Chiến tranh tiền tệ: Mỹ dội ‘bom nhiệt hạch’ vào hệ thống tài chính Trung Quốc? (Phần 1)
Có một mối quan ngại ở Bắc Kinh là Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể sẽ loại Trung Quốc ra khỏi hệ thống thanh toán bằng đô-la Mỹ. (Ảnh: Getty)
Thương chiến Mỹ-Trung kéo dài gần 3 năm qua đã leo thang thành cuộc chiến tài chính - tiền tệ với chính sách trừng phạt ngày một mạnh mẽ từ phía Mỹ. Các động thái chính sách của chính quyền Trump cho thấy Mỹ đã và đang thực thi sách lược cắt đứt mọi nguồn tài chính đổ vào Trung Quốc. Nhưng là cường quốc nắm trong tay nhiều công cụ tài chính - tiền tệ đến mức có thể làm chủ cuộc chơi, Mỹ hẳn sẽ không dừng lại ở việc ngăn chặn dòng tài chính của Mỹ và các nước đồng minh chảy vào Trung Quốc.
Khi áp đặt luật an ninh quốc gia mới cho xứ Hương Cảng thì Trung Quốc chắc chắn phải đối mặt với các chỉ trích và đòn trừng phạt thương mại, ngoại giao từ Mỹ và phương Tây. Nhưng không chỉ vậy, một câu hỏi mới và rắc rối đột nhiên xuất hiện đối với Bắc Kinh: liệu chính quyền Trump có sử dụng sức mạnh của đồng đô-la Mỹ (USD) để làm tổn thương Trung Quốc như một đòn trừng phạt? Điều gì sẽ xảy ra đối với hệ thống tài chính - tiền tệ của Trung Quốc, với kho dự trữ ngoại tệ của nước này... nếu Mỹ loại các công ty của Trung Quốc và hệ thống tài chính của Bắc Kinh ra khỏi hệ thống thanh toán bằng đồng USD?
‘Bom nhiệt hạch’ của Mỹ có thể tàn phá hệ thống tài chính đang tổn thương nặng nề của Trung Quốc
Mặc dù xác suất Trung Quốc sẽ bị đối xử như Nga hay Iran hiện vẫn được đánh giá là “ở mức thấp”, trong khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chưa đề cập đến các biện pháp trừng phạt đối với các tổ chức tài chính Hồng Kông hoặc Trung Quốc, nhưng nguy cơ leo thang cuộc chiến tài chính Mỹ-Trung đang gia tăng. Trong đó, không thể loại trừ khả năng doanh nghiệp và tổ chức tài chính của Trung Quốc bị cắt khỏi khỏi hệ thống thanh toán đồng USD. Nếu điều này xảy ra, giới chuyên gia tài chính Trung Quốc tin rằng sẽ không khác gì bỏ một “quả bom nhiệt hạch” vào nền tài chính vốn đang rất mong manh của Bắc Kinh (theo South China Morning Post).
Các quan chức và nhà phân tích cho biết nếu Washington cắt đứt hệ thống tài chính và doanh nghiệp của Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng USD, được củng cố bởi cơ sở hạ tầng như hệ thống nhắn tin thanh toán quốc tế Swift và Hệ thống thanh toán liên ngân hàng Clearing House (Chips), thì nó có thể gây ra một cơn sóng thần tài chính mà sẽ đẩy hệ thống tài chính toàn cầu vào trạng thái chưa từng có.
“Đây rõ ràng là một lựa chọn hạt nhân của Hoa Kỳ”, một quan chức Trung Quốc tiết lộ sau khi được thông báo về các cuộc thảo luận nội bộ về cách đối phó của Bắc Kinh trước phản ứng có thể của Mỹ đối với luật an ninh quốc gia ở Hồng Kông. “Nó sẽ làm tổn thương Trung Quốc”. Quan chức này - người từ chối tiết lộ danh tính - cho biết là ở Bắc Kinh, kịch bản này vẫn được coi như là một sự kiện có xác suất thấp, và là phương sách cuối cùng. “Một hành động như vậy sẽ gần với một cuộc chiến tranh nóng hơn là chiến tranh lạnh” (South China Morning Post dẫn nguồn tin nội bộ).
Tác động tới các lợi ích là quá lớn vì nó có thể làm thay đổi nghiêm trọng bối cảnh kinh tế của thế giới trong nhiều năm tới.
Phụ thuộc vào USD - Trung Quốc khó “hung hăng”
Giống như hầu hết các quốc gia khác trên thế giới, Trung Quốc dựa vào đồng USD như một phương thức thanh toán cho hầu hết các hoạt động thương mại, tài chính và đầu tư quốc tế, với các tổ chức tài chính ở Hồng Kông thường đóng vai trò cửa ngõ. Việc Trung Quốc sử dụng đồng USD đã giúp Mỹ duy trì “đặc quyền quốc tế” của đồng USD - một cụm từ được sử dụng bởi cựu bộ trưởng tài chính Pháp Valéry Giscard d'Estaing vào năm 1965 - trong hệ thống tiền tệ quốc tế.
