Sau nhiều năm sống ở Moscow, tôi có tin xấu: Không ai có thể mong đợi người dân Nga bất ngờ nổi dậy chống lại Putin ngay bây giờ.
Lukas I. Alpert / Market Watch, ngày 8 tháng Ba 2022
Trần Ngọc Cư dịch
Khi chúng ta không còn có tự do báo chí, bất cứ chuyện gì cũng có thể xảy ra. Điều làm cho một nhà toàn trị hay cho bất cứ một chế độ độc tài nào khác có thể cai trị là người dân bị bưng bít thông tin; làm sao người dân có thể góp ý nếu họ thiếu thông tin? Nếu mọi người luôn luôn nói láo với bạn, hậu quả không phải là bạn sẽ tin vào những điều láo khoét, mà là không ai còn tin tưởng vào bất cứ một điều gì… Và một dân tộc khi không còn tin tưởng vào bất cứ điều gì, sẽ không thể quyết định lấy vận mạng của mình. Nó bị tước đoạt không những khả năng hành động mà cả khả năng tư duy và phán đoán. Và với một dân tộc như thế, giới lãnh đạo có thể làm bất cứ điều gì họ muốn.
The moment we no longer have a free press, anything can happen. What makes it possible for a totalitarian or any other dictatorship to rule is that people are not informed; how can you have an opinion if you are not informed? If everybody always lies to you, the consequence is not that you believe the lies, but rather that nobody believes anything any longer… And a people that no longer can believe anything cannot make up its mind. It is deprived not only of its capacity to act but also of its capacity to think and to judge. And with such a people you can then do what you please.
Hannah Arendt (1906-1975)
Cuối năm 2011, hàng chục nghìn người Nga đã xuống đường ở Moscow đòi hỏi phải lật ngược kết quả bầu cử đầy dẫy những cáo buộc gian lận.
Đó là thách thức lớn nhất đối với quyền lực của Vladimir Putin kể từ khi ông nắm quyền một thập kỷ trước đó và đòi hỏi này không bị dập tắt ngay lập tức đã mang lại hy vọng rằng có lẽ sự thay đổi sẽ đến với Nga.
Một người biểu tình nói với tôi vào thời điểm đó: “Đã có một dòng điện đổi chiều – giống như nước bắt đầu sôi – bất cứ điều gì cũng có thể xảy ra từ đây”. Đó là mức độ lạc quan chưa từng thấy kể từ đó.
Khi Nga gây chiến ở Ukraine và đối phó với các lệnh trừng phạt kinh tế gây tê liệt đã đè bẹp đồng rúp, khiến giá cả tăng vọt và cắt giảm tiền tiết kiệm của người dân, các cuộc biểu tình trên đường phố lại bắt đầu, nhưng khó có thể tưởng tượng được sự phản đối kịch liệt của công chúng đủ mạnh để làm rung chuyển chế độ Putin.
Trong thập kỷ qua, Điện Kremlin đã săn đuổi một cách có hệ thống để đưa bất cứ mầm mống nào của phong trào biểu tình vào im lặng. Nhiều nhà tổ chức của nó hiện đang sống ở nước ngoài. Nhân vật nổi tiếng nhất của nó, Alexei Navalny, đã bị bỏ tù.
Đối với phần còn lại của đất nước, nhiều năm nhận thông điệp một chiều qua các phương tiện truyền thông nhà nước đã làm suy yếu thêm bất kỳ sự phản kháng nào có thể bén rễ.
Người dân Nga đã được ru ngủ rất sâu về mặt chính trị dưới thời Putin sau nhiều năm nhận bom tấn đầy những lời nói dối và thông tin sai lệch trên TV, tiếp theo sau nhiều thập kỷ cùng một đường lối tương tự dưới thời Liên Xô. Tại sao phải bận tâm đến việc tham gia biểu tình nếu bạn không biết phải tin tưởng vào điều gì?
Nhiều người dân tin rằng Nga chỉ đơn giản là cố gắng đánh bật Đức Quốc xã đã nắm quyền ở Kyiv và người dân Ukraine đang chào đón những người lính Nga với vòng tay rộng mở. Không nơi nào có thể được nhìn thấy trên truyền hình do nhà nước kiểm soát hình ảnh các khu dân cư Ukraine bị nổ tung thành tro bụi và những người dân thường chạy trốn thiệt mạng do pháo kích bừa bãi của Nga.
Những gì còn lại rất ít ỏi của phương tiện truyền thông độc lập đã hoàn toàn bị đóng cửa theo các quy định mới từ Điện Kremlin quyết sẽ trừng phạt nghiêm khắc bất kỳ hãng tin nào đi chệch đường lối chính thức. Ngay cả các phương tiện truyền thông nước ngoài cũng đã bị buộc phải cắt giảm hoạt động để khỏi vi phạm các quy tắc mới,
Những người Nga trung bình cũng đã thấy mức sống của họ được cải thiện dưới thời Putin sau những năm 1990 đầy biến động khi nước Nga đang hồi phục sau sự sụp đổ của Liên Xô. Tiền lương đã tăng. Những người trung bình có thể mua ô tô nước ngoài và đi nghỉ hàng năm tại các bãi biển ở Hy Lạp và Ai Cập. Trong nhiều năm, ít ai muốn làm chao đảo con thuyền.
Và sự bóp nghẹt tàn bạo đối với tất cả những người bất đồng chính kiến đã khiến nhiều người cảm thấy rằng việc tham gia vào chính trị sẽ chẳng có lợi lộc gì, trừ khi bạn hoàn toàn ủng hộ Putin. Vì vấn đề sống còn, tốt hơn hết là nên ngậm miệng lại.
Thật khó để tưởng tượng vị thế khốn nạn đột ngột xảy đến cho Nga và sự sụp đổ của nền kinh tế lại nhanh chóng thay đổi động lực của người dân.
Giả thuyết khác cho rằng các biện pháp trừng phạt sẽ gây ra nỗi đau kinh tế sâu sắc cho các nhà tài phiệt của đất nước, những người đang chứng kiến cảnh du thuyền và biệt thự ở nước ngoài của họ bị tịch thu, và họ sẽ trỗi dậy và đẩy Putin vào con đường thay đổi.
Nhưng điều đó cho thấy một sự hiểu lầm cơ bản về động cơ quyền lực của Nga — các nhà tài phiệt không chọn nhà lãnh đạo của họ, Putin chọn các nhà tài phiệt của ông ta là ai. Họ có ảnh hưởng hạn chế, vì vậy một cuộc đảo chính trong hoàng cung từ tầng lớp kinh doanh dường như khó xảy ra.
Quyền lực của Putin nằm ở tất cả các cơ quan tình báo hùng mạnh, tổ hợp quốc phòng và lực lượng cảnh sát quốc gia, không cơ quan nào trong số đó có thể sớm tuột khỏi bàn tay của Putin.
Có lẽ các lệnh trừng phạt và mối đe dọa chiến tranh toàn cầu sẽ đánh thức các lực lượng từ lâu đã ngủ yên ở Nga, nhưng có vẻ như điều đó sẽ không xảy ra ngày một ngày hai.
Nguồn: marketwatch.com
