Ngày 23-10, trùm ma túy bị truy nã gắt gao nhất Colombia Dairo Antonio Usuga đã bị cảnh sát nước này bắt giữ. Colombia được mệnh danh là quốc gia xuất khẩu cocaine hàng đầu thế giới với Mỹ là thị trường chính. Dairo Antonio Usuga bí danh “Otoniel” là người cầm đầu băng đảng Urabeos (Clan del Golfo hay Gulf Clan - băng Gia tộc vùng Vịnh) - băng đảng buôn ma túy khét tiếng nhất ở Colombia.
Chân dung ông trùm khét tiếng
Otoniel bắt đầu sự nghiệp trong thế giới ngầm của mình với tư cách là thành viên của nhóm du kích vũ trang Ejército Popular de Liberación – EPL. Mặc dù xuất ngũ năm 1991, ở tuổi 19, cùng với khoảng 2.500 lính du kích khác, hắn trở lại chiến đấu ngay sau đó khi cùng anh trai Juan de Dios Usuga, biệt danh "Giovanni", gia nhập lực lượng Autodefensas Campesinas de Córdoba y Urabá - ACCU).
ACCU sau đó được hợp nhất vào Autodefensas Unidas de Colombia - AUC và Otoniel được cử tham gia vào hàng ngũ lực lượng Centauros của AUC. Tại đây, hắn ta làm việc dưới quyền Giám đốc tài chính Centauros, Daniel Rendón Herrera, bí danh "Don Mario". Những hoạt động chính bao gồm rửa tiền và xử lý các khoản tống tiền. Năm 2005, Otoniel lại ra khỏi quân đội, lần này là theo quy trình giải ngũ của AUC. Nhưng một lần nữa thời gian xuất ngũ của hắn ta rất ngắn. Hắn ta sớm cùng Don Mario thành lập Urabeos.
Sau khi Don Mario bị chính quyền Colombia bắt giữ vào năm 2009, Otoniel và Giovanni đã nắm quyền kiểm soát hoàn toàn Urabeos. Dưới sự chỉ huy của hai anh em, Urabeos đã mở rộng hoạt động khắp đất nước bằng cách sử dụng bạo lực kèm dàn xếp mua chuộc. Băng đảng này dần trở thành băng đảng tội phạm mạnh nhất Colombia.
Tháng 1-2012, lực lượng an ninh Comlombia đã tiêu diệt Giovanni. Việc này khiến Otoniel trở thành thủ lĩnh tối cao duy nhất của Urabeos. Dưới sự lãnh đạo của Otoniel, Urabeos tiếp tục bành trướng, thâu tóm các đối thủ của họ hoặc xóa sổ chúng. Băng Urabeos nhanh chóng trở thành tổ chức tội phạm tại Colombia duy nhất còn tồn tại với trên quy mô rộng khắp cả nước chứ không phải mang tính địa phương cục bộ.
Năm 2015, lực lượng an ninh Colombia đã phát động Chiến dịch Agamemnon. Một cuộc tấn công được lên kế hoạch bởi các quan chức chống ma túy hàng đầu với hơn 1.000 nhân viên cảnh sát và quân đội đến Urabá để triệt phá hoạt động của Urabeos và truy lùng Otoniel.Ông trùm tội phạm này đã yêu cầu đàm phán với chính phủ về việc đầu hàng của hắn thông qua một video công khai đăng tải vào tháng 9-2017. Tuy nhiên, những cuộc thương lượng này đã không có kết quả. Cùng năm đó, cảnh sát Colombia tuyên bố rằng Agamemnon đã phá hủy "một nửa" băng Urabeos. Mặc dù vậy, rất khó kiểm chứng tính xác thực của tuyên bố này.
