Nguồn: “Who is Gautam Adani?”, The Economist, 31/01/2023
Biên dịch: Phạm Thị Hồng Nhung
Người đàn ông giàu nhất Ấn Độ luôn né tránh sự chú ý của công chúng
Ngày 24 tháng 1 vừa qua, Hindenburg Research – một công ty đầu tư nhỏ của Mỹ chuyên về bán khống – đã cáo buộc Adani Group, một tập đoàn khổng lồ của Ấn Độ, thực hiện một “cuộc lừa đảo lớn nhất trong lịch sử doanh nghiệp”. Tập đoàn này đã phủ nhận toàn bộ cáo buộc trong báo cáo của Hindenburg. Trước khi công bố báo cáo, giá trị thị trường của tập đoàn là 235 tỷ đô la và Gautam Adani, người sáng lập và ông chủ của nó, là người giàu thứ ba trên thế giới. Kể từ đó, 70 tỷ đô la giá trị thị trường của các công ty thuộc Adani Group đã bị quét sạch. Adani là ai, và đế chế của ông đã được gây dựng như thế nào?
Adani sinh năm 1962 ở Gujarat, một bang miền tây bắc của Ấn Độ, cùng với 7 người con khác trong một gia đình trung lưu theo đạo Jain (Kỳ Na giáo) – một tôn giáo rao giảng về lối sống khổ hạnh và ăn chay nghiêm ngặt. Giống như nhiều người Gujarat khác, cha của Adani là một doanh nhân điều hành một doanh nghiệp dệt may nhỏ, nhưng Adani chẳng mấy hứng thú với ngành này. Sau khi bỏ học năm 16 tuổi, ông chuyển đến thành phố Mumbai ở bang Maharashtra lân cận và bắt đầu công việc phân loại kim cương.
Năm 1981, anh trai của Adani khởi dựng một doanh nghiệp chế biến nhựa và ông về nhà để quản lý nó. Sau đó ông bắt đầu nhập khẩu các nguyên liệu thô liên quan, rồi đến kim loại, dược phẩm và mở rộng sang một loạt các mặt hàng khác. Khi chính quyền Gujarat tiến hành thuê ngoài cho việc quản lý cảng Mundra, Adani – người luôn khéo léo quan hệ với bộ máy quan liêu Ấn Độ – đã giành được hợp đồng. Cảng Mundra mở cửa vào năm 2001 và trở thành cảng lớn nhất Ấn Độ ngày nay.
Phần lớn sự phát triển của Mundra đến sau năm 2001, khi Narendra Modi – người hiện là thủ tướng Ấn Độ – bắt đầu nhiệm kỳ 13 năm với tư cách là thủ hiến Gujarat. Chính quyền ông Modi được tin là đã cho Adani thuê đất với giá rẻ, giúp ông mở rộng cảng (tuy nhiên, Adani phủ nhận tin đồn về sự ưu ái đó). Một Mundra hưng thịnh cùng với một nhà máy nhiệt điện than khổng lồ gần đó chính là nền tảng cho đế chế của ông trùm này. Cách tiếp cận rất đơn giản: Adani mua lại quyền sử dụng đường sắt và đường thủy, đất đai và tài nguyên thiên nhiên, đồng thời dùng dự án thành công trước để cung cấp tài chính cho dự án tiếp theo. Ngày nay, lĩnh vực kinh doanh của Adani Group đã trải dài từ ngành xi măng cho đến truyền thông.
Các thành công của Adani cũng có lợi cho ông Modi. Chính trị gia này đã tận dụng chúng để thể hiện bản thân như một lãnh đạo ủng hộ tăng trưởng. Khi trở thành thủ tướng Ấn Độ năm 2014, ông đã thực hiện chuyến đi đến thủ đô Delhi trên chiếc máy bay của Adani. Tình bạn của cả hai dường như vẫn đang tiến triển tốt đẹp. Năm 2019, ông Adani đã được chính phủ đồng ý cho thành lập một Đặc khu Kinh tế béo bở ở bang miền đông Jharkhand. Hindenburg cáo buộc rằng chính phủ cũng đã nới tay trong cuộc điều tra về tập đoàn này, nhưng Adani tiếp tục bác bỏ cáo buộc về việc chính quyền ông Modi ưu ái quá mức các doanh nghiệp của ông. Thay vào đó, Adani cho rằng thành công của mình đến từ những cải cách được thực hiện hơn 30 năm trước vốn giúp Ấn Độ trở thành một môi trường thân thiện hơn với doanh nghiệp.
Trái ngược với nhiều tài phiệt của Ấn Độ, Adani khá kín tiếng dù ông có một quá khứ thú vị. Năm 1998, Adani bị bắt cóc cùng với một cộng sự và được thả ra với số tiền chuộc hàng triệu đô la. Năm 2008, ông đang ở trong khách sạn Taj Mahal (Mumbai) khi một cuộc tấn công khủng bố diễn ra, và trốn dưới tầng hầm suốt cả đêm. Hiếm khi Adani phát biểu công khai về những trải nghiệm khó chịu đó. Không thấy những căn hộ nổi bật hay những chiếc xe hơi hào nhoáng. Ông thường diện những bộ vest tối màu và áo sơ mi trắng, đồng thời tự mô tả mình như một người hướng nội, không thích tiệc tùng. Việc bán tháo cổ phần đã làm giảm chưa tới 10% số tài sản cá nhân trị giá 90 tỷ đô la của Adani. Ông vẫn là người giàu thứ thứ 11 thế giới, tụt từ vị trí thứ 2 vào tháng 9 năm 2022.
Adani dường như đang có ý định gây dựng một triều đại. Karan, con trai ông, đang điều hành Adani Ports. Còn em trai Rajesh của Adani đang là giám đốc điều hành tập đoàn. Hindenburg cho rằng anh trai của ông, Vinod, đang ảnh hưởng lên tập đoàn từ Dubai. Công ty phủ nhận điều này, nhưng một tiểu sử được viết gần đây với sự hợp tác từ tập đoàn cho biết Vinod giám sát “hầu hết các thỏa thuận tài chính, đặc biệt là các thỏa thuận cấp vốn toàn cầu”. Hindenburg cáo buộc rằng hai anh em đang thao túng giá cổ phiếu của tập đoàn thông qua các thực thể nước ngoài. Gia đình Adani đã phủ nhận những cáo buộc đó, và cho rằng Hindenburg đang thực hiện một “cuộc tấn công có toan tính nhắm vào câu chuyện tăng trưởng và tham vọng của Ấn Độ.”
