TM bổ sung : Tác giả viết "Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nền Cộng hòa Thứ Năm tại Pháp, một chính phủ bị lật đổ trực tiếp thông qua cơ chế bỏ phiếu tín nhiệm", nhưng thực ra là lần đầu tiên thủ tướng đương nhiệm François Bayrou chủ động tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm chính phủ mình, và...sụp. (Trước đó thủ tướng Michel Barnier bị kiến nghị bất tín nhiệm).
Bài trước mình viết nhanh về tình hình Nepal để mọi người hiểu sơ bộ, bài này sẽ cụ thể hơn về tình hình chính trị tại quốc gia này, và trả lời câu hỏi của anh em bên chuồng là có phải thực sự đảng cộng sản cầm quyền ở Nepal hay không ?
Nepal là một nước cộng hòa nghị viện liên bang. Tổng thống (hiện tại là Ram Chandra Poudel) là nguyên thủ quốc gia, một vai trò phần lớn mang tính nghi lễ. Quyền hành pháp được thực thi bởi Hội đồng Bộ trưởng, do Thủ tướng đứng đầu. Thủ tướng được Tổng thống bổ nhiệm và phải nhận được sự tín nhiệm của Hạ viện. Như vậy là mô hình thể chế đại nghị, gần giống với mô hình quân chủ lập hiến của Anh, nhưng tổng thống thay cho vua, chỉ mang tính nghi lễ, có lẽ giống thể chế chính trị của Ý và Đức hiện nay.
Tuy nhiên, kỳ lạ thay và lần đầu mình thấy, đó là có tới ba đảng cộng sản cùng tham gia Hạ viện nước này, sau cuộc bầu cử Hạ viện mới nhất năm 2022.
Đảng có số ghế tại Hạ viện lớn nhất là đảng Quốc đại với 89 ghế, không đạt đa số để nắm quyền. Nắm số ghế nhiều thứ hai và ba là Đảng Cộng sản Nepal (Thống nhất Marxist-Leninist) (CPN-UML) với 78 ghế và Đảng Cộng sản Nepal (Trung dung Maoist) (CPN-MC) với 32 ghế. Đảng cộng sản thứ ba có số ghế xếp thứ 7 là Đảng Cộng sản Nepal (Xã hội chủ nghĩa Thống nhất) với 10 ghế. Tổng số ghế của cả ba đảng cộng sản vẫn chưa đủ đa số ghế cần thiết là 138, nên cần có một liên minh cầm quyền cùng với vài đảng khác nữa.
Ban đầu, một liên minh hai đả ng cộng sản lớn do Pushpa Kamal Dahal (CPN-MC) lãnh đạo với sự hỗ trợ của CPN-UML của Oli đã được thành lập. Liên minh này sụp đổ, và vào tháng 7 năm 2024, một liên minh mới, mâu thuẫn về mặt ý thức hệ, đã được thành lập, quy tụ hai đối thủ chính : Đảng cộng sản CPN-UML của Oli và Đảng Quốc đại Nepal.
Có nghĩa là chính phủ ban đầu là do hai đảng cộng sản lãnh đạo (năm 2022-2024) cùng vài đảng nhỏ, và chính phủ vừa sụp là liên minh giữa hai đảng lớn là CPN-UML và Quốc đại cùng vài đảng nhỏ, do một thủ tướng của đảng Đảng Cộng sản Nepal (Thống nhất Marxist-Leninist) (CPN-UML) là Sharma Oli lãnh đạo. Số các bộ trưởng của hai đảng lớn kia khá cân bằng.
Tuy nhiên, cuộc tấn công của Gen Z vừa rồi chủ yếu nhắm vào các bộ trưởng cộng sản, là Bộ trưởng Tài chính (bị lột truồng và đuổi đánh), Bộ trưởng Truyền thông và Công nghệ Thông tin và Bộ trưởng Quốc phòng cũng do đảng CPN-UML nắm. Bộ Truyền thông và Công nghệ Thông tin là tác giả của việc cấm mạng xã hội vừa rồi, gây phẫn nộ dẫn tới bạo động.
Như vậy, để làm rõ thông tin mà anh em chuồng bò đang thắc mắc là đảng nào cầm quyền ở Nepal ? Thì câu trả lời là : Chính phủ thứ nhất, sau cuộc bầu cử mới nhất năm 2022 là do hai đảng cộng sản lãnh đạo. Chính phủ thứ hai, mới cầm quyền 1 năm, là liên minh hai đảng đối lập nhau, một là cộng sản CPN-UML, còn lại là đảng Quốc đại lãnh đạo, nhưng Thủ tướng và một phó Thủ tướng do đảng CPN-UML nắm (nên tạm gọi liên minh này là cộng sản một nửa và đảng viên cộng sản làm thủ tướng).
Dường như đám Gen Z đang tập trung tấn công vào mấy ông cộng sản trong chính phủ này. Tuy rằng không thể kết luận rằng nguyên nhân khủng hoảng hoàn toàn do các đảng cộng sản ở Nepal gây ra, nhưng có thể thấy rằng phần lớn là do họ gây ra, bởi hai Thủ tướng gần đây đều là của đảng cộng sản. Xin lưu ý là đến giờ này thì báo chí trong nước vẫn không hề nhắc tới chữ đảng cộng sản ở Nepal !