Quan điểm của Bắc Kinh về đồng USD rất phức tạp. Một mặt, chính phủ Trung Quốc nằm trong kho dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới, hơn một nửa trong số đó là tài sản bằng USD. Bắc Kinh cũng coi đồng USD là một loại tài sản chiến lược, họ hạn chế khả năng công dân Trung Quốc đổi nhân dân tệ (CNY) lấy đồng USD tối đa là 50.000 USD mỗi năm và cảnh giác với các công ty chuyển USD ra khỏi đất nước.
Mặt khác, trong thập kỷ qua Bắc Kinh đã cố gắng hết sức làm suy yếu sức mạnh của đồng USD. Cựu thống đốc ngân hàng trung ương của Trung Quốc đã đề xuất vào năm 2009 rằng một loại tiền tệ có chủ quyền mới nên được tạo ra để thay thế đồng USD.
Trung Quốc đã khuyến khích sử dụng đồng CNY trong các khu định cư thương mại, họ đã thiết lập một thị trường ở Thượng Hải để giao dịch các hợp đồng tương lai dầu thô bằng đồng CNY, và họ đã phát triển một hệ thống thanh toán CNY xuyên biên giới, ký kết hàng chục giao dịch hoán đổi tiền tệ song phương và thậm chí tạo ra ngân hàng đa phương của riêng mình.
Tuy nhiên, những nỗ lực này chỉ đạt được thành công hạn chế vì đồng USD vẫn là lựa chọn hàng đầu của các thương nhân, nhà đầu tư và ngân hàng trung ương trên toàn thế giới. Việc sử dụng quốc tế của đồng CNY bị giới hạn so với đồng USD - con số mới nhất từ hệ thống Swift cho thấy đồng CNY chỉ chiếm 1,66% giao dịch thanh toán quốc tế so với 43% của USD.
Ngoài ra, hơn 70% giao dịch thương mại sử dụng CNY trong thanh toán quốc tế diễn ra tại Hồng Kông, nơi có hệ thống tài chính và tiền tệ riêng biệt với đại lục. Bởi vì đồng đô-la Hồng Kông có tỷ giá neo theo đồng USD và có thể tự do chuyển đổi sang các loại tiền tệ khác, nó phục vụ như một phương tiện để Trung Quốc tiếp cận thị trường vốn toàn cầu.
Mối lo ngại đang gia tăng rằng Hoa Kỳ có thể quyết định làm suy yếu hoặc thậm chí phá vỡ các liên kết này, tước quyền tiếp cận tài trợ toàn cầu của Trung Quốc trong khi làm suy yếu vị thế của Hồng Kông như một trung tâm tài chính quốc tế.
Nếu Mỹ tung ‘bom nhiệt hạch’: không chỉ Trung Quốc, nhiều ngân hàng trung ương cũng tăng thêm rủi ro thanh khoản đồng USD do lỡ tin tưởng vào Bắc Kinh
Dù không có sức mạnh với đồng USD như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED), Ngân hàng Nhân dân Trung quốc (PBoC) đã vượt trên cả FED về tổng giá trị hợp đồng hoán đổi ngoại tệ với hơn 20 ngân hàng trung ương (NHTW) các nước lên tới 523 tỷ USD: đổi đồng CNY lấy USD (cũng chỉ là ngoại tệ dự trữ) tại PBoC. Tổng giá trị hợp đồng hoán đổi ngoại tệ của PBoC hiện đã gấp 20 lần so với thời điểm năm 2008 (25 tỷ USD). Các NHTW tin tưởng và ký kết hợp đồng hoán đổi ngoại tệ với PBoC hầu hết là NHTW các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển.
PBoC lấy được niềm tin của NHTW các nước nhờ vào khoản dự trữ ngoại hối ở mức hơn 3.800 tỷ USD thời đạt đỉnh cao (2015) và hiện chỉ còn 3.107 tỷ USD. Ngoài ra, việc chính quyền Trung Quốc cũng như PBoC tích cực tuyên truyền về triển vọng kinh tế xán lạn và đưa ra các con số thống kê được “làm đẹp” về tỷ lệ dự trữ cao nhất thế giới, nợ xấu ở mức an toàn (hiện mới 2,08%), tăng trưởng 2 con số và “hình thế xã hội tốt đẹp, ổn định” cũng là nguyên nhân giúp PBoC mở rộng “phối hợp” và có vai trò dẫn dắt trong thị trường công cụ phái sinh ổn định thanh khoản nếu nền kinh tế các nước đối tác thiếu hụt đồng USD.
Khi ký hợp đồng hoán đổi ngoại tệ với FED, NHTW nước A chỉ cần đổi đồng nội tệ của họ trực tiếp lấy USD của Mỹ. Còn khi ký với PBoC, NHTW nước A dự trữ bằng đồng CNY của Trung Quốc, họ đổi CNY của Trung Quốc lấy USD tại thời điểm khủng hoảng thanh khoản. Đây chính là mấu chốt rủi ro lớn với cả đồng CNY của Trung Quốc (đe dọa giảm giá của đồng CNY khi khủng hoảng) và cả nguy cơ NHTW nước A không nhận được đồng USD mà họ đang cần gấp để hỗ trợ thanh khoản cho nền kinh tế của họ nếu PBoC thất tín.
Do vậy, nếu lệnh trừng phạt của Tổng thống Trump về loại bỏ hoàn toàn Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán đồng USD thì sức tàn phá của “lựa chọn hạt nhân” này sẽ không chỉ ở Trung Quốc. NHTW các nước và đối tác kinh doanh của Trung Quốc hẳn là sẽ sớm có động thái chính sách ứng phó để ngăn rủi ro từ Trung Quốc tác động tới khả năng thanh khoản đồng USD của mình.
Mỹ từng cắt doanh nghiệp và ngân hàng Trung Quốc khỏi hệ thống thanh toán bằng USD - nhưng chưa trừng phạt trên diện rộng
Hoa Kỳ đã áp đặt các biện pháp trừng phạt tài chính đối với một số công ty và ngân hàng Trung Quốc trước đây. Zhuhai Zhenhua, một công ty dầu khí nhà nước, đã bị trừng phạt vì vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Iran, trong khi Ngân hàng Kunlun cũng bị cắt khỏi hệ thống thanh toán của Mỹ. Nhưng các biện pháp trừng phạt này thường được nhắm mục tiêu cụ thể mà chưa áp dụng ở mức độ rộng hơn với cả hệ thống tài chính hay toàn bộ doanh nghiệp Trung Quốc.
Trung Quốc từ lâu đã lo ngại về quyền lực của đồng USD. Thủ tướng Trung Quốc thời kỳ trước, ông Ôn Gia Bảo, nói vào tháng 3 năm 2009 rằng ông đã “hơi lo lắng” về vấn đề an toàn của lượng trái phiếu Kho bạc Mỹ khổng lồ mà Trung Quốc nắm giữ sau khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ bắt đầu chương trình nới lỏng định lượng tiền tệ bất thường - bơm tiền trực tiếp vào hệ thống tài chính bằng cách mua trái phiếu Kho bạc Hoa Kỳ và chứng khoán có thế chấp - để chống khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Quyết định của NHTW năm nay sẽ tiếp tục nới lỏng định lượng trong nỗ lực giúp nền kinh tế Mỹ sống sót sau đợt bùng phát coronavirus đã một lần nữa làm tăng sự chú ý ở Trung Quốc.
Huang Qifan, cựu thị trưởng thành phố Trùng Khánh của Trung Quốc, cho biết hồi tháng 5 rằng Hoa Kỳ “không nên liên tục phát hành nợ cũng như nới lỏng định lượng vô hạn” vì rủi ro của nó đối với giá trị của đồng USD.
Nợ quốc gia của Mỹ đã tăng trên 25 nghìn tỷ USD từ 22 nghìn tỷ USD vào cuối tháng 12. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã nhanh chóng vào mua trái phiếu kho bạc, chứng khoán bảo đảm bằng thế chấp và thậm chí tín dụng doanh nghiệp, để hỗ trợ nền kinh tế trong nước. Họ cũng đã mở các loại hình cho vay mới đối với các NHTW nước ngoài để giúp giảm bớt tình trạng khan hiếm USD trên thị trường tài chính quốc tế, bao gồm cả Hồng Kông.
Các nhà nghiên cứu Trung Quốc đang kêu gọi tăng tốc nỗ lực cắt giảm sự phụ thuộc của quốc gia vào đồng USD. Li Yang, một thành viên của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, người đã tư vấn cho NHTW, góp ý trong một diễn đàn trực tuyến vào tháng 5 rằng Trung Quốc phải tăng tốc quốc tế hóa đồng CNY và sử dụng sức mạnh kinh tế của nó để thúc đẩy vai trò của đồng tiền này ra nước ngoài trước những rủi ro bất lợi trong lĩnh vực tài chính.
Lê Minh
(2) Chiến tranh tiền tệ: TQ, nín thở chờ Mỹ trừng phạt
Chiến tranh tiền tệ: Trung Quốc thiếu đô-la, nín thở chờ đợi đòn trừng phạt mới của Mỹ? (Phần 2)
Lê Minh • Các nhà phân tích cho biết, những đe dọa gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm trừng phạt Trung Quốc đối với quyết định của Bắc Kinh áp đặt luật an ninh quốc gia đối với khu vực hành chính đặc biệt Hong Kong có thể đánh dấu sự khởi đầu của một quá trình cắt đứt quyền tiếp cận đô-la Mỹ của Trung Quốc. 
Trong khi nội dung cụ thể các biện pháp trừng phạt từ Hoa Kỳ vẫn chưa rõ ràng, hầu hết các nhà phân tích không mong đợi chính quyền Trump sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt cực đoan đối với các tổ chức tài chính Trung Quốc; nếu Mỹ áp dụng các biện pháp này Trung Quốc sẽ bị loại ra khỏi Hệ thống thanh toán bằng đô-la Mỹ, mà nền tảng là mạng SWIFT. Ngoài ra, nếu tránh được một cuộc chiến tài chính toàn diện với Trung Quốc về vấn đề Hong Kong thì sẽ bảo tồn thỏa thuận thương mại giai đoạn một, thỏa thuận mà Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Robert Lighthizer bày tỏ sự hỗ trợ trong tuần trước.
Nhưng vẫn có một rủi ro tiềm ẩn là Mỹ sẽ gia tăng các biện pháp trừng phạt nhằm cắt giảm các quan hệ tài chính và thương mại với Trung Quốc, dần dần bóp nghẹt nguồn cung đô-la Mỹ ở Trung Quốc.
