Thế giới ngầm dưới lòng Buenos Aires

Chủ Nhật, 11 Tháng Ba 201810:00 CH(Xem: 6991)
Thế giới ngầm dưới lòng Buenos Aires
Bảo tàng El Zanjón de Granados chính là lối đi dẫn vào một số đường hầm của Buenos Aires Bản quyền hình ảnh El Zanjón de Granados
Image caption Bảo tàng El Zanjón de Granados chính là lối đi dẫn vào một số đường hầm của Buenos Aires

Vào năm 1985, ông Jorge Eckstein, người đã sống lâu năm ở khu San Telmo lịch sử của Buenos Aires, mua một dinh thự bỏ hoang gần nhà và định biến nó thành nhà hàng.

Phát hiện bất ngờ

Được xây vào năm 1830, dinh thự này rất tráng lệ nhưng đã xuống cấp. Nó được nhiều người Argentina gọi là ‘casa chorizo’, bởi các căn phòng trong dinh thự sắp xếp thành một dãy giống như một dây xúc xích và mở ra một loạt sân hiên.


Eckstein biết rằng căn nhà này phải cần được sửa chữa nhiều; các bức tường sụp xuống và tầng trệt có đầy những mảnh vỡ.

Chẳng bao lâu sau khi bắt đầu công việc sửa chữa, Eckstein để ý thấy có sự bất thường trong nền móng của ngôi nhà, rồi một trong những cái sân trong bắt đầu sụp xuống.

Hóa ra Eckstein đã tình cờ mua được một nơi mà sau này trở thành một trong những địa chỉ khảo cổ quan trọng nhất thành phố: đó là cánh cửa mở vào một hệ thống đường hầm trong lòng đất.

Ý tưởng về một thế giới đường hầm bí ẩn từ lâu đã là chủ đề của sự quan tâm và tưởng tượng ở Buenos Aires.

“Những bí ẩn lâu đời về sự tồn tại của một hệ thống đường hầm rộng lớn nằm dưới lòng thành phố cứ tiếp tục được nhắc lại hết lần này đến lần khác,” ông Ricardo Orsini, điều phối viên ở Trung tâm Diễn giải Khảo cổ và Cổ sinh vật học, nói.

Sau khi Eckstein phát hiện ra cái sân bị lún, một đội các nhà khảo cổ đến từ Đại học Buenos Aires đã khảo sát nền móng công trình để tìm hiểu thêm về lịch sử của nó.

Dinh thự gồm 20 phòng này đã bị bỏ hoang vào cuối thời 1800, khi gia chủ bỏ chạy dịch sốt vàng da chết chóc lúc đó đang quét qua thành phố.

Vào đầu thế kỷ 20, dinh thự trở thành nhà tập thể nhưng cho đến những năm 1980, một lần nữa nó lại bị bỏ hoang.

Bản quyền hình ảnh Complejo Histórico Cultural Manzana de las Luces
Image caption Khu nhà Manzana de las Luces được các giáo sỹ Dòng Tên của Tây Ban Nha xây vào thế kỷ 16

“Quyết định đào xuống cả tòa nhà đánh dấu một sự thay đổi đáng kể trong quan niệm của chúng tôi về việc khôi phục lại quá khứ,” Eckstein nói, “bởi vì nó cho thấy quá khứ không chỉ hiện trên bề mặt mà còn nằm phía dưới tòa nhà.”

Dưới tòa nhà, đội khảo cổ đã phát hiện công trình xây dựng có mái vòm khác thường mà sau khi khai quật tiếp mới phát hiện ra là phần mái của một đường hầm dưới lòng đất.


Nhưng đường hầm dẫn đến đâu? Và dùng cho mục đích gì? Đó là những câu hỏi mà các nhà khảo cổ phải tìm hiểu khi họ phát hiện gần 2km lối đi dưới lòng đất.

Nghiên cứu của họ cho thấy tòa dinh thự cổ nằm trên một hệ thống thoát nước rối rắm. Có vẻ như người dân ở khu vực này đã xây dựng hệ thống đường hầm vào năm 1780 để chỉnh hướng một dòng chảy vốn gây ra lũ lụt khi trời mưa và đem nước bẩn lên ngập đường phố - trong đó có phân động vật từ các nông trại nằm ở ngoại ô.

