Chiếc xe tăng làm thay đổi chiến tranh vĩnh viễn

Thứ Tư, 29 Tháng Tám 20187:00 SA(Xem: 6987)
Chiếc xe tăng làm thay đổi chiến tranh vĩnh viễn
bbc.com
Stephen Dowling BBC Future

Getty Images Bản quyền hình ảnh Getty Images

Vào ngày 31/5/1918, quân Đức bất ngờ tấn công vào khu vực gần Rừng Retz, gần Ploisy thuộc đông bắc Pháp. Đó là năm cuối cùng của Đại chiến Thế giới thứ nhất, và quân Đức đang cố sức đánh lại Quân Đồng minh Phương Tây.

Bị Anh phong tỏa, kinh tế Đức kiệt quệ. Người Đức nơi quê nhà lâm vào cảnh thiếu nhiên liệu, thực phẩm. Đế chế Đức đối diện với nạn đói và sự bại trận.

Trong lúc tìm cách kháng cự, các đơn vị Pháp tại Retz được tăng viện.

Trong số lực lượng tăng viện có loại xe mới: chiếc tăng FT.


Nếu so với những chiếc xe tăng đồ sộ, di chuyển ì ạch của Anh vốn được sử dụng và đem lại những kết quả khác nhau trong thời gian 18 tháng trước đó thì những chiếc tăng mới này quả là tí hon. Chúng chỉ có chỗ cho hai người ngồi bên trong.

Thế nhưng chúng hoạt động hiệu quả một cách đáng ngạc nhiên.

Tổng số 30 chiếc tăng được vội vã đưa ra chiến trường nhằm giúp đẩy lui quân Đức. Những chiếc tăng ngưng tiến lên chỉ bởi lực lượng bộ binh không thể chạy theo kịp.

Tại nơi xảy ra sự kiện này, một thế kỷ sau đó, nay có một tấm biển ghi nhớ lại việc lần đầu tiên loại xe tăng được cho là ông tổ của mọi loại xe tăng hiện đại được đưa vào sử dụng.

Chiếc FT nhỏ xíu là một mẫu có thiết kế với tầm nhìn xa trông rộng.

Nó ra đời nhờ vào sự kết hợp tưởng chừng như khó xảy ra: một sỹ quan pháo thủ thực dụng và một trong các nhà sản xuất xe hơi nổi tiếng nhất nước Pháp.

***

Sự xuất hiện của chiếc xe tăng là một huyền thoại thời hiện đại - chiếc xe chạy ì ạch có gắn súng - đã giúp chấm dứt Đại chiến Thế giới thứ nhất chỉ trong thời gian tính bằng tuần.

Chúng giúp xoay chuyển tình thế ở Mặt trận phía Tây, nhưng điều này không xảy ra trong thời gian ngày một ngày hai.

Kể từ cuối năm 1914, quân Đức và quân Anh-Pháp đã đối mặt nhau trên các chiến hào trong thế bế tắc.

Cuộc chiến ở Mặt trận phía Tây thường xảy ra các cuộc tấn công bất ngờ, khi một bên tìm cách phá vỡ trận tuyến của phía bên kia bằng các cuộc nã đạn pháo dữ dội, rồi sau đó là cuộc xông lên của hàng chục ngàn quân, tấn công vào chốn không người.

Getty Images Bản quyền hình ảnh Getty Images

Nhưng công nghệ tân tiến khiến cho các cuộc tấn công như vậy trở nên hao tổn sinh lực tới mức không thể chấp nhận nổi.

Dây kẽm gai là thứ khó vượt qua và mất nhiều thời gian để gỡ bỏ. Súng máy có thể liên tục hạ gục đối phương từ khoảng cách cách xa hàng trăm mét. Các hầm bê tông và các chiến hào được xây dựng tốt giúp binh lính đối phương được bảo vệ an toàn ngay cả khi bị hàng trăm cây súng dội đạn xuống.


Cả Anh lẫn Pháp đều lo lắng rằng họ sẽ mất hết quân sau các cuộc tấn công thất bại nơi tiền tuyến bởi không thể chọc thủng được hàng phòng ngự của Đức.

Một nhóm các nhà sáng chế và các kỹ sư có tầm nhìn khi đó đã cùng đưa ra một ý tưởng: cần phải có một loại xe nào đó, loại xe phải được được trang bị vũ khí và được bọc thép, phải có khả năng tạo ra những khoảng trống giữa những đám dây thép gai, húc đổ các chốt, các hầm đặt súng máy, và phải bảo vệ được bộ binh trong một quãng đủ dài để tấn công và chiếm được chiến hào đối phương.

