15 tháng 4 2022

Ở tây nam nước Đức, nép mình giữa dãy núi tuyết ở Swabia và rừng Schönbuch cây cối rậm rạp là Tübingen, thành phố đại học khiến hầu hết các địa điểm Disney phải xấu hổ.

Nhỏ nhưng năng động

Thành phố được xây dựng quanh khu phố cổ được bảo tồn gần như hoàn hảo, với những con hẻm rải sỏi, những ngôi nhà gỗ cũ và những con kênh gợn sóng. (Trong khi trung tâm lịch sử của hầu hết các thành phố nước Đức bị tàn phá trong Đệ nhị Thế chiến, chỉ có một quả bom rơi xuống Tübingen). Sông Neckar chảy qua trung tâm thành phố, tạo thành một cù lao nhỏ - Neckarinsel - nơi mùa xuân nở đầy hoa và vàng rực vào mùa thu.

Tübingen nằm ở Swabia, một vùng của Đức nổi tiếng với sự cần kiệm - và cũng là một trong những nơi nắng nhất ở Đức, làm cho nó vui tươi hơn nhiều so với các nơi khác của đất nước này, nơi vốn có thời tiết ảm đạm, mưa nhiều.

Đáng chú ý, là thành phố hàn lâm, nó nhỏ nhưng năng động. "Xét về quy mô của nó, tôi thấy nó cực kỳ quốc tế," Nele Neideck, người điều hành cộng đồng người ngoại quốc, cho biết.

Tôi đến Tübingen lần đầu tiên vào 8 năm trước để thăm một người bạn, và ấn tượng đầu tiên là thành phố như là trong chuyện cổ tích, với phong cảnh dân dã và bầu không khí trẻ trung; Trong số 90.000 cư dân nơi đây thì có tới hơn 27.000 người là sinh viên Đại học Tübingen.

Chúng tôi lội qua những con suối chảy ồ ạt, thưởng thức đặc sản Swabia và đi tiệc tùng trên xe buýt đông đúc sinh viên.

Khi tạm biệt thị trấn kỳ quặc này, tôi không bao giờ nghĩ nhiều năm sau tôi sẽ trở lại để chọn nó làm quê hương. Nhưng Tübingen chính là vậy: nó kéo bạn vào, và trước khi bạn biết, cuộc sống thoải mái ở một nơi nhỏ nhắn và sôi động như thế khiến bạn không bao giờ muốn rời đi.

Nhưng đó không phải là tất cả những gì đặc trưng cho Tübingen: nó cũng sáng tạo, xanh và cho phép lối sống thay thế.

Để thấy sự độc đáo của nó trong bối cảnh, Tübingen là một trong những đầu não của cuộc biểu tình sinh viên Đức năm 1968 nổ ra khắp Tây Đức để khước từ chủ nghĩa truyền thống và quyền lực, vốn ảnh hưởng đến cánh tả và sự nhạy cảm môi trường ở thành phố.

Thành phố ăn chay

"Ở Tübingen, có những sáng kiến nhà ở tự điều chỉnh, nơi mà việc nấu ăn và đi chợ được tổ chức tập thể và chủ yếu là ăn rau," Jenny Bröder, người đã sống ở Tübingen trong 12 năm và làm việc tại trường đại học, giải thích. "Những người điều hành và sống trong các căn nhà này thường tích cực hoạt động chính trị, tạo dựng nhận thức về các chủ đề xã hội và sinh thái, và đóng góp vào khung cảnh văn hóa bằng cách tổ chức các buổi ca nhạc, thuyết trình, lễ hội và tiệc tùng. Thức ăn phục vụ tại các sự kiện này thường là đồ chay."

Trên thực tế, rất nhiều người tôi đã gặp kể từ khi chuyển đến đây là người ăn chay hay ăn rau, và hỏi ai đó có ăn thịt không cũng thường như hỏi họ có bị dị ứng hay không. Tübingen thậm chí còn là đơn vị tham gia chính thức vào lễ hội Veganuary, tức thử thách hàng năm nhằm khuyến khích ăn chay trong tháng Giêng.