Từng được biết đến

Ngày nay, dinh thự này – hiện là bảo tàng El Zanjón de Granados – làm thành lối vào hệ thống đường hầm đã được cải tạo đồng thời là nơi diễn ra cuộc triển lãm trưng bày các đồ vật được tìm thấy trong quá trình khai quật.

Đứng bên trong một đường hầm, tôi không thể nào tưởng được những lối đi rộng này từng được dùng cho mục đích thiết thực như vậy.

Chúng lãng mạn một cách lạ lùng. Được xây bằng gạch trần, chúng đã được khôi phục và chiếu sáng một cách đẹp đẽ.

Mặc dù việc phát hiện đường hầm là một bất ngờ đối với Eckstein, đó không phải là điều gì mới mẻ đối với những lão làng của San Telmo. Một số hàng xóm của ông vẫn còn nhớ lúc những khúc của đường hầm khô ráo vẫn còn mở cửa; dường như không ai biết khi nào và tại sao chúng bị đóng lại.

Mãi cho đến tương đối gần đây, các hiểu biết về hệ thống đường ngầm đều dựa trên ký ức và những lời truyền miệng, theo ông Daniel Schávelzon – người dẫn đầu cuộc khai quật tại El Zanjón de Granados và giờ đây là người sáng lập và giám đốc của Trung tâm Khảo cổ Đô thị thành phố, .

“Kể từ khi tôi còn là sinh viên, tôi đã rất quan tâm đến thế giới dưới lòng đất,” Schávelzon nói với tôi. “Nhưng những gì tôi nghe thấy hay đọc được đều không hợp lý. Nó chỉ toàn là truyền thuyết và tưởng tượng. Không ai làm việc một cách nghiêm túc cả. Sau đó, khi tôi làm việc trong lĩnh vực khảo cổ đô thị, tôi bắt đầu quan tâm một cách nghiêm túc đến chủ đề này. Và tôi đã tìm thấy rất nhiều kiểu công trình dưới lòng đất. Rất thú vị.”

Bản quyền hình ảnh Complejo Histórico Cultural Manzana de las Luces
Image caption Những đường hầm bên dưới Manzana de las Luces có vẻ như thuộc một hệ thống đường hầm rộng lớn hơn (và vẫn chưa hoàn thiện), tạo thành lối thoát hiểm

Được thành lập vào năm 1536, San Telmo là khu vực cổ xưa nhất của khu định cư nguyên thủy ở Buenos Aires, và chính ở đây tập trung nhiều đường hầm dưới lòng đất của thành phố.

Nhưng không phải tất cả các đường hầm đều được xây dựng cho mục đích thoát nước. Hơn một thế kỷ trước khi cư dân San Telmo chuyển hướng dòng chảy, các linh mục dòng Tên đã bận rộn xây dựng một hệ thống đường hầm khác.

Đường hầm của các linh mục

Vào cuối thế kỷ 16, một sắc lệnh dòng Tên từ Tây Ban Nha được đưa đến Buenos Aires với dự định truyền bá đạo Thiên chúa đến Tân Thế giới. Họ thành lập một đoàn truyền giáo bao gồm một giáo đường, một bảo tàng, một thư viện và thậm chí một nhà thuốc – một khu phức hợp mà ngày nay được biết đến với tên gọi Manzana de las Luces.


Tuy nhiên các linh mục dòng Tên không hẳn là đã được chào đón ở vùng đất mới – người dân bản địa chống cự mạnh mẽ nỗ lực của các linh mục cải đạo họ sang Công giáo. Khi xung đột bùng phát, các linh mục đã tiến hành các biện pháp để đảm bảo an toàn cho mình.

Theo nghiên cứu của Schávelzon, đường hầm ở dưới Manzana de las Luces nhiều khả năng là một phần của một hệ thống lớn hơn để kết nối các nhà thờ trong thành phố (nhưng chưa hoàn thành) để cho phép các linh mục và giáo đoàn của họ trốn thoát trong trường hợp bị tấn công.

