Các tài liệu bị rò rỉ mà BBC News được tiếp cận cho thấy một nhà tài phiệt hiện đang bị Mỹ trừng phạt - người có mối quan hệ mật tiết với Putin - đã che giấu sự giàu có của mình như thế nào.

Các tài liệu này tiết lộ làm thế nào một nghệ sĩ xăm người Thụy Sĩ lại được giả làm chủ sở hữu của một công ty - nơi đã chuyển hơn 300 triệu đôla cho các công ty có mối liên hệ với Suleiman Kerimov.

Các tài liệu bị rò rỉ cũng cho thấy 700 triệu đôla giao dịch - và quyền sở hữu bí mật đối với các bất động sản đắt giá - đã không bị phát hiện như thế nào.

Cuộc điều tra cho thấy những thất bại của hệ thống ngân hàng và những trở ngại cản trở các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Là một phần của dự án Pandora Papers Russia (Hồ sơ Pandora Nga), một cuộc điều tra do Hiệp hội các nhà báo điều tra quốc tế (ICIJ) thực hiện, BBC đã phát hiện ra bằng chứng cho thấy:

• Các giao dịch trị giá 700 triệu đôla liên quan đến Suleiman Kerimov và các đối tác kinh doanh thân cận nhất của ông ta đã bị các ngân hàng báo cáo là đáng ngờ từ năm 2010 đến 2015

• Kế toán người Thụy Sĩ Alexander Studhalter giả là chủ sở hữu các tài sản thực sự thuộc sở hữu của ông Kerimov

• Ông Kerimov là chủ sở hữu bí mật của các bất động sản ở French Riviera và ở London, bao gồm cả các bất động sản đắt nhất từng được bán ở Anh

Tom Keatinge, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tội phạm Tài chính và An ninh tại Tổ chức tư vấn quốc phòng RUSI, cho biết các nhà tài phiệt các nước phương Tây đang cố gắng trừng phạt nhiều công ty bình phong này.

"Việc này cho thấy thấy thách thức lớn mà chúng tôi sẽ gặp phải trong việc thực thi các biện pháp trừng phạt chống lại những nhà tài phiệt - ngoài việc tịch thu du thuyền và nhà của họ ở Belgravia."

Ông Suleiman Kerimov đã xuất hiện vào tháng 2 cùng với hàng chục tỷ phú khác cùng với Tổng thống Putin, khi xe tăng Nga tiến vào Ukraine.

Ông này phải chịu các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ kể từ năm 2018 "vì là một quan chức của chính phủ Liên bang Nga" từng là thành viên của cả hạ viện và thượng viện.

Ông đã bị chính phủ Vương quốc Anh trừng phạt vào ngày 15/3 năm nay, và bị EU trừng phạt, vì cho rằng ông là "thành viên của giới tài phiệt" thân cận với Putin.

Ông Kerimov đã vươn lên từ xuất thân khiêm tốn là một nhà kinh tế học thời Liên Xô để trở thành một trong những nhà tài phiệt giàu nhất và có quan hệ tốt nhất ở Nga.

Ông làm giàu bằng cách mua các tài sản năng lượng và cổ phần lớn trong các ngân hàng của Nga sau khi Liên Xô sụp đổ. Ông được cho là đã kiếm được 21 tỷ đôla khi đầu tư vào công ty khí đốt khổng lồ Gazprom - và Sberbank, ngân hàng nhà nước lớn nhất.

Vào tháng 11/2006, ông suýt chết trong một vụ tai nạn ở miền nam nước Pháp xảy ra ở phố Nice's Promenade des Anglais, trên chiếc Ferrari Enzo trị giá 650.000 đôla bốc cháy. Ông Kerimov và người phụ nữ đi cùng được kéo ra khỏi chiếc xe vỡ nát.

Cuộc điều tra của chúng tôi về ông Kerimov cho thấy sự thất bại của hệ thống ngân hàng quốc tế trong việc xác định ai đứng đằng sau các giao dịch hàng trăm triệu đôla mà các ngân hàng cho là khả nghi.

