• Brian Wheeler và Sam Francis
  • Phóng viên chính trị BBC

Liz Truss, người sắp trở thành thủ tướng Anh.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Liz Truss, người sắp trở thành thủ tướng Anh.

Liz Truss sẽ trở thành thủ tướng tiếp theo của Vương quốc Anh sau khi giành chiến thắng trong cuộc tranh cử để thay thế Boris Johnson làm lãnh đạo Đảng Bảo thủ. Nhưng bà từ đâu đến và điều gì khiến bà có động cơ thăng tiến?

Một người ủng hộ lá phiếu ở lại EU, người đã trở thành con cưng của cánh hữu Bảo thủ ủng hộ Brexit.

Một người từng là nhà hoạt động của Đảng Dân chủ Tự do, người đã tuần hành chống lại Margaret Thatcher vào những năm 1980, nhưng người hiện tuyên bố là người canh giữ ngọn lửa của Thatcher.

Công bằng mà nói, Mary Elizabeth Truss đã tham gia vào một hành trình chính trị lớn.

Bà có thể không phải là một cái tên quen thuộc như người tiền nhiệm của bà tại ở Số 10 Phố Downing (Văn phòng thủ tướng Anh) và bà không phải là sự lựa chọn đầu tiên của các nghị sĩ Đảng Bảo thủ để thay thế Boris Johnson.

Nhưng lời hứa của bà sẽ quay lại các giá trị cơ bản của Đảng Bảo thủ - cắt giảm thuế và thu gọn bộ máy nhà nước - đã chứng minh chính xác những gì các đảng viên, người có tiếng nói cuối cùng thay thế người tiếp quản từ ông Johnson, muốn nghe.

Và, quan trọng là, với tư cách là ngoại trưởng, bà vẫn trung thành với ông Johnson cho đến khi kết thúc cay đắng với việc các bộ trưởng khác bỏ rơi ông, đã khiến bà giành được sự ủng hộ từ những người trung thành với ông Johnson.

Những người ủng hộ Liz Truss ở cấp cơ sở của Đảng Bảo thủ nhìn thấy ở bà phẩm chất kiên định, ngoan cường và quyết tâm mà họ ngưỡng mộ ở Margaret Thatcher - một hình ảnh mà chính bà Truss đã cố gắng vun đắp.

Nhưng bất chấp sự thay đổi quan điểm chính trị và lòng trung thành của bà trong những năm qua, những từ này cũng thường xuyên xuất hiện khi bạn bè và gia đình được yêu cầu mô tả tính cách của bà - cùng với từ "tham vọng".

2px presentational grey line

Liz Truss: Thông tin cơ bản

Tuổi: 47

Nơi sinh: Oxford

Nơi cư trú: London và Norfolk

Giáo dục: Trường trung học Roundhay ở Leeds, Đại học Oxford

Gia đình: Kết hôn với kế toán viên Hugh O'Leary và có hai con gái tuổi thiếu niên

Khu vực bầu cử quốc hội: Tây Nam Norfolk

2px presentational grey line

"Chị là một người rất kiên định về những gì bà muốn," em trai Liz Truss là Francis nói vào năm 2017, khi nhớ lại việc ăn chay ở tuổi thiếu niên của chị gái mình.

"Khi đến một nhà hàng, bạn có thể 14 tuổi nhưng chị ấy đã biết trước về những gì chị ấy muốn, những gì chị không muốn."

Khi gia đình chơi Cluedo hoặc Monopoly, "Chị ấy là người phải giành chiến thắng", Francis nói thêm trong phỏng vấn với chương trình Profile của BBC Radio 4 về Truss.

"Chị ấy sẽ tạo ra một số hệ thống đặc biệt để tìm ra cách có thể giành chiến thắng."

Maurizio Giuliano, một sinh viên cùng thời đại học lần đầu tiên gặp Liz Truss tại sự kiện của Đảng Dân chủ Tự do, nói rằng bà nổi bật hơn hẳn các sinh viên khác.

"Tôi nhớ Liz Truss ăn mặc rất đẹp so với những đứa 18-19 tuổi khác. Cô ấy cũng có phong thái của một người trưởng thành thực sự so với những gì chúng tôi ở độ tuổi đó.