Năm 2018, quân đội và cảnh sát Colombia tiếp tục mở chiến dịch truy quét với tên gọi Agamemnon 2, với sự tham gia 3.000 binh sĩ tinh nhuệ. Áp lực này đã làm suy yếu quyền lực của Otoniel. Hắn ta phải chứng kiến những cố vấn thân cận nhất của mình bị bắt hoặc bị tiêu diệt. Anh trai,em gái và âem họ của hắn ta bị bắt và dẫn độ về Hoa Kỳ. Colombia đã treo thưởng lên tới 3 tỉ peso (khoảng 800.000 USD) cho người cung cấp thông tin về nơi ẩn náu của Otoniel, trong khi Chính phủ Mỹ treo thưởng 5 triệu USD cho thông tin giúp bắt giữ được tên trùm ma túy đầu sỏ này.
Cuối cùng, ngày 23-10, khoảng 500 binh sĩ và 22 trực thăng triển khai đến Necocli, một trong những tiền đồn chính của băng đảng Gia tộc Vùng Vịnh, nằm gần biên giới Panama. Otoniel đã không thoát khỏi vòng vây này.
Những kẻ nắm giữ thị trường ma túy tại Colombia
Urabeos, còn được gọi là Gia tộc vùng Vịnh (Clan del Golfo) và Autodefensas Gaitanistas de Colombia - AGC, nổi lên từ đống tro tàn của phong trào quân sự trong cuộc nội chiến để trở thành băng đảng tội phạm thống trị ở Colombia, với phạm vi ảnh hưởng rộng khắp trên toàn quốc.
Urabeos xuất phát từ cái tên Urabá, một khu vực phía Tây Bắc của Colombia gần biên giới Panama. Nơi này được đánh giá cao bởi những kẻ buôn ma túy vì nó có khả năng tiếp cận các bờ biển Caribe và Thái Bình Dương từ các địa điểm Antioquia và Chocó. Nhóm này cũng tự gọi mình là Autodefensas Gaitanistas de Colombia - AGC và được Chính phủ Colombia gọi là Nhóm vùng Vịnh (Clan del Golfo).
Nguồn gốc của Urabeos có thể được bắt nguồn từ chỉ huy quân sự khét tiếng Vicente Castao, người vào năm 2006 ly khai khỏi quá trình xuất ngũ của Autodefensas Unidas de Colombia – AUC. Sau đó, y đã thành lập một đơn vị tổ chức quân sự với hai người người là cựu chỉ huy của Khối Calima của AUC, Ever Veloza Garcia, bí danh “HH,” và Daniel Rendón Herrera, bí danh “Don Mario,” cựu giám đốc tài chính của một trong những lực lượng quân sự giàu có nhất, Centauros Bloc.
Khi Castao bị tiêu diệt vào tháng 3-2007, rất có thể do bị HH phản bội, Don Mario đã thừa kế mạng lưới, bắt đầu làm việc để tuyển mộ các cựu chiến binh du kích quân sự ở Urabá. Nơi này, anh trai của hắn là Fredycó bí danh “El Aleman,” đã chỉ huy lực lượng Elmer Cardenas trực thuộc AUC có 2.000 lính.
Don Mario nhanh chóng tập hợp một lực lượng chiến đấu sau đó độc chiếm tuyến đường ma túy quan trọng ở Urabá, tổ chức đánh thuế những kẻ buôn ma túy đi qua lãnh thổ mình kiểm soát. Đến năm 2008, Don Mario trở thành một trong những kẻ buôn ma túy giàu nhất và bị truy nã gắt gao nhất ở Colombia. Hắn bắt đầu mở rộng đế chế của mình, tiến vào tỉnh Córdoba phía Nam, vùng Bajo Cauca ở phía Bắc Antioquia, và vào Medellín. Người của băng Urabeos liên tục đụng độ với các băng nhóm đối thủ như Paisas, Rastrojos và Oficina de Envigado. Cảnh sát cáo buộc tổ chức của Don Mario đã gây ra ít nhất 3.000 cái chết từ năm 2007 đến năm 2009.
Tháng 4-2009, Don Mario bị bắt tại một trang trại ở vùng nông thôn Urabá. Sau khi Don Mario bị bắt, Urabeos nằm dưới sự kiểm soát của Juan de Dios Usuga, bí danh “Giovanni,” và Dario Antonio Usuga, bí danh “Otoniel”.