Ông Kerimov nằm trong số hơn 4.000 người Nga có tên trong dữ liệu do ICIJ thu được và được xem là một phần của Pandora Papers Russia - một cuộc điều tra mới của ICIJ và các đối tác toàn cầu nhằm làm sáng tỏ các giao dịch tài chính bí mật liên quan đến các nhà tài phiệt và những người khác thân cận với Điện Kremlin trong bối cảnh Nga xâm lược Ukraine.

Hồ sơ cho thấy các chủ sở hữu giả đã được dùng như thế nào để tăng cường bí mật và các ngân hàng không biết chính xác ai đứng sau các giao dịch lớn bằng đôla Mỹ.

Điều này khiến người ta hoài nghi về khả năng của các chính phủ trong việc xác định và thu giữ tài sản của những người mà họ đang nhắm mục tiêu sau cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine

"Chúng tôi đến vì lợi ích bất chính của bạn," Tổng thống Mỹ Joe Biden cam kết trong bài phát biểu thường niên tại Bang of Union. Mỹ đã công bố một chương trình liên chính phủ rộng lớn để xác định tài sản của giới tài phiệt. Nhưng điều đó sẽ không dễ dàng, trường hợp của Kerimov nêu bật sự khó khăn này.

Các chuyên gia cho rằng các nước phương Tây còn rất nhiều việc phải làm vì trong nhiều năm, họ đã thực hiện một cách tiếp cận lỏng lẻo trong cuộc chiến chống lại tiền bẩn và không buộc được các ngân hàng phải chịu trách nhiệm.

Julia Friedlander, cựu cố vấn về lệnh trừng phạt của Bộ Tài chính Hoa Kỳ, hiện thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết: "Họ sẽ phải nỗ lực rất nhiều nếu muốn theo đuổi việc này đến cùng."

Đây là những phát hiện mới quan trọng liên quan đến Suleiman Kerimov.

Điều tra của Pháp

Một tài liệu bí mật của tòa án Pháp - mà BBC được tiết cận - tiết lộ cách nhà tài phiệt, được cho là, đã dùng một trong những đối tác thân cận nhất làm bình phong để che giấu tài sản của mình.

Ông Kerimov bị bắt vào tháng 11/2017 tại Pháp vì tình nghi rửa tiền trốn thuế. Vụ kiện chống lại ông ta liên quan đến việc ông mua một chuỗi bất động sản sang trọng ở French Riviera từ năm 2006 đến năm 2010.

Vụ kiện tập trung vào Villa Hier ở Cap d'Antibes, một bất động sản sang trọng từng được sử dụng làm địa điểm quay bộ phim Dirty, Rotten Scoundrels năm 1988.

Villa này đã được bán cho một công ty Thụy Sĩ tên là Swiru Holding AG vào năm 2008 với giá 35 triệu euro - nhưng các nhà điều tra phát hiện ra các khoản thanh toán bí mật cho thấy việc trốn thuế trên giá mua thực là 127 triệu euro.

Alexander Studhalter, một kế toán và doanh nhân người Thụy Sĩ cũng bị bắt. Ông này tự nhận là chủ sở hữu của Swiru Holding và 4 biệt thự, nhưng các nhà điều tra Pháp tin rằng chúng thực sự thuộc sở hữu của nhà tài phiệt người Nga Kerimov.

Họ tin rằng ông Studhalter là một chủ sở hữu giả, hoặc 'người rơm', cho ông Kerimov - nhưng các vụ án hình sự liên quan đến cả hai đã bị tạm dừng. Các cáo trạng chống lại họ đã bị hủy bỏ bởi một tòa án phúc thẩm của Pháp.

Vào năm 2020, Swiru Holding đã thừa nhận có liên quan đến việc trốn thuế và bị phạt 1,4 triệu euro, đồng thời phải trả thêm 10,3 triệu euro nữa để giải quyết vụ việc.