"Cô ấy mạnh mẽ và kiên định và cô ấy có quan điểm rất mạnh mẽ."

Theo Francis, người con út trong ba người em của bà, cuộc tranh luận chính trị nghiêm túc là thứ không thể không có trong ngày trong gia đình Truss.

Hẳn là không thể tránh khỏi việc bà sẽ tham gia vào chính trị ở một mức độ nào đó khi lớn lên, nhưng không ai trong gia đình bà có thể đoán được con đường cuối cùng mà bà đi.

Sinh năm 1975 tại Oxford, bà Truss đã mô tả cha bà, một giáo sư toán học và mẹ bà, một y tá, là người "cánh tả".

Gia đình Truss vận động giải trừ hạt nhân.

Nguồn hình ảnh, Liz Truss/Instagram

Chụp lại hình ảnh,

Gia đình Truss vận động giải trừ hạt nhân.

Khi còn là một cô gái trẻ, mẹ bà đã tham gia các cuộc tuần hành cho Chiến dịch giải trừ vũ khí hạt nhân, một tổ chức phản đối kịch liệt quyết định của chính phủ Thatcher cho phép lắp đặt đầu đạn hạt nhân của Mỹ tại căn cứ Không quân Hoàng gia RAF Greenham Common, phía tây London.

Mặc dù bây giờ bà tự hào là một đảng viên Bảo thủ từ Leeds, hồi đó bà là một người Scotland theo chủ nghĩa tự do.

Gia đình chuyển đến Paisley, ngay phía tây Glasgow, khi Liz Truss được bốn tuổi.

Trong một cuộc phỏng vấn với BBC, bà nhớ lại đã hét lên "Maggie, Maggie, Maggie (tên gọi khác của Thatcher) - hãy biến khỏi đây, biến khỏi đây," bằng giọng Scotland khi tham gia các cuộc tuần hành.

Gia đình Truss sau đó chuyển đến Leeds, nơi Liz Truss theo học Roundhay, một trường trung học công. Bà từng mô tả việc nhìn thấy "những đứa trẻ thất bại và bị bỏ bê bởi những kỳ vọng thấp" trong thời gian đi học ở đó.

Một số người cùng thời với bà Truss tại Roundhay đã phản bác về câu chuyện của bà về trường học, bao gồm nhà báo Martin Pengelly của Guardian, người đã viết:

"Có lẽ bà ấy đang mô tả có chọn lọc việc giáo dục của mình, và bắt cóc ngôi trường và các giáo viên đã nuôi dưỡng bà ấy, vì đơn giản là lợi ích chính trị."

Một người bạn học ở trường Roundhay, người không muốn nêu tên, nói với BBC: "Đó là một ngôi trường thực sự tốt, các giáo viên thực sự nhiệt tình. Rất nhiều người trong chúng tôi đã tiếp tục vào các trường đại học tốt và sự nghiệp tốt."

Mặc dù không thuộc nhóm bạn bè của Liz Truss, người này có những ký ức rõ ràng về Truss thời trẻ.

"Cô ấy khá chăm học, nghiêm túc", ông nói, với "việc nặng lòng trách nhiệm xã hội" và là thành viên trong một nhóm hoạt động vì môi trường.

Liz Truss
Chụp lại hình ảnh,

Truss thời thiếu niên khi phát biểu chống chế độ Quân chủ tại hội nghị của đảng Dân chủ Tự do.

"Tôi nhớ một chuyến đi học đến trường Sellafield và cô ấy hỏi những câu hỏi khó và tra vấn họ. Tôi nhớ điều đó khá rõ ràng."

Tại Đại học Oxford, Liz Truss học triết học, chính trị và kinh tế. Bạn bè nhớ lại một sinh viên được yêu thích và nhiều năng lượng.

Jamshid Derakhshan, người khi đó theo học chương trình sau đại học về toán khi Truss còn là một sinh viên đại học, cho biết: "Tôi nhớ là tôi rất ấn tượng với quyết tâm của cô ấy".

"Cô ấy rất nhanh trong mọi việc. Di chuyển quanh trường đại học một cách nhanh chóng, có mặt ở khắp mọi nơi."