Anh em nhà Usuga đã tập hợp những cựu du kích khác của EPL về dưới trướng. Những người đã hình thành nên lực lượng quân sự có năng lực và kỷ luật của băng Urabeos.Họ đưa ra một kế hoạch mở rộng ảnh hưởng mới bằng cách cử các chỉ huy đáng tin cậy từ Urabá đến để kiểm soát các vùng buôn bán ma túy chiến lược. Việc tạo ảnh hưởng tối ưu nên thông qua thỏa thuận cũng như liên kết nhưng không loại trừ khả năng sử dụng bạo lực.
Tháng 1-2012, sau khi Giovanni bị tiêu diệt trong một cuộc đột kích của cảnh sát vào một trang trại ở tỉnh Chocó, Otoniel trở thành thủ lĩnh tối cao của băng. Bất chấp mất mát ở vị trí đầu não, sự mở rộng ảnh hưởng của Urabeos vẫn tiếp tục.
Ảnh hưởng của Urabeos lan rộng khắp đất nước. Ngay sau đó, băng đã kiểm soát các khu sản xuất ma túy, các tuyến đường buôn bán ma túy. Các điểm vận chuyển quốc tế ở miền Bắc Colombia, dọc theo cả bờ biển Thái Bình Dương và Đại Tây Dương, dọc theo biên giới đất liền với Venezuela đều nằm trong tầm kiểm soát của băng Urabeos.
Để tạo điều kiện cho việc mở rộng ảnh hưởng này, Urabeos cũng đã phát triển một mô hình tội phạm có tổ chức mới. Nhóm này đã thu hút các tổ chức tội phạm địa phương vào mạng lưới của mình, hoạt động như những thành viên bán tự trị của “nhượng quyền thương mại” Urabeos.
Những hệ quả có thể tới trong tương lai
Sau khi bị bắt, Otoniel có thể sẽ bị dẫn độ đến Hoa Kỳ, khi Tổng thống Duque đề cập đến vấn đề đó. Điều này đã có tiền lệ trước đó vì các thành viên trong gia đình của Otoniel và các lãnh đạo của Urabeos cũng từng bị dẫn độ .Hắn phải đối mặt với các cáo buộc hình sự tại các tòa án liên bang ở Manhattan và Brooklyn ở New York.
Trong khi Tổng thống Duque gọi vụ bắt giữ Otoniel là đòn giáng mạnh đối với hoạt động buôn bán ma túy ở Colombia kể từ vụ bắt giữ Pablo Escobar, thì giới chuyên môn lại đánh giá tác động của vụ bắt giữ này là không quá lớn.Trên đường chạy trốn, Otoniel ngày càng bị cô lập với băng đảng. Lời đề nghị đầu hàng chính phủ của hắn ta gần như chắc chắn đã làm suy yếu uy tín cũng như tầm ảnh hưởng của hắn đối với các phe trong băng Urabeos. Các cuộc điều tra đã chỉ ra rằng, trong những năm gần đây, các chỉ huy trong băng đảng đã không còn giữ được lòng trung thành với Otoniel. Những người chỉ tuân theo mệnh lệnh của hắn ta khi có được lợi ích thỏa đáng.
Chính phủ Colombia cũng đang phải đối mặt sức ép của Washington trong việc cắt giảm hoạt động trồng cây coca, do Mỹ là thị trường tiêu thụ ma túy lớn nhất thế giới và là điểm đến của hầu hết lượng ma túy sản xuất tại Colombia. Được xem là “công xưởng” ma túy của thế giới, Colombia đứng hàng đầu trong số những quốc gia có lượng sản xuất ma túy lớn, đặc biệt được biết đến với các băng đảng sản xuất coca trái phép làm thành phần chính của cocaine.
Giới chức Colombia cũng đang xem xét giải pháp phun thuốc diệt cỏ bằng máy bay để tiêu hủy cây coca trên diện rộng. Trước đó, quốc gia Nam Mỹ này đã tạm dừng việc phun thuốc diệt cỏ bằng máy bay vào năm 2015, sau khi Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo việc làm này gây ra tác hại lớn tới môi trường và sức khỏe người dân.
