Năm 2020 này là một năm đại hạn của Vladimir Putin ? Đại dịch Covid-19 tiếp tục hoành hành khiến giá dầu tụt giảm thê thảm, nền kinh tế lao đao, có nguy cơ gây ra những bất ổn chính trị-xã hội, nước Nga của ông Putin giờ phải đối mặt với những bất ổn đến từ những « nước ngoài cận kề Nga ».

Belarus khai màn bằng chuỗi biểu tình và các cuộc trấn áp hàng tuần sau cuộc bầu cử tổng thống ngày 09/8 bị tố cáo có gian lận. Cuối tháng Chín, xung đột giữa Armenia và Azerbaijan, hai cựu thành viên Xô Viết, nổ ra tại vùng Thượng Karabakh. Đầu tháng 10/2020, cuộc bỏ phiếu lập pháp cũng bị tố có gian lận đang nhấn chìm Kyrgyzstan trong hỗn loạn những ngày qua.

Belarus, Armenia và Kyrgyzstan, ba ổ bất ổn đều là đồng minh chính trị và quân sự của Nga, là những thành viên của Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO), được thành lập sau ngày Liên Xô sụp đổ. Nếu như những yếu tố nội bộ là nguồn cội chính, thì đối với một số chuyên gia được Le Figaro trích dẫn, tại những « điểm nóng » này còn thấp thoáng bóng dáng của nhiều tác nhân bên ngoài.

Tại Belarus thì có Litva và Ba Lan, xung đột tại Thượng Karabakh thì có Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng tại Kyrgyzstan thì có một sắc thái khác, theo ông Rouslan Poukhov, giám đốc Trung tâm phân tích chiến lược và công nghệ khi trả lời tờ Moskovski Komsomolets : Đó là một cuộc chiến địa chính trị giữa Nga và Trung Quốc.

Chỉ có điều, áp lực mỗi lúc một gia tăng nhưng phạm vi hành động của Matxcơva thì hạn hẹp. Xung đột tại Thượng Karabakh giống như là trận phục thù của tổng thống Erdogan. Khuấy động Nam Kavkaz, nguyên thủ Thổ muốn đẩy Nga ngồi lại đàm phán để có được những nhân nhượng trên nhiều mặt trận khác – Syria và Libya – mà Ankara và Matxcơva hậu thuẫn cho các phe vũ trang đối lập nhau.

Trong nước cờ này, nguyên thủ Thổ tỏ ra cao tay khi dùng đến các lá bài tài chính đối với Nga. Ông Ivan Skorrikov, một chuyên gia về các nước Liên Xô cũ giải thích với Le Figaro :

« Đường ống dẫn dầu đi từ Hắc Hải, Turkish Stream, gồm hai nhánh : Một nhánh cung cấp cho thị trường nội địa Thổ Nhĩ Kỳ, nhánh kia là đường ống trung chuyển để đến các nước Đông-Nam Âu. Ngoài ra, còn có một dự án đường ống dẫn cạnh tranh khác : Thổ Nhĩ Kỳ-Azerbaijan. Nếu  Nga trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ bằng cách ngắt đường ống cung cấp khí đốt, xem như Nga tự trừng phạt mình. Các đối tác châu Âu sẽ rơi vào tình trạng không có khí đốt và như vậy xem như Nga trao thị phần của mình cho Azerbaijan ».

Đó là chưa kể đến hợp đồng xây dựng trung tâm khai thác hạt nhân Akkuyu của Nga dự kiến đưa vào hoạt động tại Thổ Nhĩ Kỳ năm 2023, hay như hợp đồng bán tên lửa S-400 đã được giao nhưng Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn phải thanh toán 55% số tiền còn lại.

Tại Belarus – quốc gia vùng đệm có biên giới với NATO và Liên Hiệp Châu Âu, nước Nga lo sợ phương Tây gia tăng ảnh hưởng khi ủng hộ mạnh mẽ việc bác bỏ chế độ tổng thống Loukachenko. Khi hậu thuẫn tổng thống Belarus, ông Putin đang gánh lấy rủi ro đẩy phe đối lập đi đến việc bài Nga.

Cuối cùng, tại Kyrgyzstan, một ván cờ lớn khác không kém phần phức tạp cũng đang đợi chủ nhân điện Kremlin ngay trong chính sân sau của mình. Kyrgyzstan – một trong những nước được Trung Quốc sử dụng để mở rộng ảnh hưởng thông qua dự án Những Con đường Tơ lụa Mới. Một phần ba GDP của Kyrgyzstan lệ thuộc các mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc.

Dù Nga có những căn cứ quân sự tại khu « sân sau » này, nhưng những gì đang diễn ra cho thấy ảnh hưởng của Matxcơva cũng không mấy gì rõ ràng. Đã đến lúc nước Nga phải cập nhật lại « phần mềm ngoại giao » của mình. Thế mới biết, Vladimir Putin, cao thủ cờ vua cũng không ngờ có ngày rơi vào thế bí !