Với câu hỏi người bạn cũ của mình sẽ làm thủ tướng như thế nào, Tiến sĩ Derakhshan nói: "Cảm giác của tôi là bà sẽ không bị mắc kẹt với một ý tưởng cụ thể nào cả, bà rất linh hoạt trong suy nghĩ và điều gì sẽ là tốt nhất vào thời điểm nào đó."

Bà Truss đã tham gia vào nhiều chiến dịch và hoạt động tại Oxford nhưng dành phần lớn thời gian cho chính trị, trở thành chủ tịch đảng Dân chủ Tự do của trường đại học.

Tại hội nghị của đảng năm 1994, bà phát biểu ủng hộ việc bãi bỏ Chế độ quân chủ, nói với các đại biểu ở Brighton: "Chúng tôi là những người theo Đảng Dân chủ Tự do tin tưởng vào cơ hội cho tất cả mọi người."

"Chúng tôi không tin rằng con người sinh ra để cai trị."

Bà cũng vận động cho việc không hình sự hóa cần sa.

"Liz có một tính cách tự do cấp tiến rất mạnh mẽ," Alan Renwick, sinh viên theo Dân chủ Tự do, cho biết vào năm 2017.

"Chúng tôi đang thiết lập quầy hàng của Hội chợ cho sinh viên và Liz ở đó với một đống áp phích, với dòng chữ 'Hãy giải phóng cần sa' và cô ấy chỉ muốn toàn bộ gian hàng được bao phủ bởi những tấm áp phích này.

"Còn tôi đã chạy loạn xạ sau khi Liz cố gắng gỡ những thứ này xuống bởi gian hàng có quá nhiều thông điệp khác nhau, thay vì chỉ một thông điệp này trên toàn quầy."

Việc cô chuyển sang chủ nghĩa Bảo thủ, vào cuối thời gian ở Oxford được cho là đã gây sốc cho cha mẹ thiên tả của mình, nhưng đối với Mark Littlewood, một học sinh Oxford theo Dân chủ Tự do thì đó là một sự tiến triển tự nhiên.

Theo ông Littlewood, người hiện là tổng giám đốc của viện nghiên cứu về thị trường tự do, thì Liz Truss theo chủ nghĩa tự do của thị trường trong suốt cuộc đời trưởng thành của mình.

"Sự nghiệp chính trị của cô ấy phản ánh tư tưởng của cô ấy - cô ấy luôn nghi ngờ chính phủ qui mô và các tổ chức đặc quyền, những người cho rằng họ là hiểu rõ nhất," ông Littlewood nói.

Tuy nhiên, những gì Truss mô tả là "quá khứ đáng ngờ" đã trở lại ám ảnh bà khi bà cố gắng thuyết phục các thành viên của Đảng Bảo thủ rằng bà thực sự là một trong số họ.

Tại buổi họp mặt của giới nhà lãnh đạo ở Eastbourne, một số khán giả đã chế nhạo khi bà Truss nói với họ: "Tất cả chúng ta đều mắc sai lầm, chúng ta đều có những hành vi sai trái ở tuổi thiếu niên, và đó là tôi."

"Một số người quan hệ tình dục, ma túy và nhạc rock and roll, tôi đã thuộc Đảng Dân chủ Tự do. Tôi xin lỗi."

Bà đã trở thành một người Bảo thủ vì bà đã gặp những người cùng chí hướng, những người chia sẻ cam kết của bà "tự do cá nhân, khả năng định hình cuộc sống của chính bạn và định hình số phận của chính bạn," bà giải thích.

Sau khi tốt nghiệp Oxford, Liz Truss làm kế toán cho Shell và Cable & Wireless, và kết hôn với một kế toán viên Hugh O'Leary vào năm 2000. Cặp đôi có hai con.

Bà Truss ra tranh cử như ứng viên Đảng Bảo thủ cho Hemsworth, West Yorkshire, trong cuộc tổng tuyển cử năm 2001, nhưng đã thua. Bà Truss đã phải chịu một thất bại khác ở Thung lũng Calder, cũng ở Tây Yorkshire, vào năm 2005.

Tuy nhiên, tham vọng chính trị của bà không bị tắt lửa, bà được bầu làm ủy viên hội đồng ở Greenwich, phía đông nam London, vào năm 2006, và từ năm 2008 cũng làm việc cho một viện nghiên cứu trung hữu.