Luật sư của ông Kerimov đưa ra tuyên bố trước tòa án Pháp rằng đã "chính thức bác bỏ cáo buộc của cựu Công tố viên Nice đối với Suleiman Kerimov về việc thực hiện các hoạt động rửa tiền."

Ông Studhalter khẳng định rằng ông "không bao giờ là người rơm cho người bạn Nga của tôi".

Nhưng theo tài liệu bị rò rỉ của tòa án Pháp mà BBC được tiếp cận, điều này không đúng.

Tại một phiên điều trần bí mật vào tháng 6/2018, các thẩm phán đã đưa ra bằng chứng do cơ quan điều tra thu thập được, kết luận: "người thụ hưởng lợi nhuận và độc quyền các biệt thự là ông Kerimov và gia đình ông."

Bằng chứng bao gồm hồ sơ từ ba ngân hàng - bao gồm các tài liệu dường như được ký bởi ông Studhalter, ông Kerimov và cháu trai ông Nariman Gadzhiev - cho biết rằng ông Kerimov và cháu trai của ông là chủ sở hữu thực sự của Swiru Holding.

Đáp lại, theo hồ sơ tòa án, ông Studhalter khẳng định "các tài liệu do ngân hàng giữ và được ký bởi Suleyman Kerimov hoặc Nariman Gadzhiev ... là giả mạo".

Trả lời câu hỏi của BBC và ICIJ, ông Studhalter khẳng định chính nhân viên ngân hàng đã làm giả tài liệu tại hai ngân hàng, nhưng nói rằng ông không biết tại sao.

Ông Studhalter cũng cho biết: "Tôi là chủ sở hữu duy nhất của Swiru Holding AG từ khi thành lập cho đến khi tôi bán công ty vào năm 2019, theo xác nhận của Cục Thuế Liên bang Thụy Sĩ và một tòa án ở Pháp."

Các luật sư người Pháp của ông Kerimov cho biết: "Sau nhiều năm điều tra, không có cáo buộc nào chống lại thân chủ của chúng tôi."

Ông Studhalter cho biết bốn biệt thự ở Pháp hiện đã được bán. Hồ sơ chính thức ở Pháp cho thấy chủ sở hữu cuối cùng của các công ty sở hữu các biệt thự này là con gái của ông Kerimov.

Bất động sản ở London

Pháp không phải là quốc gia duy nhất mà ông Kerimov dùng Swiru Holding để thực hiện các giao dịch tài chính bí mật.

Cuộc điều tra của chúng tôi đã phát hiện ra rằng - cùng thời điểm tỷ phú người Nga mua bất động sản ở miền nam nước Pháp - Kerimov đang xây dựng một đế chế bất động sản bí mật khác ở London.

One Cornwall Terrace là một dinh thự bốn tầng sang trọng nằm ở cuối dãy nhà nhìn ra Công viên Regent ở London. Ngôi nhà được kết nối với phần khuôn viên rộng nửa mẫu Anh, với một cầu thang đôi lớn dẫn đến một sân rộng mênh mông.

Dinh thự này gây chú ý vào năm 2013 khi được bán với giá 80 triệu bảng Anh, khiến nó trở thành một trong những bất động sản đắt nhất từng được bán ở Anh.

Vào tháng 10 năm ngoái, các tài liệu từ vụ rò rỉ tài chính Pandora Papers tiết lộ đây là một trong hai bất động sản liền kề được mua bởi gia đình 'trị' ở Qatar.

Nhưng các tài liệu cho thấy nó đã được mua với giá 21 triệu bảng Anh vào năm 2005 bởi một công ty nước ngoài thuộc sở hữu của Swiru Holding, cũng chính công ty mà các tài liệu ngân hàng ở Pháp cho thấy thuộc sở hữu của ông Kerimov.

Sau khai trương thành công công ty Polyus Gold của ông Kerimov - nhà sản xuất vàng lớn nhất của Nga - trên thị trường chứng khoán London vào năm 2007, One Cornwall Terrace có một đợt trùng tu xa hoa. Công việc được thực hiện từ năm 2008 đến năm 2013 là một món hời đối với các kiến ​​trúc sư, nhà thiết kế nội thất và những người làm vườn của London.

Chi phí cải tạo 30 triệu bảng Anh, theo các kiến ​​trúc sư làm việc trong dự án, trong đó có việc bổ sung một "hồ bơi và spa hiện đại vào tầng hầm", trong khi việc cải tạo khu vườn được "lấy cảm hứng từ Piazza dell'Anfiteatro ở Lucca, Ý. "

Tuy nhiên, trong khi các tài liệu cho thấy "một khách hàng tư nhân người Nga", quyền sở hữu tài sản của ông Kerimov bị che giấu sau nhiều vỏ bọc bí mật ở nước ngoài.

Các khoản tiền đã chuyển

Các hoạt động tài chính của công ty do ông Kerimov sở hữu bí mật không chỉ giới hạn trong thị trường bất động sản.

Các tài liệu từ Pandora Papers cho thấy Swiru Holding là trung tâm của một mạng lưới các công ty dính đến việc chuyển hàng trăm triệu đôla có liên quan tới nhà tài phiệt này.

Trong một trường hợp, hồ sơ bị rò rỉ của công ty tiết lộ một cổ đông đứng tên - người sở hữu cổ phần thay mặt chủ sở hữu có lợi thực tế - được khai giả làm chủ sở hữu thực sự của một công ty liên quan đến hơn 300 triệu đôla tiền được chuyển.

Renato Coppo là một nghệ sĩ xăm hình ở thành phố Lucerne đẹp như tranh vẽ của Thụy Sĩ với tình yêu "nghệ thuật châu Á" và "nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực xăm mình". Studio của ông nằm trong cùng thành phố với văn phòng của kế toán và doanh nhân Alexander Studhalter.

Theo tài liệu ngày 2016 - một tài liệu do ông Studhalter ký - ông Coppo cũng là chủ sở hữu thực sự của Fletcher Ventures, một công ty được đăng ký tại Quần đảo Virgin thuộc Anh, nhưng do Swiru Holding quản lý tại Thụy Sĩ.

Công ty Fletcher Ventures của nghệ sĩ xăm mình đã tham gia vào các giao dịch khổng lồ. Vào năm 2013, công ty đã chuyển 100 triệu đôla cho một công ty có tên là LT Trading Ltd.

Đó là một trong số các giao dịch của Fletcher Ventures đã gióng lên hồi chuông cảnh báo tại ngân hàng BNY Mellon của Hoa Kỳ. Ngân hàng này đã đệ trình một báo cáo về hoạt động đáng ngờ lên Bộ Tài chính Hoa Kỳ, nơi theo dõi Fletcher Ventures tới Thụy Sĩ. Ngân hàng không thể xác định tên của ông Renato Coppo và cũng không thể xác định chính xác dòng tiền đang đi đâu.

"Nghiên cứu trên mạng internet" của ngân hàng đã lần theo LT Trading đến một địa chỉ ở Vương quốc Anh. Các quan chức ngân hàng cho hay công ty của Anh này chuyên "bán trái cây và rau quả". Họ kết luận là "đáng ngờ" vì nó có vẻ không phù hợp với ngành nghề kinh doanh của LT Trading Limited ".

Trên thực tế, ngân hàng đã xác định sai một công ty cùng tên ở Anh. Các tài liệu rò rỉ từ Pandora Papers cho thấy LT Trading không có mối liên hệ nào với công ty sản xuất cùng tên của Anh.

Chủ sở hữu có lợi của LT Trading có tên trong hồ sơ công ty là cháu trai của ông Kerimov, Nariman Gadzhiev. Giống như Fletcher Ventures, công ty được quản lý bởi Swiru Holding ở Thụy Sĩ.