Đạo luật Cơ quan Xúc tiến Thương mại 2015 cho phép Washington quyền lực đóng băng các quốc gia khỏi thị trường Mỹ và hệ thống thanh toán quốc tế.
Cựu thị trưởng Trùng Khánh Huang Qifan cho biết trong một cuộc gặp gỡ với các sinh viên Trung Quốc: Một số người có thể cho rằng các chính trị gia và thượng nghị sĩ Mỹ đang gây ồn ào và những gì họ nói dường như là một mớ hỗn độn, nhưng thực sự có những động thái được tính toán kỹ lưỡng đằng sau hậu trường. “Trên thực tế, chúng là sự kết hợp của các nước cờ trong một kế hoạch trò chơi có hệ thống”.
Ông Huang 68 tuổi, hiện là phó giám đốc Trung tâm thay đổi kinh tế quốc tế Trung Quốc, một nhà tư tưởng sống tại Bắc Kinh, cho biết những bước đi này có thể được bắt nguồn từ Đạo luật Cơ quan Xúc tiến Thương mại 2015 (TPA) được Quốc hội Hoa Kỳ thông qua vào năm 2015. “Có một phần trong TPA nói rằng chính phủ Hoa Kỳ có thể thực hiện một loạt các biện pháp nhằm gây ra cuộc chiến thương mại và tài chính chống lại bất kỳ quốc gia nào được Kho bạc Hoa Kỳ chỉ định là một kẻ thao túng tiền tệ”, ông Huang nói.
Ví dụ, ông Huang cho biết TPA trao quyền cho chính phủ Hoa Kỳ ngừng giao dịch với bất kỳ quốc gia mục tiêu nào, không cho phép các công ty từ các quốc gia này tham gia vào thị trường tài chính Mỹ, và cấm các ngân hàng và công ty tài chính của Mỹ làm ăn với các quốc gia này.
Chính phủ Mỹ cũng có thể loại các công ty khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT, ông cảnh báo.
“Nếu các tổ chức tài chính của một quốc gia bị xóa khỏi mạng lưới này, thì quốc gia đó sẽ không thể giao dịch với các quốc gia khác và điều này sẽ [tạo ra] những khó khăn to lớn”, ông Huang nói. “Đây chỉ là một cách khác để Mỹ thoát Trung”.
Các biện pháp khác bao gồm sử dụng các cơ quan xếp hạng tài chính để hạ xếp hạng tín nhiệm tín dụng quốc gia và biến động tiền tệ gây ra tổn thất cho các bên, ông cảnh báo.
Một bước đi khác mà Washington có thể thực hiện là xử phạt các cá nhân ở Trung Quốc và Hong Kong bị coi là vi phạm nhân quyền theo Đạo luật Dân chủ và Nhân quyền Hong Kong được thông qua tại Mỹ năm ngoái.
Michael Every, chiến lược gia cấp cao Châu Á-Thái Bình Dương tại Rabobank, cho biết nếu điều này xảy ra, một câu hỏi quan trọng là liệu Mỹ có trừng phạt các ngân hàng lớn của Trung Quốc mà có liên kết toàn cầu cung cấp dịch vụ cho những cá nhân đó không.
Tùy thuộc vào chi tiết cụ thể của các lệnh trừng phạt, điều này có thể buộc các tổ chức tài chính quốc tế khác hạn chế hoặc thậm chí cắt đứt mối quan hệ với các ngân hàng Trung Quốc này, cắt đứt chúng khỏi phần lớn thị trường đô-la Mỹ toàn cầu.
Trung Quốc đang thiếu đô-la
“Trung Quốc phải đảm bảo rằng đô-la tiếp tục lưu chuyển hoặc hệ thống lưu chuyển đô-la toàn cầu sẽ không có Trung Quốc, tương đương với việc đặt một 'bức màn tre' trên khắp đất nước”, ông nói, tương tự như luật chơi “bức màn thép” trong Chiến tranh Lạnh là chia cắt thế giới tư bản tự do và các quốc gia Cộng sản Liên Xô và Đông Âu.
Các mối đe dọa trừng phạt từ Mỹ đối với đề xuất luật an ninh quốc gia ở Hong Kong nổi lên trong bối cảnh những lo ngại hiện hữu về hiện trạng Trung Quốc có thể thiếu đô-la Mỹ, đồng tiền chủ yếu sử dụng trong thương mại, đầu tư và thanh toán quốc tế.
Cú sốc gây ra bởi virus Corona Vũ Hán đã tạo ra nhu cầu cấp thiết đối với đô-la Mỹ ở Trung Quốc để thanh toán giá trị nhập khẩu và thanh toán khoản nợ bằng đô-la khổng lồ. Lý do là gần đây thu nhập ngoại hối giảm mạnh từ xuất khẩu, thu nhập du lịch và đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Điều đó dẫn đến việc Trung Quốc ghi nhận thâm hụt cán cân tài khoản vãng lai (chênh lệch giữa các khoản thu vãng lai từ nước ngoài và các khoản thanh toán vãng lai ra nước ngoài) trong quý đầu của năm 2020, thâm hụt đầu tiên kể từ năm 2018 khi Washington và Bắc Kinh bắt đầu cuộc chiến thương mại.