"Phải như vậy mới đẩy lui được kẻ thù chiếm đóng," David Willey, giám tuyển tại Bảo tàng Xe tăng Bovington, nói.

"Các nhà lãnh đạo Pháp và Anh, và cả Mỹ nữa, khi đó muốn dùng khiên sắt thay vì phải để máu đổ ra từ lồng ngực binh lính. Họ phải học lại cách giao chiến trong thời hiện đại."

Những chiếc xe tăng đầu tiên xông ra sa trường vào tháng 9/1916.

Mẫu thiết kế của Anh, xe tăng Mark I, có kích thước cồng kềnh, ì ạch, di chuyển không nhanh gì hơn tốc độ đi bộ, nhưng được trang bị súng máy, đã hoạt động khá hiệu quả.

Trước đó, chỉ cần nhìn thấy chúng là một số chốt của Đức đã đủ run sợ ra hàng.

Thế nhưng Mark I có những hạn chế. Anh vội vã đưa tăng vào sử dụng trước khi các kỹ sư kiểm tra và loại bỏ được hết các lỗi, cho nên có nhiều chiếc bị hỏng vì lỗi cơ khí.

Bản quyền hình ảnh Getty Images
Image caption Xe tăng Anh đã có những thành công ban đầu, nhưng di chuyển chậm chạp và khó điều khiển

Những chiếc xe tăng này bên trong tối tăm, ồn ào, vô cùng nóng nực và chật chội. Khói bụi do động cơ xả ra cùng các nhiên liệu dễ cháy khiến chúng có thể biến những người ngồi trong như ngồi trong cái bẫy chết người.

Việc di chuyển với tốc độ chậm khiến chúng dễ bị tấn công bằng đạn pháo. Thêm nữa, tuy được trang bị súng lớn cannon và súng máy, nhưng các vũ khí này lại được lắp đặt bên hông khiến cho mỗi khi cần nhả đạn là cả chiếc xe tăng phải di chuyển, xoay cho đúng hướng.

Anh liên tục cập nhật thiết kế căn bản của mẫu xe này, nhằm biến nó thành một "vũ khí thần kỳ".

Mẫu được cải tiến, Mark IV, được đưa vào sử dụng hồi 1917.

Thế nhưng cả Mark I và Mark IV đều cồng kềnh và khó điều khiển; chúng có thiết kế hình thoi nhằm nghiến bẹp mạng dây thép gai xuống bên dưới thay vì để di chuyển hay xoay trở được nhanh gọn.

Ý tưởng được đưa ra lúc này là những chiếc xe tăng mới cần hoạt động nhịp nhàng với lực lượng lục quân, di chuyển ở tốc độ đủ mức để có thể bảo vệ được binh lính tiến quân theo phía sau.

Rõ ràng, cái cần có vào lúc này là một loại xe tăng nhỏ hơn, nhẹ hơn để yểm trợ quân lính một khi vượt qua được trở ngại là các chiến hào.

***

Jean Baptiste Eugene Estienne được đánh giá là một trong những chỉ huy pháo binh có viễn kiến xuất sắc nhất của Pháp. Ông là một nhà toán học tài năng, một nhà triết học và là một người trong suốt thời sinh viên đã nghiên cứu Hy Lạp cổ đại.

Ông cũng nhìn ra rằng công nghệ mới đang làm thay đổi cách thức chiến tranh diễn ra. Ông là một nhà tiên phong trong việc nghiên cứu bắn đạn gián tiếp - súng nhả đạn vào kẻ thù từ phía sau, theo chỉ dẫn, định vị của một máy quan sát - và đã nghiên cứu một cỗ máy cho phép thực hiện được điều này.

Vào năm 1907, ông trở thành hiệu trưởng trường pháo binh Grenoble.

Ngay từ trước khi cuộc chiến nổ ra, Estienne đã nhận ra vai trò của máy bay quân sự - nhất là trong việc có thể dùng các phi cơ để dẫn đường cho pháo nhả đạn ra sao.

Trong những tuần đầu tiên mở màn Đại chiến Thế giới thứ nhất, Estienne đã dùng phi cơ để chỉ dẫn đường pháo, gây thiệt hại to lớn cho Đức ở Chiến trường Charleroi khi Đức đổ quân xuống Bỉ và vùng đông bắc Pháp.