Giao dịch này chỉ là một trong một loạt các giao dịch chuyển tiền được thực hiện từ năm 2010 đến năm 2015 với tổng trị giá 700 triệu đôla được báo cáo với giới chức Mỹ là đáng ngờ và các quan chức ngân hàng không xác định được mối liên hệ với nhà tài phiệt Nga. Các hồ sơ được ICIJ tìm thấy trong bộ nhớ cache về các báo cáo bí mật, nhằm phục vụ cho cuộc điều tra FinCEN Files vào năm 2020.

Hồ sơ bị rò rỉ cũng cho thấy vào năm 2013, Fletcher Ventures đã gửi 202 triệu đôla cho LLC Gilia ở Moscow, một công ty có liên kết với một công ty đầu tư của Kerimov. Các quan chức ngân hàng không thể xác định ai đứng sau công ty Nga.

BNY Mellon cho biết họ bị cấm bình luận về các hồ sơ tình báo bí mật của mình, và rằng công ty hoàn toàn tuân thủ các luật và quy định có liên quan.

Năm ngoái, khi được BBC tiếp cận để hỏi về Fletcher Ventures và các giao dịch trị giá hàng triệu đôla của công ty ông, ông Coppo đã từ chối trả lời và giới thiệu các nhà báo BBC và ICIJ cho ông Studhalter.

Mặc dù đã ký một văn bản cho thấy ông Coppo là chủ sở hữu có lợi, ông Studhalter cho biết ông đã ký nhầm và đưa ra các hồ sơ khác cho biết rằng ông, không phải ông Coppo, mới là chủ sở hữu thực sự của Fletcher Ventures.

Ông Coppo đã không trả lời câu hỏi của chúng tôi.

Fletcher Ventures không phải là công ty duy nhất mà ông Studhalter tranh chấp giấy tờ.

Một tài liệu bị rò rỉ cho thấy Fren Global Corp đã nới các khoản vay trị giá khoảng 3 tỷ đôla cho một công ty có liên quan đến ông Kerimov và gia đình ông - những người sở hữu cổ phần tại Polyus Gold.

Theo các tài liệu do ông Studhalter ký, ông là chủ sở hữu có lợi của Fren Global Corp. Nhưng ông Studhalter nói rằng ông đã bán Fren Global Corp vào năm 2014 "như một công ty bình phong không có tài sản" cho Nariman Gadzhiev, cháu trai của Kerimov.

Khi được hỏi về vấn đề này, ông Studhalter tuyên bố không nhận ra thứ mà ông mô tả là "chữ ký điện tử bị bóp méo" trên tài liệu mà ông được cho xem.

Các tài sản khác thuộc về Swiru Holding và được cho là thuộc sở hữu của ông Kerimov bao gồm một chiếc Boeing 737 được chế tạo riêng và một siêu du thuyền, trị giá l150 triệu đôla. Ông Studhalter nói rằng ông, không phải ông Kerimov, là chủ sở hữu thực sự.

Ông Kerimov đã không trả lời các yêu cầu bình luận nào ngoài các vấn đề liên quan đến cuộc điều tra của Pháp. Ông Gadzhiev đã không trả lời bức thư mà BBC gửi cho ông.

Các diễn biến mới

Vào ngày 8/4, EU đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Said Kerimov, con trai của ông Kerimov, người đã từ chức thành viên hội đồng quản trị của Polyus Gold.Tiết lộ rằng con gái của ông hiện sở hữu các biệt thự ở Pháp có thể khiến các khu bất động sản này trở thành mục tiêu của các lệnh trừng phạt ở Pháp.

Và trong một tuyên bố vào tuần trước, công tố viên Pháp ở Nice chịu trách nhiệm về các vụ truy tố chính thức ông Kerimov và ông Studhalter, đã khiến chúng tôi chú ý khi nói rằng "thực tế là thủ tục vẫn đang được tiến hành". Nói cách khác, vụ việc này vẫn chưa khép lại.

Tường thuật gốc của Will Dahlgreen và Anthony Reuben