Trong phần lớn thập kỷ qua, tài khoản vãng lai của Trung Quốc đã thặng dư lớn, một nguồn chính của đô-la Mỹ, nhưng nó đã giảm xuống mức thâm hụt 29,7 tỷ đô-la Mỹ trong quý đầu tiên, giảm từ mức thặng dư 40,5 tỷ đô-la Mỹ vào cuối năm 2019, làm cho Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu ròng đô-la Mỹ.
Tình trạng thiếu đô-la Mỹ của Trung Quốc vẫn có thể trở nên tồi tệ hơn khi chiến tranh thương mại Mỹ-Trung tiến lên phía trước, với nhiều nhà phân tích dự đoán Trung Quốc sẽ chuyển sang cán cân thương mại gần như bằng không trong trung hạn.
Vị thế thương mại của Trung Quốc có thể xấu đi nếu chính phủ Hoa Kỳ, Nhật Bản và Liên minh Châu Âu thành công trong việc rút các công ty sản xuất ra khỏi Trung Quốc và đưa việc sản xuất hàng hóa trở về nước họ để đối phó với sự gián đoạn chuỗi cung ứng xuất phát từ virus Corona Vũ Hán.
Mặc dù vào tháng Năm, Trung Quốc ghi nhận một kỷ lục thặng dư thương mại 62,93 tỷ đô-la Mỹ. Nhưng đây không phải là một kỷ lục tốt bởi thặng dư không phải do Trung Quốc tăng trưởng xuất khẩu tốt mà là do nhập khẩu giảm mạnh, cầu nội địa yếu, nhưng các nhà phân tích cảnh báo điều này khó có thể kéo dài, do xuất khẩu giảm sút vì đơn đặt hàng từ Mỹ và châu Âu giảm do tác động của dịch bệnh coronavirus.
Một phần để giảm bớt áp lực từ vấn đề thiếu hụt đồng đô-la Mỹ, và một phần là do các điều khoản của thỏa thuận thương mại giai đoạn một giữa Mỹ và Trung Quốc, Bắc Kinh đang hy vọng rằng cải cách tài chính trong nước sẽ thúc đẩy đầu tư vào danh mục đầu tư vào thị trường vốn của mình, đặc biệt là thông qua các chương trình Kết nối cổ phiếu Stock Connect và Kết nối trái phiếu Bond Connect cho các nhà đầu tư nước ngoài.
Gần đây nhất, Credit Suisse tuần trước đã nắm quyền kiểm soát liên doanh chứng khoán Trung Quốc. Credit Suisse Founder Securities, trở thành ngân hàng nước ngoài tận dụng lợi thế của việc nới lỏng các quy tắc sở hữu nước ngoài của Bắc Kinh. Nó gia nhập cùng các ngân hàng Hoa Kỳ như JPMorgan, Goldman Sachs và Morgan Stanley, cũng như HSBC của Hong Kong, UBS của Thụy Sĩ và Nomura của Nhật Bản, với tư cách là chủ sở hữu đa số nước ngoài của các công ty chứng khoán có trụ sở tại Trung Quốc.
Daniel Tabbush, người sáng lập công ty nghiên cứu ngân hàng châu Á Tabbush Report, cho biết những cơ hội từ thị trường khổng lồ và tiềm năng tăng trưởng của Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục lôi kéo vốn nước ngoài từ các tổ chức tài chính nước ngoài lớn để làm kinh doanh ở Hong Kong và Trung Quốc bất chấp môi trường chính trị đầy rủi ro.
“Có thể có sức ép từ chính phủ Hoa Kỳ, nhưng nếu có nhiều cơ hội kinh doanh, các ngân hàng đầu tư ở Phố Wall khó có thể từ bỏ”, ông Tab Tabush nói.
Năm ngoái, các ngân hàng Mỹ đã đóng vai trò quan trọng trong một số danh sách lớn nhất ở Hong Kong, giúp nhiều công ty Trung Quốc huy động vốn nước ngoài. Nhà cung cấp dữ liệu Refinitiv cho biết, các ngân hàng Mỹ chiếm 19% phí ngân hàng đầu tư được đặt tại Hong Kong vào năm ngoái, tương đương khoảng 309,8 triệu đô-la Mỹ.
Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã bắt đầu xem xét kỹ lưỡng các dòng chảy như vậy đến Trung Quốc. Vào cuối tháng 5, Tổng thống Trump đã chỉ đạo lập ra một nhóm làm việc của tổng thống, gồm các nhà quản lý tài chính hàng đầu, với nhiệm vụ nghiên cứu “các hoạt động đa dạng của các công ty Trung Quốc niêm yết trên thị trường Mỹ với mục tiêu bảo vệ các nhà đầu tư Mỹ”, đặc biệt là việc họ không tuân thủ các yêu cầu kiểm toán. Ông đã ra lệnh vào đầu tháng 5 cấm quỹ hưu trí chính phủ đầu tư vào chứng khoán Trung Quốc.