Lãnh đạo đảng Bảo thủ David Cameron đã đưa bà Truss vào "danh sách A" các ứng cử viên ưu tiên cho cuộc bầu cử năm 2010 và bà đã được chọn để ứng cử vào ghế an toàn của South West Norfolk.

Nhưng bà nhanh chóng phải đối mặt với cuộc chiến chống lại sự lựa chọn của hiệp hội Đảng Bảo thu khu vực bầu cử, sau khi có thông tin tiết lộ rằng cô đã có quan hệ tình cảm với nghị sĩ Mark Field của đảng này vài năm trước đó.

Nỗ lực lật đổ bà đã thất bại và bà Truss tiếp tục giành được ghế với hơn 13.000 phiếu bầu.

Liz Truss trở thành nghị sỹ quốc hội năm 2010.

Nguồn hình ảnh, PA Media

Chụp lại hình ảnh,

Liz Truss trở thành nghị sỹ quốc hội năm 2010.

Bà là đồng tác giả của một cuốn sách, Britannia Unchained, cùng với bốn nghị sĩ Đảng Bảo thủ khác được bầu vào năm 2010, trong đó khuyến nghị tước bỏ ràng buộc về luật lệ của nhà nước để nâng cao vị thế của Vương quốc Anh trên thế giới, một động thái đánh dấu bà là người ủng hộ nổi bật các chính sách thị trường tự do trong Đảng Bảo thủ.

Trong một cuộc tranh luận của BBC tổ chức về cách lãnh đạo, bà đã bị thách thức về một bình luận trên cuốn Britannia Unchained, mô tả công nhân Anh là "trong số những người làm biếng tồi tệ nhất trên thế giới". Bà khẳng định mình đã không viết như vậy.

Năm 2012, chỉ hơn hai năm sau khi trở thành nghị sĩ, bà vào chính phủ với tư cách là Bộ trưởng Giáo dục và năm 2014 được thăng chức Bộ trưởng Môi trường.

Tại hội nghị đảng Bảo thủ năm 2015, bà đã có một bài phát biểu, trong đó bà nói với giọng đầy ẩn ý: "Chúng ta nhập khẩu hai phần ba số pho mát của mình. Đó là điều hết sức đáng hổ thẹn."

Bài phát biểu ít được chú ý vào thời điểm đó, nhưng nó đã trở thành chủ đề nóng riêng trên mạng xã hội, thu hút nhiều lời chế giễu và được chia sẻ rộng rãi.

Chưa đầy một năm sau, thì có sự kiện chính trị lớn nhất trong một thế hệ - cuộc trưng cầu dân ý về EU.

Bà Truss vận động cho lá phiếu Ở lại EU, viết trên tờ The Sun rằng Brexit sẽ là "một thảm kịch gấp ba - nhiều quy tắc hơn, nhiều giấy tờ hơn và nhiều sự chậm trễ hơn khi bán hàng cho EU".

Tuy nhiên, sau khi phe của bà thua cuộc, bà đã đổi ý, cho rằng Brexit tạo cơ hội để "làm lung lay cách thức hoạt động của mọi thứ".

Liz Truss là Bộ trưởng tư pháp năm 2016
Chụp lại hình ảnh,

Liz Truss là Bộ trưởng tư pháp năm 2016

Dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Theresa May, bà là Đại Chưởng ấn và bộ trưởng tư pháp, nhưng bà đã có một số cuộc đụng độ có tầm cỡ với cơ quan tư pháp.

Sự thất bại ban đầu của bà là trong việc bảo vệ các thẩm phán sau khi họ bị tờ Daily Mail gọi là "kẻ thù của nhân dân", khi họ phán quyết Nghị viện phải được bỏ phiếu về việc kích hoạt Brexit, điều đã làm đảo lộn cơ sở pháp lý.

Sau đó, bà đã đưa ra một tuyên bố ủng hộ các thẩm phán, nhưng bà đã bị Chánh án Tòa án Lord Thomas chỉ trích là "hoàn toàn sai" vì đã không lên tiếng sớm hơn.

Sau 11 tháng làm bộ trưởng tư pháp, bà bị giáng chức xuống vào vị trí quan trọng thứ hai trong Bộ Tài chính.