Mình quan sát về chính trị bao năm nay đúng là chưa từng thấy hiện tượng đảng cộng sản tại nước nào thắng cử qua bầu cử dân chủ. Ở hầu hết các nước, bao gồm Mỹ và châu Âu, đều vẫn tồn tại đảng cộng sản, nhưng đều không có vai trò chính trị gì đáng kể ở nước sở tại. Thường nguyên tắc lên nắm quyền của các đảng cộng sản đều là từ bạo lực cách mạng, cướp chính quyền và duy trì quyền lực nhờ chế độ toàn trị, độc đảng hoặc đa đảng giả cầy kiểu Trung Quốc bây giờ. Chính thế nên hiện tượng có tới 3 đảng cộng sản ở Nepal và họ từng thắng cử (thực ra phải gọi là nắm quyền lãnh đạo chứ chưa chiếm được đa số tuyệt đối) là hiện tượng lạ.
Hiện tượng này cho thấy rằng họ chỉ giống các đảng cánh tả ở phương Tây, tức là cộng sản nửa mùa mà thôi ! Cộng sản mà không có bạo lực cách mạng và toàn trị thì sai sai. Tên dzậy mà không phải dzy, có lẽ vậy nên báo đảng né cái danh xưng cộng sản Marxist Leninist (kiểu Liên Xô) và Maoist (kiểu Tàu) đi, sợ mang tiếng đảng ta chung mâm với bạn !
Chính vì Nepal vẫn là một nước dân chủ đa đảng, nên sẽ không thể có chuyện đàn áp kiểu Thiên An Môn ở Nepal như các cháu chuồng bò đang mơ ước. Mình dự là họ sẽ điều chỉnh hiến pháp và có thể các thành viên cộng sản trong chính phủ sẽ bị loại ra. Tất nhiên cũng không thể phủ nhận sự yếu kém của đảng Quốc đại, họ cũng phải liên đới chịu trách nhiệm về sự suy sụp của Nepal trong những năm qua. Cũng vì đây là một chính phủ đa đảng, nên trách nhiệm không hoàn toàn là thuộc về các đảng cộng sản, mà họ chỉ có trách nhiệm chính mà thôi.
Bàn thêm về khủng hoảng chính trị nước Pháp cùng thời điểm, không anh em chuồng bò lại bảo không dám chê bọn giãy chết ! Hai trường hợp này hoàn toàn không tương đồng để so sánh. Bởi vì khủng hoảng ở Pháp là bình thường ở thể chế dân chủ và diễn ra ôn hòa. Chính phủ của Thủ tướng François Bayrou đã chính thức sụp đổ sau thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội (Hạ viện) Pháp. Tổng thống Emmanuel Macron tuyên bố chấp nhận kết quả bỏ phiếu và cho biết sẽ bổ nhiệm Thủ tướng mới “trong vài ngày tới”.
Như vậy, đây là lần đầu tiên trong lịch sử nền Cộng hòa Thứ Năm tại Pháp, một chính phủ bị lật đổ trực tiếp thông qua cơ chế bỏ phiếu tín nhiệm. Tổng thống Macron phải lựa chọn giữa việc bổ nhiệm một Thủ tướng mới có khả năng dung hòa các lực lượng trong Quốc hội, hoặc giải tán Quốc hội và tổ chức bầu cử sớm.
Một bên diễn ra ôn hòa và có kiểm soát, một bên thì bạo lực và mất kiểm soát. Thì bên nào đáng chú ý hơn ? Xin lưu ý thêm là mô hình chính trị của Pháp là hoàn toàn khác với Nepal. Ở Pháp thì Tổng thống có vai trò hành pháp lớn hơn Thủ tướng (còn gọi là hành pháp lưỡng đầu). Tổng thống có quyền bổ nhiệm Thủ tướng và Quốc Hội bỏ phiếu phê chuẩn. Nếu Quốc Hội mà cứ “làm khó” thì Tổng thống có quyền giải tán Quốc Hội để bầu Quốc Hội mới !
Còn ở Nepal thì Thủ tướng nắm quyền hành pháp, Tổng thống chỉ có vai trò nghi lễ thôi. Nên khủng hoảng ở Nepal bị coi là trầm trọng hơn ở Pháp rất nhiều, chẳng qua Pháp là nước lớn nên có ảnh hưởng quốc tế hơn.
Hai hôm nay thấy các cháu bên chuồng chửi bới các bạn Gen Z bên Nepal, đặc biệt là chửi cậu thủ lĩnh bên đó bằng những ngôn từ sắt máu kinh tởm kiểu như đòi quân đội phải có Thiên An Môn, đem xe tăng mà nghiền, đòi giết cậu thủ lĩnh kia...
Nếu so tính bạo lực thì đám bò Việt Nam còn kinh hơn các cháu gen Z Nepal nhiều. Hy vọng là các cháu chỉ mõm, chó sủa là chó không cắn !
DƯƠNG QUỐC CHÍNH 11.09.2025