"Đồ ăn chay chúng tôi phục vụ trong ngày được bán hết nhanh hơn nhiều các món thịt," Alok Damodaran, có xe bán đồ ăn Nam Ấn trong thành phố, cho biết. Điều này có ý nghĩa quan trọng ở một quốc gia nổi tiếng với món xúc xích.

Các chính trị gia xanh đã nằm trong Hội đồng Quận từ rất lâu, từ năm 1979. Và vì một phần ba cư dân là sinh viên, thành phố là nơi sống của cộng đồng trí thức vốn nhận thức được về các vấn đề môi trường. Chính tinh thần trẻ trung và tràn đầy năng lượng này đã cho phép tính bền vững phát huy.

Ví dụ, Amelie Dietenberger và Kajetan Krott bắt đầu nướng bánh mì chuối chay trong đại dịch, đầu tiên giao hàng cá nhân và sau đó biến nó thành công ty cung cấp cho quán xá.

"Tübingen có cảm giác xanh và hạnh phúc nhất định, và có rất nhiều người trẻ, vốn thích hợp cho dự án chúng tôi," Dietenberger nói. "Mọi người rất ủng hộ vì đó là sáng kiến địa phương, và họ đặc biệt đánh giá cao việc chúng tôi giao đồ ăn bằng xe hơi điện."

Sedat Yalcin mở tiệm bánh Ada trong thành phố sau khi đến đây trong một chương trình trao đổi vài năm trước, và bây giờ điều hành tiệm với vợ, Aysenur-Sarcan Yalcin.

Mặc dù Đức nổi tiếng với döner kebab và chuỗi tiệm shawarma, trong tiệm bánh của Yalcin, hầu như tất cả đồ ăn đều là chay. Có bánh böreks rất ngon có nhân rau chân vịt, khoai tây, cà tím, gia vị tahini và pho mát cùng với simits, bánh mì Thổ tròn và salad chất lên cao.

"Tối nào chúng tôi cũng bán hết," Yalcin nói. "Một tiệm bánh chay Thổ Nhĩ Kỳ bán được ở đây là do các sinh viên và cũng nhờ những cư dân ở đây, họ quan tâm đến môi trường."

Thuế bao bì

Tübingen cũng luôn được tái thiết kế và cập nhật để lúc nào cũng thân thiện với môi trường. Làn đường xe đạp rộng và tích hợp tốt cùng với phí đậu xe cao khiến thành phố rất không thân thiện với xe hơi. Một lệnh được thông qua hồi tháng 2/2022 tuyên bố ô tô sẽ không còn được chạy ở trung tâm thành phố, vốn dành riêng cho xe buýt và xe đạp. Sinh viên có thể đi lại bằng xe buýt miễn phí vào cuối tuần và sau 19h tối, còn xe buýt miễn phí cho tất cả mọi người vào thứ Bảy. (Chính quyền địa phương thậm chí còn có kế hoạch cho xe buýt miễn phí mọi lúc).

Bình quân đầu người Tübingen chi tiêu gấp ba lần cho cơ sở hạ tầng xe đạp so với Copenhagen, Boris Palmer, thị trưởng thành phố, nói với tôi. Và một loại thuế mới được áp dụng đầu năm 2022 - mà Tübingen là nơi đầu tiên ở Đức thực hiện - giúp nâng cấp màu xanh của thành phố nhiều hơn nữa.

Verpackungssteuer (thuế bao bì) áp thêm 50 xu cho bất kỳ bao bì nào dùng một lần, từ cốc cà phê, bát kem cho đến đĩa ăn. Ngoài ra, tất cả dao nĩa dùng một lần bị tính phí thêm 20 xu. Ngay cả hộp pizza và giấy bạc xung quanh bánh falafel mang đi cũng bị tính thuế. Bất kể chúng làm từ vật liệu bền vững hay tái chế, bất cứ thứ gì sử dụng một lần sẽ tốn tiền hơn, dựa trên nguyên tắc phi sản xuất vẫn tốt hơn tái chế hay thải bỏ trong tương lai.

