Bản quyền hình ảnh Getty Images Cách thức tuyển dụng truyền thống của Nhật đang mất đi. Nó có thể là sự lo lắng và tự do, 2 phần bằng nhau, đối với thế hệ đang tìm việc làm.
Mỗi năm bắt đầu vào đầu tháng tư, hàng ngàn sinh viên sắp tốt nghiệp ở Nhật Bản đi lên tỉnh, mặc trang phục công sở màu đen, mang theo một chiếc cặp chỉ chứa lý lịch, hy vọng có được việc làm ở các công ty nổi tiếng nhất của đất nước này.
Nghi thức này là một phần của quá trình tuyển dụng kéo dài một năm ở năm áp chót của trường đại học: mùa 'shūshoku katsudō' (hoạt động tìm việc làm). Gọi tắt là 'shūkatsu', dó là khi sinh viên năm thứ 3 bỏ lớp học để tham dự các hội thảo nghề nghiệp do các trường đại học tổ chức. Trong năm cuối, sinh viên nộp đơn xin việc và phải qua một quy trình tuyển chọn được định rõ để có được một vị trí làm việc (gọi là 'naitei') vào thời điểm họ nhận bằng cấp.
Shūkatsu là phương thức tuyển dụng truyền thống, chiếm ưu thế trên khắp Nhật Bản. Điều quan trọng không chỉ đối với nhà tuyển dụng và số lượng xếp việc làm của trường đại học, mà còn đối với các sinh viên mà địa vị xã hội có thể được nâng cao sau kết quả tìm việc.
Hệ thống này được hình thành năm 1953 bởi Keidanren - tức nhóm vận động kinh doanh hàng đầu của Nhật, gồm hơn 1.300 tập đoàn lớn của Nhật Bản và 100 ngành công nghiệp nhóm. Do tình trạng thiếu lao động trong thời kỳ hậu chiến phát triển nhanh kinh tế ở Nhật, cuộc săn lùng sinh viên tốt nghiệp đại học nóng lên. Hệ thống shūkatsu cung cấp việc làm trọn đời cho những sinh viên mới tốt nghiệp, và họ, ngược lại, đảm bảo an toàn và vị thế cho các công ty lớn của Nhật.
Nhưng bắt đầu từ năm tới, những quy tắc này sẽ không được áp dụng nữa. Tháng 10 năm ngoái, nhóm Keidanren tuyên bố sẽ bãi bỏ lịch trình tìm việc truyền thống cũng như các hướng dẫn hiện có về cách thức các công ty tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp. Sau 6 thập kỷ, đội ngũ hiện tại của sinh viên năm thứ 3 và 4 sẽ là những người cuối cùng trải nghiệm những áp lực mệt mỏi đi kèm với shūkatsu.
Do Nhật Bản có tỷ lệ sinh thấp, dẫn đến sự sụt giảm dân số trong thập kỷ qua, các công ty đã phải cạnh tranh với nguồn đang thu hẹp của đội ngũ nhân viên tương lai. Các thành viên không thuộc nhóm Keidanren, không bị ràng buộc bởi các hướng dẫn, đã tuyển mộ được các sinh viên đầy triển vọng trước khi các công ty thành viên thậm chí chưa bắt đầu tuyển dụng.
Và với các công ty nước ngoài đưa ra mức lương cao hơn và sự tiến bộ nghề nghiệp nhanh hơn so với các đối tác Nhật Bản, thì sự cạnh tranh toàn cầu về người làm việc đã buộc các công ty phải suy nghĩ lại. Mặc dù hướng dẫn mới của nhóm Keidanren chưa được hoàn tất, một số thuộc lớp trẻ Nhật, mà họ đã làm trái thông lệ, nêu lên việc ưu tiên cho đam mê, thay vì tuân theo các quy tắc xã hội, có thể sẽ dẫn đến một sự nghiệp thỏa mãn hơn.
'Tôi không nghĩ điều đó đến sớm như vậy'
"Trước tôi nghĩ rằng có thể có một sự thay đổi trong 20 năm, nhưng tôi chắc chắn không nghĩ điều đó đến sớm như vậy," cô Akiko Naka, doanh nhân 34 tuổi, nói. Năm 2011, trước khi có sự thay đổi về tuyển dụng, Naka đã thành lập nền tảng tìm kiếm việc làm 'Wantedly' sau khi làm việc tại 'Goldman Sachs' 4 năm - một công việc mà cô có được thông qua shūkatsu.
Thay vì liệt kê các mô tả công việc và mức lương như quảng cáo điển hình của shūkatsu, nền tảng Wantedly tập trung vào việc kết hợp các ứng cử viên với các công ty thông qua các giá trị và lợi ích cùng chia sẻ. Bằng cách quảng cáo việc làm từ các công ty nhỏ hơn không thuộc nhóm Keidanren - nhiều công ty có trụ sở bên ngoài các thành phố lớn - nền tảng Wantedly đã kết nối các công ty với các cá nhân mà họ sẵn sàng tạo ra một con đường bên ngoài giới hạn của truyền thống và an ninh của các tập đoàn lớn hơn.
"Khi bạn là một sinh viên, bạn rất khó thấy bức tranh rộng lớn hơn. Tất cả chúng ta đã rơi vào cái bẫy là đi theo đám đông lớn và đã bỏ lỡ việc khám phá những gì khác đâu đó ở ngoài," Naka nói thêm. "Với hệ thống shūkatsu, đã có sự mất kết nối giữa học vị, vì nó mà bạn học, với việc tìm một vai trò thích ứng với nó. Thay vì làm đơn vào một công ty vì tình trạng thương hiệu của nó, bạn cần vào những công ty tuyệt vời khác, ít được biết đến hơn, để có được cơ hội như thế.
Công ty truyền thông xã hội Gaiax là một công ty đã tận dụng vị thế của mình bên ngoài các quy tắc của nhóm Keidanren, áp dụng một cửa sổ tuyển dụng linh hoạt từ năm 2013. Mặc dù lựa chọn không theo việc tuyển dụng truyền thống đã giữ họ ở thiểu số, nhưng quá trình tuyển dụng của họ bao gồm các cá nhân ít đi theo con đường tìm việc thông thường.
Thay vì sử dụng nhãn 'thuê những người mới tốt nghiệp' truyền thống, thì họ quảng cáo 'thuê người tiềm năng' cho biết họ cần người trẻ tuổi ở bất kỳ giai đoạn nào của cuộc đời họ. "Chúng tôi thuê trên cơ sở tiềm năng của họ," chuyên gia tuyển dụng Takumi Nagare giải thích. Không quan trọng là họ học xong cấp hai, cấp ba hay đại học, ông nói.
Với 60 đến 70% số nhân viên trẻ của họ rời bỏ sau vài năm để thành lập công ty riêng, công ty Gaiax nói rằng họ thu hút những người không theo ý tưởng làm thuê cả đời (đi kèm với văn hóa shūkatsu).
"Chúng tôi không nghĩ là điều tiêu cực nếu người ta hay thích chuyển việc làm hoặc mở doanh nghiệp của riêng mình." Nagare nói. Công nghệ cần các kỹ năng linh hoạt do vậy tuyển dụng phi truyền thống là phù hợp với cả công ty lẫn lao động trẻ đang tìm kiếm một con đường ít cứng nhắc hơn cho việc làm thuê. "Nhưng nếu các ứng viên khác có mục tiêu phù hợp với tầm nhìn dài hạn của công ty thì họ có thể làm việc ở đây đến 60 hoặc 70 tuổi."
