Santorini, hòn đảo Hy Lạp xinh đẹp và nền văn minh đã mất

Thứ Bảy, 28 Tháng Bảy 20181:00 CH(Xem: 7770)
Santorini, hòn đảo Hy Lạp xinh đẹp và nền văn minh đã mất
bbc.com
Stav Dimitropoulos BBC Travel

Getty Images Bản quyền hình ảnh Getty Images

Với miệng núi lửa nằm chìm dưới đáy biển, những bãi biển cát đen và những buổi hoàng hôn đỏ thẫm, Santorini là một hòn đảo Hy Lạp cổ.

Thế nhưng đằng sau vẻ đẹp của nó lại ẩn giấu một bí mật.

Giannis Bellonias đứng trên rìa vách đá hiểm trở của Imerovigli, một ngôi làng nằm trên đỉnh miệng núi lửa của Santorini, nơi ta cảm thấy chóng mặt.


Ông đang chờ đón buổi hoàng hôn từ nơi có một góc nhìn nổi tiếng, nơi được gọi là 'ban công nhìn ra biển Aegean'.

"Ở đó, ngay đó! Hãy nhìn ngọn núi lửa kìa," vị 'thổ dân' của Santorini vừa nói với tôi vừa chỉ tay về phía hai hòn đảo nhỏ được tạo thành từ dung nham màu đen do núi lửa phun ra (và là những cấu trúc mới nhất được hình thành ở khu vực Địa Trung Hải). Hai đảo này được gọi là Palea Kameni (Vết cháy cổ) và Nea Kameni (Vết cháy mới).

Với ánh mặt trời chói chang, những ngôi nhà có mái màu xanh nằm thấp thoáng giữa những tảng đá cùng những con đường lát đá nối các chấm xanh lại với nhau, Santorini là một hòn đảo Hy Lạp tuyệt đẹp, nơi đem đến cho chúng ta những cảnh tượng khiến ai cũng phải ghen tị. Hình ảnh về Santorini được đăng khắp nơi trên các tờ rơi quảng cáo du lịch, trên mạng xã hội Instagram. Nhưng bên dưới bề mặt lấp lánh là một bí mật đen tối đầy hấp lực.

Nằm ở phía nam Biển Aegean, Santorini là một nhóm nhỏ gồm 5 hòn đảo Cyclades, gồm đảo chính Thera, hai đảo Therasia và Aspronisi ở ngoại vi, và hai đảo nham thạch. Toàn bộ năm đảo đều nằm quanh miệng một núi lửa khổng lồ mà nay đã hầu như chìm hết xuống dưới mặt nước. Miệng núi lửa có hình miệng bát này được hình thành từ vụ một núi lửa sụp đổ.

De Agostini/G. Nimatallah/Getty Images Bản quyền hình ảnh De Agostini/G. Nimatallah/Getty Images

Trong Kỷ Đồ Đồng, khoảng 5.000 năm trước, Santorini là một vùng đất núi lửa duy nhất được gọi là Stronghyle (có nghĩa là "tròn" trong tiếng Hy Lạp), và là nơi đóng vai trò quan trọng trong quá trình định hình lịch sử.


Khi ấy, một nền văn minh bắt đầu phát triển trên đảo Crete gần đó. Cư dân trên đảo là người Minoans, được đặt theo tên Vua Minos huyền thoại.

Đó là một cộng đồng bí ẩn và có trình độ. Họ là những chiến binh, nhưng cũng là những thương gia, những nghệ sĩ và những thủy thủ.

Tổ tiên của Minoans là chủ đề gây tranh cãi nảy lửa. Một số người tin rằng họ là dân tị nạn đến từ đồng bằng châu thổ sông Nile của Ai Cập, một số người khác nói rằng đó là những người đến từ Palestine, Syria hoặc Bắc Mesopotamia cổ đại.

Nghiên cứu gần đây nhất cho biết nền văn minh Minoan được phát triển tại chỗ, có nguồn gốc từ những nông dân đầu tiên sinh sống tại Hy Lạp và miền tây nam Anatolia.

Dù là có nguồn gốc thế nào đi nữa thì không mấy ai nghi ngờ rằng thời kỳ từ năm 2600 trước Công nguyên cho tới 1100 trước Công nguyên, đã có một nền văn minh rất phát triển và phồn thịnh tại đây.

Các cuộc khai quật ở Crete, đặc biệt là ở Knossos (thủ phủ của đảo Minoan Crete), đã cho thấy những dấu tích còn sót lại của một cung điện ngoạn mục, những đồ trang sức bằng vàng và những bức bích họa rất trang nhã.

Gail Mooney/Corbis/VCG/Getty Images Bản quyền hình ảnh Gail Mooney/Corbis/VCG/Getty Images

Trong nhiều thế kỷ, đế chế Minoan đã mở rộng tới đảo Rhodes (nằm cách Stronghyle 309km về phía đông) cùng các phần thuộc duyên hải Thổ Nhĩ Kỳ và có lẽ vươn xa tới tận Ai Cập và Syria.


Stronghyle (nay là Santorini) là một tiền đồn vô cùng quan trọng đối với người Minoan do vị trí đặc biệt của nó trên tuyến giao thương buôn bán đồng giữa đảo Cyprus và đảo Minoan Crete.

"Các cuộc khai quật ở Akrotiri [một ngôi làng thuộc tây nam Santorini] đã tìm thấy những ngôi nhà ba tầng, những cung điện rộng lớn và phức tạp, những đoạn đường được lát trải đầu tiên của châu Âu, nước chảy và hệ thống thoát nước kỳ thú," Paraskevi Nomikou, phó giáo sư chuyên về hải dương học và địa lý tự nhiên tại Đại học Athens, nói.

Điều thú vị nhất là hệ thống chữ viết đầu tiên của châu Âu được tìm thấy trong các tòa nhà ở Akrotiri và trên bề mặt của các phiến đá có từ Thời Đồ Đồng trong các cung điện của người Crete ở Knossos và Malia: ở đây người Minoans ghi chữ đầu tiên của họ, ban đầu dưới dạng tượng hình của người Crete và sau đó là ở dạng văn tự Tuyến tính A.

Chữ tượng hình của người Crete là kiểu chữ cổ xưa, gồm khoảng 137 ký tự hình ảnh giống như thực vật, động vật, các bộ phận cơ thể, vũ khí, tàu và các vật thể khác, và được cho là đã được sử dụng cho đến tận năm 1700 trước Công nguyên.

Dần dần, người Minoan phát triển chữ tượng hình thành kiểu chữ Tuyến tính A kiểu cách hơn.

Chữ Tuyến tính A có nhiều chữ khác nhau, gồm 200 ký hiệu và hơn 70 ký hiệu âm tiết, làm cho nó giống như ngôn ngữ như chúng ta biết ngày nay (mặc dù cả hai loại chữ viết này cho đến nay vẫn chưa được giải mã).

Print Collector/Getty Images Bản quyền hình ảnh Print Collector/Getty Images
Image caption Ký tự Tuyến tính A gồm 200 ký hiệu và 70 ký hiệu âm tiết

Những người tạo ra chữ viết sớm nhất ở châu Âu hoàn toàn xứng được ca ngợi là nền văn minh văn minh và tiên tiến đầu tiên của châu lục này. Những thành tựu trí tuệ của họ chỉ bị lu mờ bởi lối sống phóng khoáng quá mức; họ ăn mừng, say sưa chè chén cả trong đám tang, đùa giỡn với lũ bò thay vì giết chết chúng, và sống hòa hợp với thiên nhiên.

Và cuối cùng thì chính thiên nhiên đã quyết định hủy diệt họ.

Trong khoảng thời gian từ 1627 trước Công nguyên đến 1600 trước Công nguyên, vụ Phun trào Đồng Lần cuối (thường được gọi là vụ Phun trào Minoan hoặc Santorini) có lẽ là vụ phun trào lớn nhất trong 10.000 năm, đã xảy ra trên Stronghyle.

"Trước khi phun trào, miệng núi lửa hiện đại không tồn tại. Thay vào đó, một miệng núi lửa nhỏ hơn, từ một vụ phun trào xảy ra từ trước đó rất lâu, tạo thành một đầm phá ở phía bắc của hòn đảo, "Nomikou nói. "Trong vụ phun trào, dòng chảy mạnh của chất nham thạch dày tới 60m đổ xuống biển, gây ra sóng thần sóng cao 9m đập vào bờ biển Crete."

Những con sóng có thể đã vươn tới tận miền tây Thổ Nhĩ Kỳ và thậm chí cả Israel.

Khi trận đại hồng thủy kết thúc, miệng núi lửa hiện đại bắt đầu hình thành (mặc dù thời gian để nó dần định hình thành sự tồn tại của Santorini hiện đại có lẽ phải mất vài nghìn năm).

Florian Trojer/Getty Images Bản quyền hình ảnh Florian Trojer/Getty Images

Đối với người Minoan, đó là khởi đầu của sự kết thúc.

"Sự hủy diệt mà núi lửa gây ra đã hủy hoại những thương thuyền của họ, và lượng lớn khí carbon dioxide được xả vào khí quyển, làm xáo trộn cân bằng khí hậu, phá hủy nền nông nghiệp của người Minoans. Tất cả điều này dần dần khiến cho Mycenae [tức nền văn minh Thời Đồ Đồng sinh sống tại phần Hy Lạp lục địa trong thời gian từ 1600 trước Công nguyên đến 1100 trước Công nguyên] chớp cơ hội để chấm dứt sự tồn tại độc lập của người Minoan."

Nhưng những gì khiến Nomikou bất ngờ là, không giống như thành phố La Mã cổ Pompeii, nơi bị chôn vùi trong hơn 6m tro và đá bọt núi lửa khi núi lửa Vesuvius thức giấc hồi năm 79, người ta đã không tìm được bất kỳ một thi thể nào ở Santorini.

"Bởi tất cả các lần núi lửa hoạt động thì người dân Santorini đều được cảnh báo trước và họ đi lánh nạn," bà nói. Cho đến tận ngày nay, không ai biết là họ đã đi đâu.

Santorini đã hủy diệt nền văn minh vĩ đại đầu tiên của châu Âu, nhưng không phá hủy ngôn ngữ của nền văn minh ấy.

Khi người Mycenae hiếu chiến cai trị nơi từng là đế chế Minoan, họ thay thế văn tự Tuyến tính A bằng phiên bản tiến hóa riêng của họ, Tuyến tính B, hệ thống chữ viết đầu tiên của người Hy Lạp, mà về sau phát triển thành ngôn ngữ Hy Lạp cổ đại vốn giúp truyền bá dân chủ, luận cứ khoa học, nhà hát và triết học trên toàn thế giới.

Universal History Archive/Getty Images Bản quyền hình ảnh Universal History Archive/Getty Images

Hơn 3.500 năm sau tình trạng lộn xộn, Bellonias tự hào sở hữu một trong những khu định cư nằm trên sườn đồi truyền thống của đảo Santorini, được nằm thẳng ở miệng núi lửa.

"Chúng là những ngôi nhà được điều hòa không khí ở mức hoàn hảo. Vào mùa đông, núi lửa gửi hơi ấm xuống còn mùa hẹ nó lại làm bạn rất mát mẻ," anh cười ngoác miệng, nói.

Bellonias, một nhà sưu tập nghệ thuật sở hữu trong tay một khối lượng sản phẩm văn hóa khổng lồ, với một thư viện chứa 35.000 cuốn sách (trong đó có hàng trăm cuốn viết về Santorini), đã từng đi đi về về sống trên đảo suốt gần 60 năm qua, sau thời thơ ấu và những năm tháng trưởng thành đầu đời ở Athens.

Ông đứng nhìn về phía các đảo núi lửa trước mặt, mà phía sau chúng là dải màu rực rỡ, chuyển từ đỏ đậm đến cực tím của bầu không gian buổi hoàng hôn, khi mặt trời chuẩn bị lặn.

"Tôi chưa bao giờ có thể mô tả, diễn đạt được những màu sắc này bằng ngôn từ. Mà tôi nghĩ rằng bất kỳ ai từng sống trên hòn đảo này cũng đều không thể. Chúng có thể là màu đỏ thẫm, hồng, cam, đỏ, tím... Tôi không thể mô tả hoàng hôn bằng lời nói. Đối với tôi, đó là một cảm giác từ trong tim. Santorini không dành cho người yếu tim."

Có lẽ ông ấy đã nói đúng; rốt cuộc thì nó đã hủy diệt nền văn minh đầu tiên của châu Âu.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Travel.

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn