Soutik Biswas

Phóng viên Ấn Độ

Đêm 26/11/2008, Gautam Adani, khi đó là người giàu thứ 10 ở Ấn Độ, đang ăn tối tại nhà hàng khách sạn sang trọng Taj Mahal ở Mumbai thì các tay súng xông vào, bắn tứ phía và ném lựu đạn.

Mười chiến binh được vũ trang hạng nặng, tất cả đều là công dân Pakistan, đã đến bằng đường biển tối hôm đó, chia thành nhóm, cướp phương tiện đi lại và tấn công vài nơi, trong đó có hai khách sạn hạng sang.

Cuộc bao vây thành phố kéo dài 60 tiếng, khiến 166 người thiệt mạng và làm xấu đi mối quan hệ giữa Ấn Độ và Pakistan.

Ông Adani sau đó nói với tờ India Today rằng nhân viên khách sạn đã nhanh chóng đưa thực khách xuống tầng hầm vài giờ, sau đó chuyển họ lên sảnh tầng trên khi tình trạng hỗn loạn đẫm máu tiếp diễn bên ngoài.

Trong sảnh có 100 khách chen chúc – “một số trốn dưới ghế sofa, những người khác tìm tư thế để trốn” – cầu nguyện được sống.

Ông Adani kể lại ông ngồi trên ghế sofa, nói những người khác hãy “tin vào Chúa”, và gọi điện thoại cho gia đình đang quẫn trí ở thành phố quê hương Ahmedabad, cách đó 500 km, trong khi tài xế và nhân viên bảo vệ của ông đang lo lắng chờ bên ngoài.

Sau khi qua đêm trong sảnh, ông Adani và các con tin khác được đưa ra ngoài bằng cửa sau, sau khi lính biệt kích bao vây khách sạn sáng hôm sau.

“Tôi nhìn thấy cái chết ở khoảng cách chỉ khoảng 5m,” ông nói với phóng viên khi trở về Ahmedabad trên chuyên cơ riêng hôm đó.

Khoảng 14 năm sau, ông Adani, 60 tuổi, là người giàu thứ ba trên thế giới – sau Elon Musk và Jeff Bezos. Ông điều hành một tập đoàn lớn, 23.000 nhân viên và mức vốn hóa thị trường hơn 230 tỷ USD.

Ông xuất hiện trên tin tức tuần này vì đang chuẩn bị mua NDTV, mạng tin tức được coi trọng nhất ở Ấn Độ, trong dự án truyền thông lớn đầu tiên của ông.

Rất lâu trước khi học sinh bỏ học làm thương nhân này trở thành tỷ phú, với đam mê mạo hiểm, Adani đã có lần thoát chết trong gang tấc. Tháng 1/1998, ông và một cộng sự bị một nhóm đàn ông dí súng và bắt cóc đòi tiền chuộc ở Ahmedabad.

Hai nghi phạm được trả tự do năm 2018 khi doanh nhân này và cộng sự “không bao giờ xuất hiện để lấy lời khai dù được tòa án nhiều lần triệu tập”.

Là một doanh nhân tự nhân là kín miệng, ông Adani không nói nhiều về những chuyện này, ngoài việc từng nói với một nhà báo rằng “hai hoặc ba sự cố đáng tiếc đã xảy ra trong đời tôi.”

Sau khi bỏ học ở tuổi 16, ông Adani chuyển đến Mumbai để thử kinh doanh, buôn bán kim cương tại một khu thương mại nhộn nhịp. Bước đột phá kinh doanh ban đầu này không kéo dài lâu: hai năm sau, ông trở về Gujarat, bang quê hương của mình, để điều hành một nhà máy đóng góp do anh trai quản lý.

Ông Adani thành lập công ty của mình năm 1998, giao dịch hàng hóa.

Trong 24 năm sau đó, các công ty nợ nần chồng chất của ông đã đa dạng hóa sang lĩnh vực cảng, hầm mỏ, đường sắt, cơ sở hạ tầng, năng lượng, và bất động sản, khiến một nhà bình luận gọi ông “có lẽ là người hùng hổ nhất trong thế hệ doanh nhân mới của Ấn Độ.”

Ngày nay, ông Adani là tài phiệt cơ sở hạ tầng không thể tranh cãi của Ấn Độ.

