bbc.com

Tệ tham ô và giấc mơ dựng lại Ukraine qua phim và đời Zelensky

Một người đàn ông không có kinh nghiệm chính trị trở thành tổng thống của một đất nước với dân số hàng triệu người.

Sự nghiệp chính trị của tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nghe giống như cốt truyện của một chương trình truyền hình - và quả thực là vậy.

Trước khi trúng cử tổng thống Ukraine năm 2019, Zelensky là ngôi sao của Servant of the People (Đầy tớ nhân dân) - một bộ phim hài truyền hình ra mắt từ năm 2015, theo chân một giáo viên trở thành tổng thống sau khi một đoạn video quay cảnh ông ta nói về chính trị lan đi trên mạng.

Phim đã được phát sóng lần đầu tiên tại Vương quốc Anh trên Kênh 4, hiện đã chiếu tới tập 3, với 100.000 người theo dõi để xem truyện hư cấu của Zelensky.

Zelensky thủ vai nhân vật có tên Vasyl Petrovych Holoborodko, một giáo viên lịch sử, trở thành tổng thống của đất nước.

Một người xem nói với Radio 1 Newsbeat rằng việc xem chương trình khiến cô "ngưỡng mộ ông ấy nhiều hơn".

Melanie Daffin là một trong số hàng nghìn người đã xem Servant of the People được phát sóng tại Vương quốc Anh vào tối Chủ nhật.

"Nó khiến tôi ngưỡng mộ ông ấy hơn, một diễn viên hài để rồi thành người được ngưỡng mộ trên thế giới vì lòng yêu nước và sự kiên cường."

"Ông ấy đã được chứng minh là một nhà lãnh đạo đáng kinh ngạc."

Là tổng thống Ukraine, Zelensky đã phải đối mặt với sức mạnh quân sự Nga kể từ khi đất nước của ông bị xâm lược vào cuối tháng Hai.

Ông đã được nhiều người ca ngợi vì cách dẫn dắt đất nước chống trả.

Tên của phim, Đầy tớ nhân dân, đã được Zelensky sau này quyết định đặt tên cho đảng chính trị thực sự của mình khi tranh cử tổng thống vào năm 2019.

"Đó là một tác phẩm châm biếm thông minh, hấp dẫn, diễn tốt với sự nhẹ nhàng và quan điểm rõ ràng," tác giả bài báo, chỉ mới xem vài tập, viết.

Bài trên Financial Times chấm phim này 5 sao và nói: "Phim sẽ khiến bạn bật cười đồng thời làm tan nát trái tim bạn."

Bài trên Independent viết: "Phim cũng có thể làm ta ớn lạnh, như trong tập đầu tiên, khi Vasyl được yêu cầu chọn một chiếc đồng hồ đắt tiền để trông ra dáng tổng thống, và được đề xuất một thương hiệu vì nó giống với chiếc mà Vladimir Putin đeo. Trong một lần khác, Vasyl nhầm tưởng rằng Ukraine đã được gia nhập Liên minh châu Âu và ăn mừng, trước khi trở nên bàng hoàng khi biết sự thật."

Trong phim Đầy tớ nhân dân, nhân vật tổng thống mà Zelensky thủ vai là một người trung thực, ngây thơ, đã phải một mình chống lại cả hệ thống chính trị và đại doanh nghiệp tham nhũng, thoái hóa.

Truyện trên phim cũng phản ánh thực tại xã hội Ukraine những năm qua.

Năm 2015, khi phim ra mắt, Ukraine xếp thứ 130 trong xếp hạng tham nhũng của Transparency International, so với Nga xếp thứ 119.

Năm 2016, cả Nga và Ukraine xếp thứ 131 trong bảng này.

Năm 2018, Ukraine xếp thứ 120 còn Nga 138. Năm 2019, Ukraine xếp 126 và Nga 137.

Đời 'không như mơ'

Trong cuộc bầu cử tổng thống của Ukraine vào tháng 4 năm 2019, Zelensky đã thắng được tổng thống đương nhiệm Petro Poroshenko. Ông đã giành được 73% phiếu bầu - một kỳ tích đáng kể và chưa từng có trong nền chính trị Ukraine.

Nhưng tình yêu của công chúng cho tân tổng thống đã tan biến sau hai năm.

Đến năm 2020, theo một bài của Mykhailo Minakov, các cuộc thăm dò cho thấy tâm trạng đã chuyển sang 23% lạc quan và 60% bi quan vào tháng 3 năm 2020, và kể từ đó chủ nghĩa bi quan đã chiếm ưu thế.

Vào tháng 7 năm 2020, số người không tin tưởng Zelensky đã vượt quá số người vẫn tin tưởng vào ông ta (51% so với 43%).

Tuy nhiên, cá nhân Zelensky vẫn là chính trị gia nhận được nhiều sự ủng hộ hơn bất kỳ ai khác: vào tháng 8 năm 2021, sự ủng hộ cho ông từ những cử tri là hơn 30%, trong khi ứng cử viên theo sát ông cho vị trí tổng thống trong tương lai, Petro Poroshenko, chỉ nhận được 13%.

