hoặc có nên ngồi cùng lớp với nam sinh hay không. Tuy nhiên, giờ rất khó để họ thích ứng với các quy tắc khắt khe mới này", Sahar nói.
Ziba, một sinh viên khoảng 20 tuổi ở Kabul, cho biết đang có ý định bỏ học vì lo ngại tình hình an ninh và khả năng Taliban áp các điều kiện nghiêm ngặt hơn trong tương lai. Ziba nói tốt nhất là nên ở nhà. Còn Mina Qasem, 19 tuổi, tốt nghiệp trung học năm ngoái, lại cho biết rất hào hứng khi bắt đầu vào đại học.
"Tôi sẽ đeo bất cứ loại khăn trùm đầu nào họ yêu cầu, miễn là họ để các nữ sinh viên học đại học. Tôi rất hào hứng khi bắt đầu chương tiếp theo của cuộc đời. Em gái tôi sẽ tốt nghiệp trung học năm nay và sẽ nộp đơn cho một đại học tư vào cuối năm nay", Mina nói. "Nếu phụ nữ muốn có tiếng nói trong tương lai, họ phải được giáo dục trong bất cứ hoàn cảnh nào