Ông điều hành công ty xi măng lớn thứ hai Ấn Độ, 13 cảng – trong đó có cảng lớn nhất nước, ở thị trấn Mundra ven biển phía tây – và 7 sân bay.

Ông đang xây dựng đường cao tốc dài nhất giữa Delhi và Mumbai, thủ đô thương mại của quốc gia.

Với sáu nhà máy điện than, ông Adani là người nắm quyền lực tư nhân lớn nhất của Ấn Độ.

Đồng thời, ông cam kết đầu tư 50 tỷ USD vào hydro xanh và vận hành một đường ống dẫn khí đốt tự nhiên dài 8.000 km.

Ông cũng mua mỏ than ở Indonesia và Úc. Ông đặt mục tiêu trở thành người tham gia tái tạo năng lượng hàng đầu trên toàn cầu năm 2030.

Tốc độ và quy mô bành trướng của ông Adani có thể so sánh với tốc độ và quy mô của những người khổng lồ công nghiệp trong các thời đại trước, nhà phân tích chính sách James Crabtree viết trong cuốn ‘The Billionaire Raj: Journey Through India's New Gilded Age’.

“Không thể dựa vào cơ sở hạ tầng xiêu vẹo của Ấn Độ, ông ấy đã xây dựng đường sắt và hệ thống dây điện tư của riêng mình. Không dễ dàng tiếp cận với than trong nước, ông ấy mua mỏ ở Indonesia và Úc và đưa than về qua cảng của mình,” ông Clabtree cho biết, và nói thêm “sự bành trướng của ông phản ánh sát sự phát triển của Ấn Độ.”

Mối quan hệ thân thiết với Narendra Modi, từ khi là thủ hiến Gujarat và bây giờ là thủ tướng Ấn Độ, khiến những người chỉ trích gọi đế chế của ông là một ví dụ của chủ nghĩa tư bản thân hữu.

“Hai người đàn ông này có sự nghiệp cộng sinh. Các chính sách hỗ trợ kinh doanh của ông Modi giúp ông Adani bành trướng. Trong khi đó, các công ty riêng của ông Adani đã xây dựng nhiều dự án lớn trở thành tượng trưng cho ‘mô hình Gujarat’ của ông Modi với trọng tâm là đầu tư cho cơ sở hạ tầng, thu hút vốn nước ngoài và các ngành xuất khẩu”, ông Crabtree nói.

Một mỏ than của ông Adani ở biển hồ Galilee của Queensland trở thành tâm điểm của các nhóm ủng hộ và phản đối than, và bị trì hoãn nhiều năm về vấn đề môi trường trước khi cuối cùng khởi công năm 2019.

Một trang web tên AdaniWatch, một tổ chức phi lợi nhuận do người Úc điều hành, tuyên bố sẽ “làm sáng tỏ những hành vi sai trái của Tập đoàn Adani trên khắp hành tinh”.

Tập đoàn Adani phủ nhận vi phạm bất kỳ luật nào ở Úc.

Năm 2012, kiểm toán viên chính phủ Ấn Độ cáo buộc ông Modi, khi đó là thủ hiến bang Gujarat, cung cấp nhiên liệu giá rẻ từ một công ty khí đốt nhà nước cho ông Adani và các doanh nhân khác.

Một nhà báo viết loạt bài năm 2017 nói các công ty của ông Adani được ưu đãi dưới thời ông Modi.

Các công ty của ông Adani và chính phủ ông Modi liên tục bác bỏ những cáo buộc này.

RN Bhaskar, tác giả tiểu sử mới về ông Adani, cho biết “khả năng xây dựng và duy trì các mối quan hệ” của ông giúp cho sự phát triển kinh doanh của ông.

Ông bạn bè với hầu hết các “nhà lãnh đạo chính trị và xã hội” từ nhiều phía khác nhau.

Ông Bhaskar nói điều khiến ông Adani nổi bật so với người khác là ông “không muốn huy động vốn từ công chúng đầu tư cho tới khi doanh nghiệp đã bắt đầu làm ra tiền”.

Quan trọng hơn, ông nói thêm, ông Adani tin rằng tăng trưởng được bảo đảm khi lợi ích một nhóm doanh nghiệp “gắn liền với lợi ích quốc gia”.

Không có gì ngạc nhiên khi triết lý của họ, như viết trên trang web, là “Xây dựng quốc gia” thúc đẩy bởi “Tăng trưởng với lòng tốt”.