Nửa thế kỷ trước Tổng thống Richard Nixon sang Trung Quốc
Nguồn hình ảnh, Getty Images
Richard Nixon và Chu Ân Lai nâng ly cho quan hệ 'không còn là kẻ thù'
Ngày 21/02/1972, Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon đến Trung Quốc, bắt đầu hội nghị một tuần nhằm chấm dứt 20 năm băng giá trong quan hệ hai nước.
Chuyến đi của ông bắt đầu bằng cuộc thăm viếng Chủ tịch Mao Trạch Đông tại tư dinh.
Các quan chức nói cuộc gặp một tiếng đồng hồ thể hiện "lần trao đổi thẳng thắn và nghiêm túc".
Sau cuộc đón tiếp khiêm tốn tại phi trường Bắc Kinh, tổng thống Mỹ được chính thức chào đón trong buổi tiệc trọng thể tại Đại lễ đường Nhân dân, với sự chủ trì của Thủ tướng Chu Ân Lai.
Không làm kẻ thù
Ông Chu mô tả chuyến đi của ông Nixon là 'bước đi tích cực' phản ánh ý nguyện nhân dân hai nước.
Thủ tướng Trung Quốc nhắc nhở những năm căng thẳng giữa hai cường quốc - chủ yếu vì việc Mỹ ủng hộ Đài Loan - và ca ngợi chính phủ hai nước vì 'những nỗ lực chung' để mở cánh cửa dẫn đến cải thiện quan hệ.
Tổng thống trả lời: "Không có lý do gì để chúng ta là kẻ thù của nhau. Không ai trong chúng ta muốn tranh lãnh thổ của người khác, muốn thống trị, muốn giang tay và thống trị thế giới."
Tám trăm vị khách tham dự buổi tiếp tân.
Chuyến thăm lịch sử được sắp đặt bởi Henry Kissinger, cố vấn an ninh quốc gia, đã thăm Trung Quốc hai lần vào năm trước.
Nhìn lại sự kiện
Đài BBC năm đó đã kéo dài bản tin để tường thuật chuyến thăm của ông Nixon, bao gồm một cuộc đi bộ dọc Vạn Lý Trường Thành của tổng thống Mỹ cùng phu nhân.
Người dân Trung Quốc theo sát chuyến thăm và báo chí bán rất chạy.
Thành tựu ngoại giao chủ yếu của chuyến đi là Tuyên bố chung Thượng Hải, nói rằng Đài Loan là một phần của Trung Quốc.
Quan hệ ngoại giao chính thức được phục hồi giữa Washington và Bắc Kinh năm 1979 sau khi có tuyên bố chung thứ hai đánh dấu sự yếu đi trong quan hệ Mỹ-Đài Loan.
Dù vậy, đến nay, Đài Loan vẫn là cái gai trong quan hệ. Các triều đại tổng thống Mỹ vẫn duy trì quan hệ với Đài Loan qua việc bán vũ khí.
Tháng 2/2002, Tổng thống George Bush thăm Trung Quốc để đánh dấu 30 năm chuyến thăm của Nixon. Hai nước vẫn bất đồng về vấn đề Đài Loan.
Các chuyến thăm Trung Quốc sau đó của Bill Clinton, Barack Obama, Donald Trump như đã thành bình thường.
Vấn đề Đài Loan chỉ nóng trở lại cuối thời Trump và có thể còn gây bất đồng Mỹ-Trung một cách chiến lược dưới thời Joe Biden hiện nay.
Mỹ - Trung và vấn đề Việt Nam
Tài liệu quanh chuyến thăm cũng cho hay các lãnh đạo Mỹ-Trung cũng bàn về vấn đề cuộc chiến Việt Nam trong chuyến thăm năm 1972.
Một số nhà nghiên cứu cho rằng chuyến thăm cũng đánh dấu thái độ của chính quyền Nixon rằng Mỹ không thể giành chiến thắng quân sự tại Việt Nam và thay vào đó, Mỹ muốn tìm một giải pháp chính trị có lợi tại Sài Gòn đồng thời với việc rút quân Mỹ.
Điều này khiến Sài Gòn lo ngại nhưng không làm gì được và có thể nói cuộc gặp Nixon-Mao đã gián tiếp góp phần dẫn tới sự kiện ngày 30/04/1975 ở Nam VN.
Đối với Bắc Việt, khi ấy dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản vốn tự coi mình là đồng minh 'môi hở răng lạnh' với Trung Quốc, chuyến thăm của tổng thống Mỹ đến Bắc Kinh khiến Hà Nội lo ngại.
Nó đánh dấu bước rạn nứt đầu tiên trong quá trình đưa đến chiến tranh biên giới 1979.