Nhưng thăm dò vào tháng 10 năm 2021 đã tạo ra một cú sốc cho tổng thống.

Theo Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv, tỉ lệ dư luận ủng hộ Zelensky với tư cách là tổng thống đã giảm từ 33,3% vào tháng 9 xuống còn 24,7% vào tháng 10.

Những tiết lộ có trong Pandora Papers vào mùa thu 2021 đã làm rúng động nhiều quốc gia.

Các tài liệu bị rò rỉ này cho thấy bí mật tài chính của 35 nhà lãnh đạo thế giới hiện tại và cựu lãnh đạo, hơn 330 chính trị gia và quan chức nhà nước ở 91 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Trong đó, tên của Volodymyr Zelensky xuất hiện trong danh sách những người sở hữu công ty ở nước ngoài. Các tài liệu cho thấy Zelensky và các đối tác của ông (là người đứng đầu các cơ quan an ninh và một phần của cơ quan hành pháp của chính phủ) sở hữu các công ty nước ngoài ở British Virgin Islands, Cyprus và Belize.

Khi ấy, những người ủng hộ cựu tổng thống, Petro Poroshenko đã cáo buộc Zelenskyy trốn thuế.

Nhưng khi Nga xâm lược Ukraine ngày 24/2, hành xử của Tổng thống Zelensky đã chinh phục công chúng trong và ngoài nước.

Trước cuộc xâm lược Ukraine, đã có nhiều nghi ngờ về việc liệu người đàn ông 44 tuổi này có khả năng dẫn dắt đất nước nếu xảy ra xung đột.

Bài báo ngày 21/2/2022 của The New York Times phê phán ông: "Bất chấp những lời hứa tranh cử của ông, không có tiến bộ nào đạt được trong việc chống tham nhũng. Theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế, Ukraine vẫn là quốc gia có tỷ lệ tham nhũng cao thứ ba ở châu Âu, sau Nga và Azerbaijan. Các cơ quan chống tham nhũng và thực thi pháp luật đang bị đình trệ hoặc được điều hành bởi những người trung thành do tổng thống bổ nhiệm."

"Mối quan hệ căng thẳng của tổng thống với báo chí cũng không giúp ích được gì. Từng là một diễn viên quen với tiếng vỗ tay, ông Zelensky nổi tiếng là người mỏng manh khi gặp những câu hỏi chỉ trích và thách thức. Ông rõ ràng là rất khó chịu với các nhà báo truyền thống: Vào tháng 11, cách tiếp cận tồi tệ này đã dẫn đến những cuộc đối đầu rõ ràng tại một cuộc họp báo."

Nhưng dư luận đã thay đổi sau ngày 24/2, khi cựu diễn viên hài biến mình thành một nhà lãnh đạo thời chiến kiên quyết.

Bài báo ngày 27/2 của BBC viết: "Ukraine vẫn đang phải đối mặt với khó khăn không tả xiết. Đội quân xâm lược của Nga là rất lớn và được trang bị vũ khí đầy đủ. Nhưng vị tổng thống 44 tuổi tốt nghiệp ngành luật, một người mới tham gia chính trị, đã tìm được tiếng nói giúp cổ vũ tinh thần người Ukraine."

Đầu tháng Ba, một thăm dò nói hơn 90% người Ukraine đã ủng hộ tổng thống của họ, Volodymyr Zelensky, khi đất nước tiếp tục chống lại sự xâm lược của Nga.

Dù cuộc xâm lược hiện nay của Nga vào Ukraine sẽ kết thúc ra sao, Ukraine sẽ phải xây dựng lại đất nước họ cả về kinh tế và thể chế.

Năm 2016, sau thành công của mùa đầu tiên của phim Đầy tớ nhân dân, Zelensky ra mắt bộ phim nhựa Đầy tớ nhân dân phần 2.

Bộ phim nhựa này, với phụ đề tiếng Anh, hiện có thể xem miễn phí trên YouTube.

Trong phim này, ở phần cao trào, nhân vật tổng thống mà Zelensky thủ vai, phát biểu:

"Bây giờ tôi có thể thấy rõ ràng rằng chúng tôi quả thực đang đứng trên bờ vực thẳm. Nhưng chúng ta vẫn có cơ hội để trở thành một đất nước tuyệt vời. Chúng ta là một quốc gia cởi mở, có những người thông minh, và tài năng. Khi hiểu rằng chúng ta phải tôn trọng bản thân, rằng ăn cắp là xấu, chúng ta cần xắn tay áo và làm việc chăm chỉ...Không thể xây dựng Ukraine chỉ bằng lời nói."

"Khi chúng ta ngừng đo đếm ai yêu nước hơn, ngừng chia rẽ người Ukraine thành bạn và thù. Ngược lại, chúng ta cần đoàn kết, thì khi đó, không chỉ người Ukraine mà cả thế giới sẽ nói "Vinh quang cho Ukraine!"

Giữa lúc tiếng súng đang nổ ở Ukraine, nhiều người xem bộ phim chống tham nhũng của Zelensky, dù không phải phim mới, nhưng hẳn sẽ cảm thấy nhiều cảm xúc và còn nguyên tính thời sự.