Dưới sự lãnh đạo dựa trên chủ nghĩa đa sắc tộc và những chính sách hợp lý của Lý Quang Diệu, Singapore đã làm nên "phép màu" kinh tế.
Tháng 5/1959, đảng Hành động Nhân dân (PAP) do Lý Quang Diệu thành lập cùng một nhóm trí thức trung lưu giành chiến thắng trong tổng tuyển cử, giúp Singapore đạt được quyền tự trị trên hầu hết lĩnh vực, chấm dứt quãng thời gian là thuộc địa của Anh từ năm 1819. Lý Quang Diệu trở thành thủ tướng đầu tiên của Singapore.
Singapore năm 1963 sáp nhập với Malaysia, nhưng tách khỏi nước này vào năm 1965 giữa những căng thẳng về chính trị và sắc tộc, trở thành một quốc gia độc lập. Ông Lý khi đó đối mặt hàng loạt thách thức lớn như thiếu thốn tài nguyên và nguồn cấp nước, khả năng phòng thủ đất nước rất hạn chế.
Tuy nhiên, quốc đảo nhỏ bé giờ đây sở hữu nền kinh tế phát triển hàng đầu châu Á, thuộc nhóm có GDP bình quân đầu người cao nhất thế giới. Năm ngoái, Singapore năm thứ hai liên tiếp dẫn đầu thế giới về khả năng cạnh tranh kinh tế, theo bảng xếp hạng thường niên của Viện Quản lý phát triển (IMD) tại Thụy Sĩ.
Ông Lý thôi giữ chức thủ tướng vào năm 1990, nhưng sau đó vẫn được coi là người ảnh hưởng lớn đến chính quyền Thủ tướng Lý Hiển Long, con trai cả của ông. Cách Lý Quang Diệu đưa Singapore từ đất nước thuộc thế giới thứ ba thành một trong những "con hổ châu Á" được cho là bài học đối với bất kỳ lãnh đạo nào.
Cố thủ tướng Singapore Lý Quang Diệu phát biểu tại một sự kiện ở quốc đảo hồi tháng 3/2013. Ảnh: Reuters.
Theo chuyên gia diễn thuyết David Lim của Singapore, nền tảng đầu tiên đối với triết lý lãnh đạo của Lý Quang Diệu là chủ nghĩa đa sắc tộc, trong bối cảnh đất nước non trẻ là tập hợp những người nhập cư và xuất thân đa dạng.
Ông Lý dường như hiểu rằng cần phải kiến thiết một quốc gia mà người dân được đánh giá dựa trên năng lực, nên một trong những triết lý chính trị bất thành văn của PAP là xây dựng chế độ trọng dụng nhân tài tại Singapore. Bất kỳ chủng tộc nào không có khởi đầu thuận lợi hậu độc lập đều được giúp đỡ đa dạng về xã hội và giáo dục nhờ các nhóm hỗ trợ.
Điều này đã giúp Singapore tránh được nền chính trị mang tính cộng đồng như Malaysia, nơi các chức vụ, quyền lợi và nguồn lực được cho là phân bổ dựa trên sắc tộc nhiều hơn so với tính hiệu quả. Singapore cũng tránh được những vụ bạo lực mang tính sắc tộc tồi tệ vẫn còn tồn tại ở châu Á.
Triết lý lãnh đạo thứ hai của ông Lý là xây dựng cơ chế nhà nước mạnh mẽ thông qua chế độ nhân tài, giáo dục và không khoan nhượng với tham nhũng. Nhờ vậy, Singapore được đánh giá sở hữu một cơ chế điều hành tài chính, giáo dục và phát triển quốc gia hiệu quả.
Theo diễn giả Lim, xã hội Singapore từ những năm 1960 đến 1970 tồn tại một quy ước ngầm là người dân tin rằng chính phủ mà họ bầu ra đang làm việc vì lợi ích của họ, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc buộc họ phải chấp nhận những chính sách không được ưa chuộng, nhưng cần thiết.