Một nguồn đô-la Mỹ khác cho Trung Quốc đến từ tiền do các công ty Trung Quốc ở Mỹ huy động. Tổng cộng, các công ty Trung Quốc đã huy động được hơn 1 nghìn tỷ đô-la Mỹ bằng cách niêm yết cổ phiếu của họ trên các sàn giao dịch chứng khoán Mỹ. Nhưng một dự luật được Thượng viện Hoa Kỳ thông qua với sự hỗ trợ của lưỡng đảng sẽ yêu cầu các công ty Trung Quốc tuân thủ các yêu cầu kiểm toán của Hoa Kỳ, cũng như công bố về cổ phần của chính phủ trong các công ty của họ và các thành viên của Đảng Cộng sản. Việc này có thể dẫn đến hủy bỏ niêm yết các công ty Trung Quốc không tuân thủ, hay có khả năng ngăn các công ty Trung Quốc khác phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng ở Mỹ.
Nhìn bề ngoài, Trung Quốc là quốc gia không cần phải lo lắng về sự thiếu hụt đô-la Mỹ - hơn một nửa trị giá 3,1 nghìn tỷ đô-la Mỹ dự trữ ngoại hối, lớn nhất thế giới, được cho là được giữ bằng tài sản bằng đô-la Mỹ.
Nhưng các nhà phân tích cho rằng dự trữ ngoại tệ khổng lồ không phản ánh những căng thẳng tiềm ẩn của nền kinh tế. Các khoản dự trữ chỉ được duy trì vì các nhà chức trách đang kiểm soát chuyển vốn ra nước ngoài thông qua các biện pháp kiểm soát vốn hà khắc đối với công dân của họ; việc này không có lợi cho sự hội nhập của Trung Quốc vào một thế giới toàn cầu, thống trị bằng đô-la Mỹ, Rabobank nói.
Kevin Lai, nhà kinh tế trưởng tại Daiwa Capital Markets cho biết, tài sản dự trữ của Bắc Kinh không thể dễ dàng chuyển thành tiền mặt trong trường hợp cú sốc tài chính lớn, cũng như không thể rút ra một khoản đáng kể để thanh toán nợ nước ngoài mà không ảnh hưởng đến niềm tin thị trường.
Tổng cộng có 9,38 tỷ đô-la Mỹ cho vay và nợ do các thực thể Trung Quốc phát hành sẽ đáo hạn vào tháng 6 và 10,66 tỷ đô-la Mỹ sẽ đáo hạn chỉ trong tháng 7, theo Refinitiv.
"Trung Quốc có thể duy trì nền kinh tế của mình trong bao lâu [giữa lúc thiếu đô-la Mỹ] bằng cách cắt giảm nhập khẩu và phụ thuộc vào sự tự lực?", ông Lai đặt câu hỏi.
Lê Minh
Theo South China Morning Post
https://basamnguyenhuuvinh.wordpress.com/2020/06/18/721-chien-tranh-tien-te-trung-quoc-thieu-do-la-nin-tho-cho-doi-don-trung-phat-nao-cua-my-phan-2/
Cựu thị trưởng Trùng Khánh Huang Qifan cho biết trong một cuộc gặp gỡ với các sinh viên Trung Quốc: Một số người có thể cho rằng các chính trị gia và thượng nghị sĩ Mỹ đang gây ồn ào và những gì họ nói dường như là một mớ hỗn độn, nhưng thực sự có những động thái được tính toán kỹ lưỡng đằng sau hậu trường. “Trên thực tế, chúng là sự kết hợp của các nước cờ trong một kế hoạch trò chơi có hệ thống”.
Ông Huang 68 tuổi, hiện là phó giám đốc Trung tâm thay đổi kinh tế quốc tế Trung Quốc, một nhà tư tưởng sống tại Bắc Kinh, cho biết những bước đi này có thể được bắt nguồn từ Đạo luật Cơ quan Xúc tiến Thương mại 2015 (TPA) được Quốc hội Hoa Kỳ thông qua vào năm 2015. “Có một phần trong TPA nói rằng chính phủ Hoa Kỳ có thể thực hiện một loạt các biện pháp nhằm gây ra cuộc chiến thương mại và tài chính chống lại bất kỳ quốc gia nào được Kho bạc Hoa Kỳ chỉ định là một kẻ thao túng tiền tệ”, ông Huang nói.
Ví dụ, ông Huang cho biết TPA trao quyền cho chính phủ Hoa Kỳ ngừng giao dịch với bất kỳ quốc gia mục tiêu nào, không cho phép các công ty từ các quốc gia này tham gia vào thị trường tài chính Mỹ, và cấm các ngân hàng và công ty tài chính của Mỹ làm ăn với các quốc gia này.
Chính phủ Mỹ cũng có thể loại các công ty khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu SWIFT, ông cảnh báo.
“Nếu các tổ chức tài chính của một quốc gia bị xóa khỏi mạng lưới này, thì quốc gia đó sẽ không thể giao dịch với các quốc gia khác và điều này sẽ [tạo ra] những khó khăn to lớn”, ông Huang nói. “Đây chỉ là một cách khác để Mỹ thoát Trung”.
Các biện pháp khác bao gồm sử dụng các cơ quan xếp hạng tài chính để hạ xếp hạng tín nhiệm tín dụng quốc gia và biến động tiền tệ gây ra tổn thất cho các bên, ông cảnh báo.
Một bước đi khác mà Washington có thể thực hiện là xử phạt các cá nhân ở Trung Quốc và Hong Kong bị coi là vi phạm nhân quyền theo Đạo luật Dân chủ và Nhân quyền Hong Kong được thông qua tại Mỹ năm ngoái.
