Người đứng đầu Liên hợp quốc cho biết ông "quan ngại sâu sắc" trước quyết định của Nga đình chỉ tham gia vào thỏa thuận ngũ cốc do Liên hợp quốc làm trung gian và trì hoãn chuyến thăm nước ngoài để tìm cách khôi phục thỏa thuận, nhằm xoa dịu cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Moscow đã tạm dừng vai trò của mình trong thỏa thuận Biển Đen hôm thứ Bảy 29/10, ngưng vận chuyển hàng hoá từ Ukraine, một trong những nhà xuất khẩu ngũ cốc hàng đầu thế giới. Nga nói họ đáp trả cái mà họ gọi là một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái lớn của Ukraine trước đó trong ngày 29/10 nhằm vào hạm đội của họ gần cảng Sevastopol ở Crimea bị Nga sáp nhập.

Người phát ngôn của Liên Hợp Quốc, ông Stephane Dujarric, cho biết Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đang tham gia vào "các cuộc tiếp xúc căng thẳng nhằm mục đích đưa Nga trở lại thỏa thuận." Ông Guterres hoãn chuyến đi tham dự Hội nghị thượng đỉnh của Liên đoàn Ả Rập ở Algiers một ngày để tập trung vào vấn đề này, tuyên bố của ông Dujarric cho biết thêm.

NATO cho biết xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine đã giúp giảm giá lương thực trên thế giới. Người phát ngôn Oana Lungescu nói: “Chúng tôi kêu gọi Nga xem xét lại quyết định của mình và nhanh chóng nối lại thỏa thuận, tạo điều kiện cho lương thực đến tay những người cần nó nhất.”

Bộ cơ sở hạ tầng của Ukraine cho biết 218 tàu đã bị "phong tỏa" bởi quyết định này. Các nhà phân tích cho biết giá lúa mì trên thị trường thương phẩm quốc tế dự kiến sẽ tăng vọt vào thứ Hai.

Liên minh châu Âu cũng thúc giục Moscow đảo ngược lại quyết định.

Người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU Josep Borrell cho biết trên Twitter: “Quyết định đình chỉ tham gia vào thỏa thuận Biển Đen của Nga dẫn đến nguy cơ cắt đứt con đường xuất khẩu chính của ngũ cốc và phân bón rất cần thiết để giải quyết cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu do cuộc chiến ở Ukraine gây ra.”

Thổ Nhĩ Kỳ đã đàm phán thỏa thuận ngũ cốc ngày 22 tháng 7 cùng với Liên hợp quốc. Bộ Quốc phòng nước này cho biết Bộ trưởng Hulusi Akar đang đàm phán với những người đồng cấp Nga và Ukraine để nối lại thỏa thuận và yêu cầu các bên tránh mọi "hành động khiêu khích."

Hôm thứ Bảy, Tổng thống Mỹ Joe Biden gọi động thái của Nga là "hoàn toàn thái quá," nói rằng nó sẽ làm gia tăng nạn đói, trong khi Ngoại trưởng Antony Blinken cáo buộc Moscow vũ khí hóa lương thực. Hôm Chủ nhật, Đại sứ Nga tại Washington, đã phản pháo lại, nói rằng phản ứng của Hoa Kỳ là "thái quá" và đưa ra những khẳng định sai lầm về Moscow.

Bộ Quốc phòng Nga cho biết Ukraine đã tấn công Hạm đội Biển Đen gần Sevastopol bằng 16 máy bay không người lái vào đầu ngày thứ Bảy 29/10 và rằng các "chuyên gia" của hải quân Anh đã giúp điều phối cái mà nước này gọi là một cuộc tấn công khủng bố. Anh bác bỏ cáo buộc đó.

Ukraine không phủ nhận cũng như xác nhận đã thực hiện vụ tấn công trong khi quân đội Ukraine cho rằng chính người Nga có thể phải chịu trách nhiệm về các vụ nổ đó.

Nga cho biết họ đã đẩy lùi cuộc tấn công nhưng các tàu bị nhắm mục tiêu có liên quan đến việc đảm bảo hành lang chuyên chở ngũ cốc ra khỏi các cảng Biển Đen của Ukraine.

Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Dmytro Kuleba cho biết Moscow đã sử dụng các vụ nổ cách hành lang ngũ cốc 220 km như một "cái cớ giả" cho một động thái có ý định từ lâu.

"Nga đã quyết định tiếp tục các trò chơi gây ra đói kém từ lâu và bây giờ đang tìm cách biện minh cho điều đó," ông Kuleba nói trên Twitter mà không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào.

Chánh văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelenskiy hôm thứ Bảy đã cáo buộc Nga dàn dựng các cuộc tấn công nhằm vào các cơ sở của chính họ.

Kiev thường cáo buộc Nga sử dụng Hạm đội Biển Đen để bắn tên lửa hành trình vào các mục tiêu dân sự Ukraine, một cáo buộc được một số nhà phân tích quân sự ủng hộ, những người cho rằng điều đó khiến Hạm đội Biển Đen trở thành mục tiêu quân sự hợp pháp.

Thỏa thuận ngũ cốc đã khởi động lại các chuyến hàng từ Ukraine, cho phép bán ra thị trường thế giới bằng với mức trước chiến tranh là 5 triệu tấn xuất khẩu từ Ukraine mỗi tháng.

Hơn 9 triệu tấn ngô, lúa mì, các sản phẩm hạt hướng dương, lúa mạch, hạt cải dầu và đậu nành đã được xuất khẩu theo thỏa thuận này.

Nhưng trước khi hết hạn vào ngày 19 tháng 11, Nga đã liên tục nói rằng có vấn đề nghiêm trọng với thỏa thuận và Ukraine phàn nàn rằng Moscow đã chặn gần 200 tàu lấy hàng ngũ cốc.

Khi thỏa thuận được ký kết, Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc cho biết khoảng 47 triệu người đang phải chịu "nạn đói nghiêm trọng" do chiến tranh khiến các chuyến hàng của Ukraine bị đình trệ, gây ra tình trạng thiếu lương thực toàn cầu và khiến giá cả tăng vọt.

Thỏa thuận đảm bảo an toàn qua lại Odesa và hai cảng khác của Ukraine trong điều mà một quan chức gọi là "lệnh ngừng bắn trên thực tế" đối với các tàu và cơ sở trong thỏa thuận.

Nga nói với Tổng thư ký Guterres hôm thứ Bảy trong một lá thư mà Reuters xem được rằng họ đình chỉ thỏa thuận "vô thời hạn" vì không thể "đảm bảo an toàn cho các tàu dân sự" đi lại theo thỏa thuận.

Moscow yêu cầu Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhóm họp vào thứ Hai để thảo luận về vụ tấn công Sevastopol, Phó Đại sứ Nga tại Liên hợp quốc Dmitry Polyanskiy viết trên Twitter.

(Theo Reuters)