Thuế này đã có khởi đầu đáng khích lệ: vài tuần đầu tiên dẫn đến ít rác hơn 15% trong các thùng rác của thành phố. Con số này chỉ tăng lên mà thôi, vì nhiều người bắt đầu có thói quen mang theo muỗng nĩa và các nhà hàng bắt đầu dùng chén dĩa tái sử dụng.

Cả người dân và doanh nghiệp ở Tübingen đều chấp nhận thách thức. "Tôi đã ngừng tích trữ đĩa dùng một lần," Naresh Taneja, sở hữu nhà hàng chay Ấn Maharaja ở Tübingen từ 30 năm nay, cho biết. "Chúng tôi khuyến khích khách hàng mang theo hộp, và giờ đây mức thuế này còn có ích hơn nữa."

Yalcin nói thêm chính quyền địa phương đã hỗ trợ đối phó thuế đóng gói và giúp họ mua máy rửa chén và muỗng nĩa tái sử dụng.

McDonald's kiện

Tuy nhiên, mức thuế này đã không được lòng tiệm McDonald's duy nhất ở Tübingen, vốn đang kiện thành phố.

Với hơn 1.500 tiệm trên khắp đất nước, McDonald's nói khó mà có giải pháp thích nghi và lập luận cần có khuôn khổ thống nhất thay vì quy tắc khác nhau ở các thành phố.

"Chúng tôi đồng ý rằng bao bì tốt nhất là loại bao bì không cần phải sản xuất ra mới có. Nhưng lộ trình đặc thù ở các thành phố hay cộng đồng riêng lẻ gây trở ngại cho một khái niệm thành công và khả thi trên phạm vi toàn quốc," một phát ngôn nhân cho biết, khi McDonald's đang thử nghiệm có mục tiêu hệ thống tái sử dụng của riêng họ.

Tuy nhiên, đây không phải lần đầu tiên McDonald's tìm cách chặn động thái như vậy; Thuế đóng gói đã được thành phố Kassel của Đức đề xuất hồi thập niên 1990, nhưng vụ kiện của McDonald đã đảo ngược nỗ lực này.

Tuy nhiên, Palmer tự tin rằng thuế đóng gói của Tübingen sẽ thắng khi vụ kiện được đưa ra xét xử vào tháng 3/2022. "Chúng tôi tin rằng thành phố có quyền ra mức thuế như vậy, và sau đó ngay cả công ty lớn cũng phải chấp nhận. Tôi không thể tin tại sao một hãng quốc tế không thể chuyển sang đồ tái sử dụng nếu mọi doanh nghiệp nhỏ đều làm được".

Palmer, được bổ nhiệm làm thị trưởng vào năm 2007, được ghi công cho việc định hình các chính sách xanh của Tübingen, chẳng hạn hệ thống quang điện mặt trời bắt buộc trên mái nhà và xe buýt miễn phí vào thứ Bảy.

"Chúng tôi đã chứng kiến lượng khí thải carbon dioxide trên đầu người giảm 40% trong 15 năm qua, trong khi kinh tế Tübingen tăng trưởng 40%," ông nói. "Điều này cho chúng tôi hy vọng rằng có cách vượt qua tình trạng nóng lên toàn cầu và tiếp tục tăng trưởng."

Mặc dù có thể học được nhiều từ mô hình của Tübingen, nhưng có lẽ khó làm được thành công như vậy, vì nó đi từ bối cảnh xã hội và chính trị hỗ trợ đặc thù.

Một số người lo Tübingen có nguy cơ đi quá xa: một bài báo của Spiegel năm 2011 mô tả Khu phố Pháp, một trong những nơi xanh nhất thành phố - và cả nước - là địa ngục xanh', cho thấy cư dân ở đó không khoan dung và xanh giả tạo.

Hơn nữa, nhiều người thấy Tübingen quá hàn lâm để được xem là tấm gương đời thực. "Bạn chủ yếu sống trong bong bóng hàn lâm nếu ở đó," Kathi Winkler, sống ở Tübingen vài năm trước khi chuyển đến Berlin, nói.

Tuy nhiên, ví dụ về Tübingen cho thấy việc mở đường tiến đến hành tinh xanh hơn có thể làm được ở quy mô nhỏ; và dù nhỏ vẫn có thể mạnh mẽ, đẹp và truyền cảm hứng.