Khi Boris Johnson trở thành thủ tướng vào năm 2019, bà Truss được chuyển sang làm bộ trưởng thương mại quốc tế - một công việc có nghĩa là gặp gỡ các nhà lãnh đạo chính trị và kinh doanh toàn cầu để thúc đẩy hoạt động của doanh nghiệp Anh.

Năm 2021, ở tuổi 46, bà chuyển đến một trong những công việc cấp cao nhất trong chính phủ, tiếp quản vị trí ngoại trưởng của Dominic Raab.

Với vai trò này, bà đã tìm cách giải quyết vấn đề nút thắt của Nghị định thư Bắc Ireland, bằng cách loại bỏ các phần của thỏa thuận EU-Anh hậu Brexit - một động thái bị EU chỉ trích dữ dội.

Bà đã đàm phán thành công để thả hai công dân có cả quốc tịch Anh và Iran, những người đã bị bắt và giam giữ ở Iran.

Và khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng Hai, bà đã có một đường lối cứng rắn, với quyết tâm rằng tất cả các lực lượng của Vladimir Putin nên phải bị tống khỏi đất nước.

Liz Truss họp báo lạnh lùng với Sergei Lavrov vài tuần trước khi Nga xâm lược Ukraine.

Nguồn hình ảnh, EPA

Chụp lại hình ảnh,

Liz Truss họp báo lạnh lùng với Sergei Lavrov vài tuần trước khi Nga xâm lược Ukraine.

Nhưng bà đã phải đối mặt với những lời chỉ trích vì ủng hộ những người từ Vương quốc Anh muốn chiến đấu ở Ukraine.

Quyết định của bà chụp ảnh trong một chiếc xe tăng khi thăm quân đội Anh ở Estonia, được coi là một nỗ lực để mô phỏng Margaret Thatcher, người nổi tiếng được chụp trên chiếc xe tăng Challenger vào năm 1986. Nó cũng làm dấy lên suy đoán rằng bà đang dọn đường để tranh giành ghế lãnh đạo.

Việc người ta nói bà đang cố tình bắt chước Thatcher thậm chí còn lớn hơn khi bà chụp ảnh mặc áo đeo nơ màu trắng, kiểu mà Người đàn bà Thép Thatcher từng mặc.

Nhưng bà luôn bác bỏ những lời chỉ trích đó, và nói với GB News: "Thật là bực bội khi các nữ chính trị gia luôn bị so sánh với Margaret Thatcher trong khi các chính trị gia nam không bị so sánh với Ted Heath."

Chiến dịch tranh cử của bà Truss cho vị trí lãnh đạo đảng đã không thoát khỏi tranh cãi.

Bị nhấn mạnh về cách giải quyết cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt, bà cho biết sẽ tập trung nỗ lực vào việc "giảm gánh nặng thuế chứ không phải phát tiền cho dân".

Liz Truss chụp ảnh trên xe tăng khi thăm lính Anh tại Estonia năm ngoái.

Nguồn hình ảnh, UK Government

Chụp lại hình ảnh,

Liz Truss chụp ảnh trên xe tăng khi thăm lính Anh tại Estonia năm ngoái.

Bà đã bị buộc phải hủy bỏ kế hoạch gắn lương bổng của khu vực công với chi phí sinh hoạt trong khu vực bởi phản ứng dữ dội từ một người cấp cao của Đảng Bảo thủ khi nói rằng đó có nghĩa là sẽ phải trả lương thấp hơn cho hàng triệu công nhân bên ngoài London.

Bà cũng có một cuộc tranh cãi với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, người đã cáo buộc bà "hành động cốt chỉ để được lòng người khác" tại một cuộc gặp của giới lãnh đạo. Khi được hỏi liệu ông Macron là "bạn hay thù", bà nói rằng chưa có câu trả lời.

Nhưng chính các vấn đề trong nước, hay đúng hơn là một vấn đề trong nước, đã chi phối cuộc tranh giành lãnh đạo đôi khi gay go với ông Rishi Sunak.

Phản ứng của bà Truss đối với cuộc khủng hoảng giá cả sinh hoạt, mà được bà hứa hẹn sẽ làm trong vòng vài ngày sau khi nhậm chức, có khả năng sẽ xác định vị trí thủ tướng của bà và cơ hội giành được tính chính danh tại cuộc tổng tuyển cử tiếp theo.

Bài có đóng góp của Phil Kemp