Bản quyền hình ảnh Getty Images
Image caption Dây thép gai là vật cản khó vượt qua đối với lính bộ binh nếu không có xe tăng trợ giúp

Nhưng các ý tưởng đầy viễn kiến của ông vượt xa hơn mức các phi cơ. Ông thấy rằng súng máy và các đợt xả đạn hàng loạt bằng súng trường khiến cho lực lượng lục quân khi xông lên nơi chiến tuyến sẽ gặp rất nhiều nguy hiểm, và rằng các binh lính cần phải được bảo vệ bằng cách nào đó với những tấm khiên thép di động khi tiến quân.

Ngay từ tháng 8/1914, Estienne đã tin rằng một thứ thiết giáp xa có trang bị súng ống sẽ đóng vai trò quyết định trong cuộc xung đột tới.

"Thưa quý vị, chiến thắng sẽ thuộc về bên nào trong số hai bên tham chiến đặt được khẩu súng 75 [ly] lên được chiếc xe có khả năng di chuyển trên mọi địa hình," ông nói với một nhóm sỹ quan pháo binh Pháp hồi năm 1914.

Estienne được vị tướng chỉ huy quân đội Pháp, Tướng Joffre, yêu cầu nghiên cứu thiết kế vũ khí mới.

Estienne sau đó tiếp cận một trong các nhà thiết kế xe hơi có tiếng nhất của Pháp, Louis Renault.

Các nhà máy của Renault khi đó đang bận sản xuất các loại xe khác, và hãng từ chối tham gia. Thiết kế, được dựa trên mẫu máy kéo Holt do Mỹ sản xuất, là một dự án quá tham vọng đối với một kỹ sư chưa từng làm một loại xe bánh xích nào.

Vậy là Estienne quay sang hãng Schneider, vốn đã làm ra chiếc xe tăng hoạt động được đầu tiên của Pháp, xe CA1.

Giống như các xe tăng Anh, chiếc CA1 to lớn cồng kềnh và di chuyển chậm, được thiết kế nhằm vượt qua vùng đất có rải rác các miệng hố không người ở và tiến vào các chiến hào của đối phương. Nhưng khác với xe tăng Anh, chiếc CA1 và đời xe anh em với nó, Saint Chamond, kém hiệu quả khi hoạt động.

"Các thiết kế này của Pháp thật là kinh khủng tồi," Willey nói. "Chúng về căn bản chỉ là gắn một khẩu súng 75 ly lên phía trước của chiếc máy kéo cỡ lớn, kém xa xe tăng Anh."

Bản quyền hình ảnh Getty Images
Image caption Quân đồng minh muốn áp dụng cách đánh cả dàn xe tăng FT tiến lên cùng lúc, tấn công kẻ thù

Nhưng Renault có một ý tưởng khác. Ông nghĩ rằng một khi đã vượt qua được các chiến hào và các khoảng đất bị đạn pháo cày nát thì nhu cầu cấp bách khi đó sẽ là cần một loại xe tăng nhỏ hơn, nhẹ hơn - là loại xe có thể tỏa ra và tấn công đội hình địch từ phía sau, theo cách thức mà lính kỵ binh đã làm từ nhiều thế kỷ qua.

Renault cũng nhận thấy rằng các động cơ thời đó không đủ mạnh để di chuyển chiếc xe tăng nặng nề đi qua các vùng địa hình phức tạp ở tốc độ hiệu quả.

Ông quyết định tạo ra sản phẩm nhẹ hơn nhiều. Chiếc Mark IV của Anh nặng tới 29 tấn, nhưng chiếc xe tăng mới thì chỉ nặng có 7 tấn, khiến nó không bị lún khi đi vào các vùng đất mềm, bị đạn pháo cày nát giữa các chiến hào.

Renault hợp tác với nhà thiết kế Rodolphe Ernst-Metzmaier để cho ra mẫu xe tăng mới.

Mẫu mới có những điểm mang tính cách mạng. Nó là loại xe đầu tiên có trang bị vũ khí - với một khẩu súng máy hoặc là một khẩu pháo 37 ly - đặt trên tháp pháo xoay được 360 độ.

Trong lúc xe tăng Anh chở đội tăng 12 người, thì chiếc tăng mới này chỉ cần hai người, gồm một lính lái tăng ngồi phía trước, và một chỉ huy hoặc pháo thủ ngồi ngay phía sau điều khiển tháp pháo.