Michael Every, chiến lược gia cấp cao Châu Á-Thái Bình Dương tại Rabobank, cho biết nếu điều này xảy ra, một câu hỏi quan trọng là liệu Mỹ có trừng phạt các ngân hàng lớn của Trung Quốc mà có liên kết toàn cầu cung cấp dịch vụ cho những cá nhân đó không.
Tùy thuộc vào chi tiết cụ thể của các lệnh trừng phạt, điều này có thể buộc các tổ chức tài chính quốc tế khác hạn chế hoặc thậm chí cắt đứt mối quan hệ với các ngân hàng Trung Quốc này, cắt đứt chúng khỏi phần lớn thị trường đô-la Mỹ toàn cầu.
Trung Quốc đang thiếu đô-la
“Trung Quốc phải đảm bảo rằng đô-la tiếp tục lưu chuyển hoặc hệ thống lưu chuyển đô-la toàn cầu sẽ không có Trung Quốc, tương đương với việc đặt một 'bức màn tre' trên khắp đất nước”, ông nói, tương tự như luật chơi “bức màn thép” trong Chiến tranh Lạnh là chia cắt thế giới tư bản tự do và các quốc gia Cộng sản Liên Xô và Đông Âu.
Các mối đe dọa trừng phạt từ Mỹ đối với đề xuất luật an ninh quốc gia ở Hong Kong nổi lên trong bối cảnh những lo ngại hiện hữu về hiện trạng Trung Quốc có thể thiếu đô-la Mỹ, đồng tiền chủ yếu sử dụng trong thương mại, đầu tư và thanh toán quốc tế.
Cú sốc gây ra bởi virus Corona Vũ Hán đã tạo ra nhu cầu cấp thiết đối với đô-la Mỹ ở Trung Quốc để thanh toán giá trị nhập khẩu và thanh toán khoản nợ bằng đô-la khổng lồ. Lý do là gần đây thu nhập ngoại hối giảm mạnh từ xuất khẩu, thu nhập du lịch và đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Điều đó dẫn đến việc Trung Quốc ghi nhận thâm hụt cán cân tài khoản vãng lai (chênh lệch giữa các khoản thu vãng lai từ nước ngoài và các khoản thanh toán vãng lai ra nước ngoài) trong quý đầu của năm 2020, thâm hụt đầu tiên kể từ năm 2018 khi Washington và Bắc Kinh bắt đầu cuộc chiến thương mại.
Trong phần lớn thập kỷ qua, tài khoản vãng lai của Trung Quốc đã thặng dư lớn, một nguồn chính của đô-la Mỹ, nhưng nó đã giảm xuống mức thâm hụt 29,7 tỷ đô-la Mỹ trong quý đầu tiên, giảm từ mức thặng dư 40,5 tỷ đô-la Mỹ vào cuối năm 2019, làm cho Trung Quốc trở thành nước xuất khẩu ròng đô-la Mỹ.
Tình trạng thiếu đô-la Mỹ của Trung Quốc vẫn có thể trở nên tồi tệ hơn khi chiến tranh thương mại Mỹ-Trung tiến lên phía trước, với nhiều nhà phân tích dự đoán Trung Quốc sẽ chuyển sang cán cân thương mại gần như bằng không trong trung hạn.
Vị thế thương mại của Trung Quốc có thể xấu đi nếu chính phủ Hoa Kỳ, Nhật Bản và Liên minh Châu Âu thành công trong việc rút các công ty sản xuất ra khỏi Trung Quốc và đưa việc sản xuất hàng hóa trở về nước họ để đối phó với sự gián đoạn chuỗi cung ứng xuất phát từ virus Corona Vũ Hán.
Mặc dù vào tháng Năm, Trung Quốc ghi nhận một kỷ lục thặng dư thương mại 62,93 tỷ đô-la Mỹ. Nhưng đây không phải là một kỷ lục tốt bởi thặng dư không phải do Trung Quốc tăng trưởng xuất khẩu tốt mà là do nhập khẩu giảm mạnh, cầu nội địa yếu, nhưng các nhà phân tích cảnh báo điều này khó có thể kéo dài, do xuất khẩu giảm sút vì đơn đặt hàng từ Mỹ và châu Âu giảm do tác động của dịch bệnh coronavirus.
Một phần để giảm bớt áp lực từ vấn đề thiếu hụt đồng đô-la Mỹ, và một phần là do các điều khoản của thỏa thuận thương mại giai đoạn một giữa Mỹ và Trung Quốc, Bắc Kinh đang hy vọng rằng cải cách tài chính trong nước sẽ thúc đẩy đầu tư vào danh mục đầu tư vào thị trường vốn của mình, đặc biệt là thông qua các chương trình Kết nối cổ phiếu Stock Connect và Kết nối trái phiếu Bond Connect cho các nhà đầu tư nước ngoài.
Gần đây nhất, Credit Suisse tuần trước đã nắm quyền kiểm soát liên doanh chứng khoán Trung Quốc. Credit Suisse Founder Securities, trở thành ngân hàng nước ngoài tận dụng lợi thế của việc nới lỏng các quy tắc sở hữu nước ngoài của Bắc Kinh. Nó gia nhập cùng các ngân hàng Hoa Kỳ như JPMorgan, Goldman Sachs và Morgan Stanley, cũng như HSBC của Hong Kong, UBS của Thụy Sĩ và Nomura của Nhật Bản, với tư cách là chủ sở hữu đa số nước ngoài của các công ty chứng khoán có trụ sở tại Trung Quốc.
