Rất lâu rồi, tôi có viết một bài báo trong đó có một câu hỏi:
- Một con gà có mỏ, móng và cựa bọc vàng và sống trong một cái chuồng sơn son thếp vàng có trở thành một con gà văn minh ?
- Không thể.
- Vì sao?
- Vì nó không có khả năng tiếp nhận văn hóa.
Tôi nhắc lại câu chuyện này vì một trong những mục đích của chúng ta là xây dựng Việt Nam thành một xã hội văn minh. Và tôi đang nghĩ đến con đường đi tới văn minh của người Việt Nam chúng ta.
Có những chuyện vô cùng nhỏ trong cách sống của người Việt Nam lại làm tôi mang cảm giác "ngôi nhà văn minh" xa vời vợi.
Tôi không nói về những chuyện to tát. Tôi chỉ muốn nói về một trong những chuyện rất và rất nhỏ. Đó là chuyện ở một số khu vệ sinh trong những tòa nhà hiện đại của một số cơ quan thậm chí liên quan đến lĩnh vực văn hóa hẳn hoi thường có một tờ giấy in dòng chữ: "Không được đổ bã chè vào đây", "Không được vứt rác vào bồn cầu " "Vệ sinh xong xin xả nước "...
Nội dung viết tay hoặc in trên tờ giấy được dán bằng băng dính nhem nhuốc, trong khu vệ sinh xây bằng những vật liệu quả thực là đắt tiền, nó bi hài làm sao.
Những tòa nhà hiện đại không thể trở thành một không gian văn minh nếu những người sống trong không gian đó không có khả năng tiếp nhận văn hóa.
Những người đi những chiếc xe hơi sang trọng trên những con đường cao tốc mà có nơi giá cả để làm con đường đó thậm chí ngót chục triệu đô/ 1 ki lô mét vuông cũng không đi tới được văn minh khi chủ nhân của những chiếc xe đó không tiếp nhận được văn hóa.
Đến bây giờ, ở thế kỷ 21 rồi mà giữa thủ đô Hà Nội vẫn có những khu nhà xây hiện đại nhưng lại có những tờ giấy của người làm tạp vụ nhắc nhở các ông/bà công chức, đặc biệt có những ông/bà công chức nói được một hai ngoại ngữ, mặc vét đi làm, sử dụng các sản phẩm công nghệ cao cấp phải chấp hành những việc vô cùng đơn giản như thế thì hỏi bao giờ văn minh mới tìm được nơi trú ngụ ?
Giàu có chỉ là một điều kiện hoặc một phương tiện giúp con người đi tới văn minh. Còn con đường dẫn con người tới văn minh chính là khả năng tiếp nhận văn hóa. Nếu không mọi thứ điều kiện, phương tiện diêm dúa như nhà cửa, xe cộ, quần áo, khách sạn, nhà hàng...chỉ là mảnh giấy màu bọc trong đó một vật có tên là "lạc hậu và nhếch nhác".
NGUYỄN QUANG THIỀU
