Tháng 6/1942, Nhật Bản khiến Mỹ choáng váng bằng việc đánh chiếm và triển khai quân đồn trú trên đảo Attu và Kiska thuộc quần đảo Aleutian, lãnh thổ của Mỹ trên Thái Bình Dương.
Đây là lãnh thổ duy nhất của Mỹ bị xâm lược trong Thế chiến II, khiến Washington quyết tâm triển khai chiến dịch đổ bộ để tái chiếm vào đầu năm 1943, theo History.
Aleutian là một chuỗi đảo núi lửa nằm ở phía bắc Thái Bình Dương, ngoài khơi bang Alaska của Mỹ. Đây được coi là khu vực chiến lược, cho phép kiểm soát một phần Thái Bình Dương, cũng là tuyến đường ngắn nhất từ Nhật Bản đến Mỹ.
Trước khi tham gia Thế chiến II, hải quân Nhật Bản đã thu thập nhiều thông tin về quần đảo Aleutian, nhưng không có số liệu cập nhật về việc triển khai quân của Mỹ. Để phục vụ chiến dịch chiếm đảo, Nhật triển khai hai tàu sân bay, 5 tàu tuần dương, 12 khu trục hạm, 6 tàu ngầm và 4 tàu vận tải cùng hàng loạt tàu hậu cần.
Sau khi áp sát quần đảo Aleutian, hải quân Nhật Bản mở cuộc không kích vào cảng Dutch, nơi Mỹ đặt hai căn cứ quân sự lớn. Cuộc đổ bộ chiếm đảo Kiska kết thúc hôm 6/6, đảo Attu rơi vào tay Nhật Bản chỉ sau đó một ngày. Tokyo nhanh chóng thiết lập căn cứ quân sự trên hai hòn đảo này.
 |
|
Chuỗi đảo Aleutian nằm ở phía bắc Thái Bình Dương. Đồ họa: Wikipedia. |
Đảo Attu và Kiska hầu như không có giá trị quân sự do đất đai cằn cỗi, địa hình hiểm trở và thời tiết khắc nghiệt. Một số sử gia cho rằng việc chiếm hai đảo này chủ yếu nhằm đánh lạc hướng Mỹ trong cuộc tập kích đảo Midway, cũng như ngăn Mỹ công kích lãnh thổ Nhật qua chuỗi đảo Aleutian.
Trong thời gian đầu Kiska và Attu bị chiếm đóng, không quân Mỹ chỉ thỉnh thoáng ném bom gần khu vực Aleutian do đang tập trung xây dựng lực lượng ở Nam Thái Bình Dương và chuẩn bị tham chiến ở châu Âu.
Điều kiện khắc nghiệt trên đảo buộc hải quân Nhật Bản thường xuyên tiếp tế cho binh sĩ đồn trú. Nhận thấy điều này, chuẩn đô đốc Thomas C. Kinkaid, tư lệnh Lực lượng Bắc Thái Bình Dương của hải quân Mỹ, quyết định phong tỏa vùng biển quanh quần đảo Aleutian vào tháng 3/1943.
Ngày 26/3/1943, đội tàu Nhật Bản trên đường chuyển hàng tiếp tế và quân tăng viện cho đảo Attu bị tàu Mỹ phát hiện. Hai bên nổ ra giao tranh quanh quần đảo Komandorski. Lực lượng Nhật vượt trội về số lượng đã gây thiệt hại đáng kể cho quân Mỹ. Tuy nhiên, tàu chiến Nhật Bản bất ngờ rút lui chỉ sau vài giờ giao tranh vì hết nhiên liệu và đạn dược, cũng như sợ bị oanh tạc cơ Mỹ tập kích.
Sau trận đánh này, binh sĩ Nhật tại Attu và Kiska gần như bị cô lập hoàn toàn. Quân đội Mỹ quyết định mở hai chiến dịch đổ bộ tái chiếm đảo để tận dụng lợi thế đó.
 |
|
Tàu chiến Mỹ hội quân, chuẩn bị cho chiến dịch tái chiếm quần đảo Aleutian. Ảnh: US Navy. |
Sau vài tuần pháo kích và ném bom, Mỹ bắt đầu chiến dịch Landgrab với 11.000 quân đổ bộ lên đảo Attu vào ngày 11/5/1943. Ban đầu, Washington dự tính chiến dịch chỉ kéo dài trong vài ngày. Tuy nhiên, thời tiết khắc nghiệt cùng địa hình khó khăn trên đảo khiến họ mất hơn hai tuần.
Do thua kém quân số, binh sĩ Nhật chọn cách rút lui lên các điểm cao, thay vì giao tranh trực tiếp trong giai đoạn đầu chiến dịch đổ bộ. Trong khi đó, trang bị kém khiến lượng lớn lính Mỹ bị thương vong do thời tiết lạnh giá và bệnh tật. Các cuộc giao tranh ác liệt cũng khiến lực lượng Mỹ tiêu hao sinh lực do trúng bẫy và hỏa lực của Nhật.
Ưu thế không quân và hải quân giúp Mỹ cắt nguồn tiếp tế cho lính Nhật Bản trên đảo. Đến cuối tháng 5, lính Nhật bám trụ trên đảo rơi vào cảnh đói khát và thiếu đạn dược, đồng thời bị quân Mỹ dồn ép vào một góc đảo Attu.
Rơi vào tình thế tuyệt vọng, đại tá Yasuyo Yamasaki, chỉ huy quân đồn trú trên đảo Attu, quyết định dẫn đầu cuộc tấn công tự sát lớn nhất ở mặt trận Thái Bình Dương vào rạng sáng 29/5.
Lúc 2h sáng, William Roy Dover đang ngủ trong lều thì được một đồng đội gọi dậy và cảnh báo quân Nhật tấn công. Donver và hầu hết lính Mỹ chạy vội đến chiến hào ở Đồi Công binh, cứ điểm cuối cùng của Nhật tại đảo Attu.
Họ chứng kiến lính Nhật ào ạt xông lên từ nhiều hướng, giương lưỡi lê lao thẳng vào các vị trí chiến đấu của lính Mỹ."Hai đồng đội của tôi không kịp chạy thoát và bị lính Nhật đâm bằng lưỡi lê ngay trong lều", Donver hồi tưởng. Tuy nhiên, quân Nhật phải trả giá đắt cho cuộc tấn công cảm tử này, khi toàn bộ lực lượng phòng thủ trên đảo Attu bị xóa sổ.
Sau đợt tấn công cuối cùng này, Mỹ chiếm lại đảo Attu với thiệt hại hơn 1.000 người, trong khi Nhật mất hơn 2.000 binh sĩ, trong đó gồm cả đại tá Yamasaki.
 |
|
Lính Mỹ trong chiến dịch tái chiếm đảo Attu. Ảnh: US Army. |
Kinh nghiệm tác chiến tại đảo Attu giúp chỉ huy Mỹ trang bị tốt hơn cho binh sĩ để chống chọi với thời tiết khắc nghiệt khi tấn công đảo Kiska. Họ dự tính sẽ đối mặt với sự kháng cự dữ dội gấp nhiều lần trên đảo Attu.
Tuy nhiên, khi chiến hạm Mỹ áp sát đảo Kiska ngày 15/8/1943, thời tiết hết sức thuận lợi và gần 35.000 quân đổ bộ lên đảo mà không gặp sự kháng cự nào. Sau vài ngày trinh sát, lính Mỹ phát hiện quân Nhật đã sơ tán từ vài tuần trước đó. Ngày 24/8, Mỹ tuyên bố kết thúc chiến dịch thu hồi quần đảo Aleutian.
Sau khi bị đánh bật khỏi quần đảo Aleutian, Nhật bố trí một số đơn vị hải quân ở Thái Bình Dương để bảo vệ sườn phía bắc nước này, đề phòng một cuộc xâm lược của Mỹ từ Alaska. Hai năm sau, Nhật Bản đầu hàng quân Đồng minh vào ngày 2/9/1945, đánh dấu thời điểm kết thúc Thế chiến II.
Duy Sơn