Daniel Tabbush, người sáng lập công ty nghiên cứu ngân hàng châu Á Tabbush Report, cho biết những cơ hội từ thị trường khổng lồ và tiềm năng tăng trưởng của Trung Quốc có thể sẽ tiếp tục lôi kéo vốn nước ngoài từ các tổ chức tài chính nước ngoài lớn để làm kinh doanh ở Hong Kong và Trung Quốc bất chấp môi trường chính trị đầy rủi ro.
“Có thể có sức ép từ chính phủ Hoa Kỳ, nhưng nếu có nhiều cơ hội kinh doanh, các ngân hàng đầu tư ở Phố Wall khó có thể từ bỏ”, ông Tab Tabush nói.
Năm ngoái, các ngân hàng Mỹ đã đóng vai trò quan trọng trong một số danh sách lớn nhất ở Hong Kong, giúp nhiều công ty Trung Quốc huy động vốn nước ngoài. Nhà cung cấp dữ liệu Refinitiv cho biết, các ngân hàng Mỹ chiếm 19% phí ngân hàng đầu tư được đặt tại Hong Kong vào năm ngoái, tương đương khoảng 309,8 triệu đô-la Mỹ.
Tuy nhiên, Hoa Kỳ đã bắt đầu xem xét kỹ lưỡng các dòng chảy như vậy đến Trung Quốc. Vào cuối tháng 5, Tổng thống Trump đã chỉ đạo lập ra một nhóm làm việc của tổng thống, gồm các nhà quản lý tài chính hàng đầu, với nhiệm vụ nghiên cứu “các hoạt động đa dạng của các công ty Trung Quốc niêm yết trên thị trường Mỹ với mục tiêu bảo vệ các nhà đầu tư Mỹ”, đặc biệt là việc họ không tuân thủ các yêu cầu kiểm toán. Ông đã ra lệnh vào đầu tháng 5 cấm quỹ hưu trí chính phủ đầu tư vào chứng khoán Trung Quốc.
Một nguồn đô-la Mỹ khác cho Trung Quốc đến từ tiền do các công ty Trung Quốc ở Mỹ huy động. Tổng cộng, các công ty Trung Quốc đã huy động được hơn 1 nghìn tỷ đô-la Mỹ bằng cách niêm yết cổ phiếu của họ trên các sàn giao dịch chứng khoán Mỹ. Nhưng một dự luật được Thượng viện Hoa Kỳ thông qua với sự hỗ trợ của lưỡng đảng sẽ yêu cầu các công ty Trung Quốc tuân thủ các yêu cầu kiểm toán của Hoa Kỳ, cũng như công bố về cổ phần của chính phủ trong các công ty của họ và các thành viên của Đảng Cộng sản. Việc này có thể dẫn đến hủy bỏ niêm yết các công ty Trung Quốc không tuân thủ, hay có khả năng ngăn các công ty Trung Quốc khác phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng ở Mỹ.
Nhìn bề ngoài, Trung Quốc là quốc gia không cần phải lo lắng về sự thiếu hụt đô-la Mỹ - hơn một nửa trị giá 3,1 nghìn tỷ đô-la Mỹ dự trữ ngoại hối, lớn nhất thế giới, được cho là được giữ bằng tài sản bằng đô-la Mỹ.
Nhưng các nhà phân tích cho rằng dự trữ ngoại tệ khổng lồ không phản ánh những căng thẳng tiềm ẩn của nền kinh tế. Các khoản dự trữ chỉ được duy trì vì các nhà chức trách đang kiểm soát chuyển vốn ra nước ngoài thông qua các biện pháp kiểm soát vốn hà khắc đối với công dân của họ; việc này không có lợi cho sự hội nhập của Trung Quốc vào một thế giới toàn cầu, thống trị bằng đô-la Mỹ, Rabobank nói.
Kevin Lai, nhà kinh tế trưởng tại Daiwa Capital Markets cho biết, tài sản dự trữ của Bắc Kinh không thể dễ dàng chuyển thành tiền mặt trong trường hợp cú sốc tài chính lớn, cũng như không thể rút ra một khoản đáng kể để thanh toán nợ nước ngoài mà không ảnh hưởng đến niềm tin thị trường.
Tổng cộng có 9,38 tỷ đô-la Mỹ cho vay và nợ do các thực thể Trung Quốc phát hành sẽ đáo hạn vào tháng 6 và 10,66 tỷ đô-la Mỹ sẽ đáo hạn chỉ trong tháng 7, theo Refinitiv.
"Trung Quốc có thể duy trì nền kinh tế của mình trong bao lâu [giữa lúc thiếu đô-la Mỹ] bằng cách cắt giảm nhập khẩu và phụ thuộc vào sự tự lực?", ông Lai đặt câu hỏi.
Lê Minh
Theo South China Morning Post
https://basamnguyenhuuvinh.wordpress.com/2020/06/18/721-chien-tranh-tien-te-trung-quoc-thieu-do-la-nin-tho-cho-doi-don-trung-phat-nao-cua-my-phan-2/
Gửi ý kiến của bạn