“Đó là một dự án phòng thủ,” Schávelzon giải thích, “tương tự như những gì chúng ta đã thấy ở Lima [Peru] và ở các thành phố khác mà không có pháo đài, không có tường thành, không có vách núi. Trong trường hợp bị tấn công, cách duy nhất để chạy thoát là đi xuống lòng đất.”

Thậm chí các chuyên gia còn không biết phạm vi đường hầm của các linh mục rộng lớn đến mức nào.

Vào năm 1767, sau khi thất bại trong việc cải đạo dân bản địa, các thầy tu dòng Tên từ bỏ sứ mạng truyền giáo ở Buenos Aires và đi sâu vào đất liền để thành lập một trung tâm truyền giáo khác ở gần biên giới với Paraguay.

Bản quyền hình ảnh El Zanjón de Granados

Những người thực dân Tây Ban Nha ở lại đã chuyển đổi mục đích các công trình truyền giáo này để sử dụng và thành lập Trường Đại học Hoàng gia San Carlos và thư viện quốc gia đầu tiên của Argentina trên đó (cả hai công trình ngày nay đều không còn tồn tại).

Các linh mục dòng Tên không để lại dấu ấn gì. “Có rất ít tài liệu viết để lại,” Schávelzon nói với tôi. “Đó là một sứ mạng bí mật.”

Hệ thống đường hầm của các linh mục nằm trong bí mật trong gần 150 năm cho đến năm 1912 khi mà giữa lúc sửa chữa một trường kiến trúc vốn hoạt động bên trong khu phức hợp Manzana de las Luces, mặt sàn đã sập dưới chân các công nhân.

Chỉ là một phần nhỏ?

Ngày nay công chúng có thể tiếp cận một phần nhỏ của đường hầm nếu đi theo tour tham quan có hướng dẫn viên. So với đường hầm rộng rãi phía dưới El Zanjón de Granados, hệ thống đường hầm bằng đá chật hẹp của các linh mục dòng Tên có cảm giác còn sơ khai. Du khách đi thành hàng một xuyên qua lối đi có ánh sáng mờ và đầu cúi xuống để tránh đụng đầu vào trần thấp có mái vòm.

Mặc dù một số chuyên gia tin rằng lối đi phía dưới El Zanjón de Granados và Manzana de las Luces từng là một phần của hệ thống đường hầm rộng lớn, giả thiết này khó mà chứng minh.

Nếu từng có một hệ thống đường hầm rộng lớn hơn, thì phần lớn đường hầm đã bị mất đi theo thời gian. Vào những thập kỷ gần đây, các công nhân xây dựng làm việc trong những dự án không liên quan, chẳng hạn như mở rộng đường xe điện ngầm, đã phát hiện và ủi xuyên qua các công trình dưới lòng đất mà có lẽ là một phần của một hệ thống hầm ngầm lớn hơn đó.

Những bí ẩn xung quanh hệ thống đường hầm này tiếp tục thu hút công chúng và những câu chuyện về những đường hầm chưa được phát hiện tiếp tục xuất hiện trong các bản tin từ lần này đến lần khác.

Hồi năm 2000, các giáo sư lâu năm ở Trường Kỹ thuật Fernando Fader vốn nằm ở khu Flores nằm cách Manzana de las Luces 9 km về phía tây, đã nhớ lại từng có một đường hầm cổ kết nối tầm hầm của ngôi trường với trạm tàu hỏa Flores ở gần đó.

Một nhóm các nhà khảo cổ đã phát hiện một căn phòng dưới lòng đất nhưng không có đường hầm nào. Tuy nhiên cho đến ngày nay, các giáo sư ở trường vẫn một mực khẳng định là có đường hầm.

Ngành khảo cổ là để nghiên cứu về lịch sử nhân loại. Nhưng những gì con người chúng ta thu thập lại, hay nhớ được, cũng đóng góp một phần trong đó.

Khi những đường hầm bên dưới El Zanjón de Granados được phát hiện ra, một cư dân cao tuổi ở nơi đó, ông Anastasio, đã tỏ ý hài lòng nhưng không ngạc nhiên. Ông nói ông luôn biết về những đường hầm đó, và ông từng chơi đùa trong đó thời còn bé.

"Cuối cùng thì họ cũng tìm ra chúng!" ông nói.

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn