Nguồn: Purnendra Jain, “Abe and Modi deepen Japan – India ties”, East Asia Forum, 17/12/2015.
Biên dịch: Trần Văn Thắng | Hiệu đính: Lê Hồng Hiệp
Quan hệ Ấn Độ – Nhật Bản chưa bao giờ mạnh mẽ như hiện nay. Quỹ đạo của quá trình phát triển đi lên này bắt đầu một thập niên trước đây và đã tăng tốc trong vài năm qua. Nhưng chính chất xúc tác mới giữa Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và người đồng cấp Ấn Độ Narendra Modi đã đưa mối quan hệ này lên tầm cao mới.
Thủ tướng Abe đã thăm Ấn Độ từ 11-13/12/2015 như một phần trong chuỗi các cuộc gặp cấp cao thường niên kể từ năm 2007. Trong chuyến thăm này, hai nhà lãnh đạo đã ký một số hiệp định và các bản ghi nhớ mới. Một số hiệp định trong số đó đã được dự kiến từ trước, nhưng cũng có một vài tuyên bố bất ngờ có ý nghĩa lớn.
Hiệp định mang tính bước ngoặt chính là cam kết tài trợ của Nhật Bản cho dự án đường sắt cao tốc đầu tiên kết nối Mumbai – thủ đô tài chính của Ấn Độ – với Ahmedabad, một trung tâm thương mại ở vùng bờ biển phía tây thuộc bang Gujarat, quê hương của ông Modi. Theo chương trình cho vay bằng đồng yên của mình, Nhật Bản sẽ cung cấp một khoản vay tín dụng dài hạn ưu đãi cao trị giá 12 tỷ USD trong suốt thời gian triển khai dự án. Dự án này sẽ khởi động vào năm 2017 với tổng chi phí lên tới 15 tỷ USD.
Khoản vay này sẽ được cung cấp thông qua cơ quan viện trợ của Nhật Bản – Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) – theo chương trình Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của nước này. Theo hiệp định, một nhà thầu Nhật Bản sẽ chịu trách nhiệm đối với dự án khổng lồ này. Toàn bộ khoản vay sẽ gắn với công nghệ Nhật Bản và các công ty Nhật. Tokyo đã sử dụng mô hình viện trợ có điều kiện ràng buộc (tied aid model) cho hầu hết các dự án viện trợ của nước này trong những năm 1960 và 1970, nhưng sau đó chuyển sang mô hình viện trợ không ràng buộc (untied aid model). Viện trợ có điều kiện ràng buộc đã xuất hiện trở lại khi nền kinh tế Nhật Bản gặp khó khăn và các công ty Nhật Bản cần các dự án do chính phủ tài trợ để hỗ trợ dòng chảy tài chính của họ.
Dù dự án này về bản chất nhằm mục đích kinh tế, nhưng nó cũng có ý nghĩa chính trị sâu sắc. Tokyo đã rất thất vọng khi Jakarta dành dự án tàu cao tốc của nước này cho Trung Quốc thay vì Nhật Bản. Đây là một cú sốc lớn với Nhật Bản về mặt kinh tế và được coi là một thất bại đối với sự can dự của Nhật Bản với châu Á. Chính quyền Abe không muốn lại để thua thêm lần này khi Ấn Độ đang nổi lên như một đối tác chiến lược quan trọng đối với Nhật Bản. Đối với Ấn Độ, dự án này sẽ gửi đi những tín hiệu mạnh mẽ trong nước và quốc tế rằng chính phủ Modi cam kết phát triển cơ sở hạ tầng và hiện đại hoá để hoàn thành chiến dịch “Make in India”.