Lim đánh giá việc Singapore đạt tỷ lệ sở hữu nhà cao nhất thế giới (90%) không chỉ là một thành công lớn, mà còn cho thấy mọi người dân đều được hưởng lợi ích. Bên cạnh đó, quốc đảo còn dự trữ nhiều quỹ tài sản nhà nước.
"Các chính sách này đã giúp hàng nghìn người thoát khỏi cảnh nghèo đói và những khu ổ chuột hoang tàn, đồng thời giúp cải thiện tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh và sức khỏe tổng thể của người dân", Lim nhận định. Tuy nhiên, diễn giả này nói thêm rằng cơ chế nhà nước mạnh mẽ đi kèm với những điều luật và quy định về trật tự nghiêm ngặt.
Triết lý tiếp theo mà Lý Quang Diệu theo đuổi là tách biệt phát triển kinh tế với hệ tư tưởng. "Nếu PAP có một tư tưởng bất thành văn, thì đó là họ không tuân theo hệ tư tưởng nào cả", Lim nhận xét, bổ sung thêm rằng ông Lý dường như ưa thích chủ nghĩa thực dụng chiến lược.
Singapore từng bị bao quanh bởi những đối thủ tiềm tàng, ít nhất là vào giữa thập niên 1960. Vì vậy, việc xây dựng một quốc đảo nhỏ bé mà không thành lập liên minh, hoặc đi theo bất kỳ hệ tư tưởng chính trị nào, trở nên thiếu thực tế.
Tiến sĩ Albert Winsemius, cố vấn kinh tế do Liên Hợp Quốc chỉ định của Singapore, và Goh Keng Swee, người đảm nhiệm vấn đề kinh tế của ông Lý, đã bắt tay vào xây dựng một đất nước hoan nghênh đầu tư nước ngoài, giữa lúc nhiều nơi tại châu Á nghi ngờ chủ nghĩa tư bản sau thời kỳ thuộc địa.
Họ đã thành lập một trong những khu công nghiệp đầu tiên ở phía tây quốc đảo, phát triển các chính sách giáo dục để hỗ trợ công việc và nỗ lực đổi mới giáo dục, bao gồm đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ được giảng dạy và sử dụng chính trong thương mại.
Khi Singapore bắt đầu vươn mình khỏi những lĩnh vực đòi hỏi sử dụng nhiều lao động, chuyển sang công việc cần công nghệ cao hơn của các tập đoàn đa quốc gia, chương trình giáo dục cũng thay đổi theo thời đại. Giờ đây, một nửa nền kinh tế có động lực từ các công ty đa quốc gia trong nhiều lĩnh vực như nghiên cứu, sản xuất hoặc dịch vụ.
Triết lý cuối cùng của Lý Quang Diệu trong việc lãnh đạo Singapore là khiến đất nước trở nên hòa hợp với những cường quốc lớn hơn nhiều tại khu vực, cũng như các siêu cường.
Theo diễn giả Lim, ông Lý cho rằng đây là cách duy nhất giúp Singapore tồn tại. Để đạt được mục tiêu này, ông cho phép Singapore trở thành điểm giao thoa của thương mại toàn cầu và xây dựng một lực lượng quốc phòng hùng mạnh.
Với những thành tựu mang lại cho đất nước, ông Lý nhận được sự kính trọng của nhiều người Singapore, đặc biệt là những người lớn tuổi luôn nhớ đến khả năng lãnh đạo của ông trong thời kỳ độc lập và tách rời khỏi Malaysia.
Ông Lý cũng được quốc tế nhiều lần vinh danh như nhận huân chương Mặt trời mọc năm 1967, giải thưởng Woodrow Wilson cho dịch vụ công do Trung tâm Học giả Quốc tế Woodrow Wilson trao tặng. Cựu tổng thống Mỹ Barack Obama gọi ông là "người giúp thúc đẩy các phép màu kinh tế Châu Á" và "huyền thoại của châu Á trong thế kỷ 20 và 21".