Động cơ được đặt phía sau, trong một khoang riêng - là thiết kế mà kể từ đó hầu hết các xe tăng đều làm theo.

Người Anh cũng có chiếc xe tăng đánh đổi khẩu pháo nặng nề lấy các súng máy - và mẫu này, The Whippet, được đưa vào tham chiến trong các trận chiến cuối cùng hồi năm 1918.

Nhưng động cơ của Whippet thì được đặt ở phía trước, khoang dành cho đội lính tăng lại không có tháp pháo xoay tròn được.

Có những sáng kiến khác nữa được ẩn giấu trong thiết kế của Renault.

Chiếc xe tăng làm mát động cơ bằng cách hút không khí mát từ phía trước xe rồi xả khí nóng ra phía sau. Điều này khiến việc lái xe trở nên dễ chịu hơn nhiều so với chiếc Mark I hay IV.

Các nhà thiết kế cũng đảm bảo rằng động cơ vẫn làm việc khi nằm ở vị trí nghiêng, lúc tăng di chuyển ở độ dốc cao, và điều này cho phép xe tăng leo lên, leo xuống các hố sâu do đạn pháo cày xới thành mà không bị bó máy.

Bản quyền hình ảnh Getty Images
Image caption Xe tăng FT được sử dụng rộng rãi trong Thế chiến I, thành cảm hứng cho các nước khác thiết kế các loại tăng tương tự, như ở Ý và Liên Xô

Kết quả là đội tăng hai thành viên của FT di chuyển khá thuận tiện và thoải mái ở tốc độ tới 11kmh, là tốc độ không thể xem thường trong năm 1918.

Việc thiết kế nhằm phục vụ cách đánh là hàng đàn xe tăng nhỏ với lính bộ binh đi phía sau sẽ tràn lên áp đảo hàng phòng ngự của đối phương, bứt phá qua các chiến hào và sau đó tản ra các hướng khác nhau.

Bộ chỉ huy Pháp nhìn thấy tiềm năng nhiều hứa hẹn của mẫu tăng này, và đã ra kế hoạch sản xuất hơn 12 ngàn chiếc tính đến cuối năm 1919.

Renault chỉ có thể đáp ứng được một phần nhỏ, cho nên các hãng sản xuất xe hơi khác cũng lên kế hoạch, tham gia dây chuyền sản xuất.

Dần dần, trong năm 1918 ngày càng có nhiều xe FT được xuất xưởng, khiến chúng có thể được đưa vào sử dụng với số lượng lớn.

Trong những tháng cuối cùng của năm 1918 là thời kỳ FT được ráo riết thiết kế chỉnh sửa, khi mà việc phòng ngự của Đức trở nên kém hiệu quả và Đức phải rút quân nhanh chóng qua Pháp và Bỉ.

"Đó là những cái đinh cuối cùng đóng vào quan tài đối với người Đức," Willey nói. "Họ bị người Anh phong tỏa và cạn kiện nhiên liệu, thực phẩm. Khi ta xem lại những hồi ức của người Đức hồi thập niên 1920 với những câu hỏi 'vì sao chúng ta thua' thì xe tăng luôn được nhắc tới."

Willey nói rằng chiếc xe tăng là biểu tượng cho việc Quân Đồng minh phương Tây - được tăng cường bởi sức mạnh công nghiệp của Mỹ từ năm 1917 - sẽ giành chiến thắng.

Đến cuối cuộc chiến, người Đức chỉ sản xuất được khoảng 20 xe tăng. Trong thời gian người Đức đang loay hoay với việc đó thì người Pháp đã cho ra hơn 1.000 chiếc tăng FT.

"Khi đó là một cuộc chiến giành sự sống còn của dân tộc, thì đây là thứ mà mọi người nghĩ ra," Willey nói.

Vào năm 1929, các cuộc tập trận của Quân đội Anh tại Salisbury Plain đã sử dụng các xe tăng nhỏ, nhanh chóng lấy cảm hứng từ các cỗ máy như Whippet và FT - và thu hút sự quan tâm của các chỉ huy Đức. Họ sẽ phối hợp những chiến thuật này cùng với máy bay và pháo binh theo phong cách chiến tranh mới gọi là 'Blitzkreig', chỉ một thập kỷ sau đó.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn