Xa thì thời Chiến Quốc, Trí Bá lấn át vua Tấn, muốn độc chiếm nước Tấn, khiến ba nhà Hàn, Triệu, Ngụy phải kinh sợ.

Về sau ba nhà ngầm liên kết lại, diệt họ Trí, chia nước Tấn ra làm ba, thành ba nước Hàn, Triệu, Ngụy. Họ Trí bị diệt, duy có Trí Quả vì biết trước tai họa đã đổi họ, nên thoát nạn.

Gần thì đời Lý, có vụ phản loạn ở cung đình, vì làm nửa chừng nên thất bại. Những kẻ tham gia chết không có đất chôn. Có người cũng nhờ đổi họ, mà được vô sự.

Gần nữa thì... chưa biết. Nhưng nếu ai giỏi kinh sử, thì liệu mà đổi họ đi là vừa.

Ta ngày nay càng chứng càng thấy thấm câu:

"May không có mả làm quan

Nên ngày nay mới có gan... làm người."

Lịch sử là pháp hữu vi. Hữu vi là pháp sinh diệt, sinh diệt là hữu thủy hữu chung, nên luôn có sự lặp lại.

PHẠM LƯU VŨ 19.05.2024