Cù Tuấn, dịch
19-10-2022
Tóm tắt: Trên khắp thủ đô nước Nga, số lượng đàn ông đã ít hơn đáng kể tại các nhà hàng, cửa hàng và các cuộc tụ tập xã hội. Nhiều người đã bị bắt nhập ngũ tham gia chiến đấu ở Ukraine. Những người khác thì chạy trốn để tránh bị bắt quân dịch.
Những buổi chiều thứ sáu tại cửa hàng cắt tóc Chop-Chop ở trung tâm Mátxcơva thường rất nhộn nhịp, nhưng vào đầu cuối tuần gần đây, chỉ có một trong bốn ghế là có khách.
Người quản lý cửa hàng, một phụ nữ tên Olya, cho biết: “Chúng tôi thường là chật kín khách vào giờ này, nhưng khoảng một nửa số khách hàng của chúng tôi đã biến mất.” Nhiều khách hàng – cùng với một nửa số thợ cắt tóc làm tại đây – đã trốn khỏi Nga để tránh lệnh tổng động viên hàng trăm nghìn người của Tổng thống Vladimir V. Putin cho chiến dịch quân sự ở Ukraine.
Nhiều người đàn ông đã phải tránh ra ngoài đường vì sợ bị trao giấy bắt nhập ngũ. Khi Olya đến cửa hàng vào thứ Sáu tuần trước, cô cho biết, cô đã chứng kiến các cảnh sát đang đứng chặn các cửa trong số bốn lối ra của ga tàu điện ngầm, kiểm tra giấy tờ.
Bạn trai của cô, một thợ cắt tóc ở cửa hàng, cũng đã bỏ trốn, và cuộc chia ly đang gây ra nhiều hậu quả.
“Mỗi ngày trải qua đều mệt mỏi,” Olya thừa nhận, cô giấu họ của mình, cũng như những phụ nữ khác được phỏng vấn trong phóng sự này vì sợ bị trả thù. “Thật khó để biết phải làm gì. Chúng tôi luôn lên kế hoạch cùng với nhau”.
Tình trạng trên đang xảy ra không chỉ với riêng Olya. Trong khi vẫn còn rất nhiều nam giới ở một thành phố 12 triệu dân, nhưng trên khắp Matxcơva, sự hiện diện của họ đã thưa dần – trong các nhà hàng, trong cộng đồng hipster và tại các cuộc tụ họp xã hội như bữa tối và tiệc tùng. Điều này đặc biệt đúng đối với giới trí thức của thành phố, những người thường có thu nhập cao và hộ chiếu để đi du lịch nước ngoài.
Một số người đàn ông không thích cuộc xâm lược Ukraine đã bỏ đi khi chiến tranh nổ ra; những người khác phản đối Điện Kremlin nói chung là đã bỏ trốn vì họ sợ bị cầm tù hoặc bị áp bức. Nhưng phần lớn những người đàn ông đã rời đi trong những tuần gần đây rơi vào hai dạng: hoặc được gọi nhập ngũ và muốn tránh quân dịch, hoặc lo lắng rằng Nga có thể đóng cửa biên giới nếu ông Putin tuyên bố thiết quân luật.
Không ai biết chính xác có bao nhiêu nam giới đã rời đi kể từ khi ông Putin tuyên bố điều mà ông gọi là “tổng động viên một phần”. Nhưng hàng trăm nghìn người đã ra đi. Ông Putin cho biết hôm thứ Sáu rằng ít nhất 220.000 người đã được gọi nhập ngũ.
Theo các nhà chức trách, ít nhất 200.000 người đàn ông đã chạy đến nước láng giềng Kazakhstan, nơi mà người Nga có thể nhập cảnh mà không cần hộ chiếu. Hàng chục nghìn người khác đã chạy sang Gruzia, Armenia, Azerbaijan, Israel, Argentina và Tây Âu.
“Tôi cảm thấy như bây giờ chúng ta đang ở Tây lương nữ quốc vậy,” Stanislava, một nữ nhiếp ảnh gia 33 tuổi, cho biết trong một bữa tiệc sinh nhật gần đây có hầu hết người tham dự là phụ nữ. “Tôi đang tìm kiếm những người bạn nam giới để giúp tôi di chuyển một số đồ đạc, và tôi nhận ra rằng gần như tất cả họ đã rời đi.”
Nhiều phụ nữ đã kết hôn vẫn ở lại Matxcơva khi chồng họ bỏ trốn, sau khi chồng họ nhận được povestka – một thông báo nhập ngũ – hoặc trước khi cảnh sát có thể đến tận nhà.
“Tôi và lũ bạn gái gặp nhau để uống rượu, trò chuyện và hỗ trợ lẫn nhau, để cảm thấy rằng chúng tôi không đơn độc”, Liza, người có chồng là luật sư của một công ty đa quốc gia lớn, cho biết vài ngày trước khi ông Putin tuyên bố tổng động viên, chồng cô đã bỏ việc và chạy trốn đến một nước Tây Âu, nhưng Liza, 43 tuổi, phải ở lại vì con gái của hai người đang đi học và tất cả ông bà của cô đều ở Nga.
Những phụ nữ có chồng bị bắt nhập ngũ cũng phải chịu đựng sự cô đơn – nhưng sự cô đơn của họ bị nỗi sợ rằng người bạn đời của họ có thể không còn sống trở về đè nặng.
Tuần trước tại một voenkomat, hay ủy ban quân sự, ở tây bắc Matxcơva, những người vợ, người mẹ và con cái đã tụ tập để nói lời từ biệt với những người chồng/cha/con thân yêu của họ được đưa đi chiến đấu.
“Những người đàn ông này giống như đồ chơi trong tay lũ trẻ vậy”, Ekaterina, 27 tuổi, có chồng, Vladimir, 25 tuổi, đang thu thập khẩu phần ăn của anh và chỉ một lát nữa là được chuyển đến trại huấn luyện bên ngoài Matxcơva. “Họ sẽ chỉ là những cái bia thịt.” Cô ước chồng mình đã trốn tránh lệnh triệu tập, và nói rằng thà anh ta ngồi tù vài năm còn hơn trở về nhà trong túi đựng xác.
Nếu người dân Matxcơva có thể tận hưởng một mùa hè vui vẻ thoải mái mà cảm giác như không có gì thay đổi đáng kể kể từ khi xâm lược Ukraine, thì tình hình đã khác đi nhiều khi mùa đông bắt đầu và hậu quả của chiến tranh, bao gồm cả các lệnh trừng phạt, trở nên rõ ràng hơn.
Vào ngày 17/10, thị trưởng của Matxcơva thông báo rằng lệnh tổng động viên tại đây đã chính thức kết thúc. Nhưng nhiều doanh nghiệp đã cảm giác được sự suy giảm lượng nam giới. Trong hai tuần sau lệnh tổng động viên, số lượng đơn đặt hàng tại các nhà hàng ở Matxcơva với tổng tiền trung bình cao hơn 1.500 rúp – khoảng 25 đô la – đã giảm 29% so với cùng kỳ năm ngoái. Sberbank, ngân hàng tín dụng lớn nhất của Nga, đã đóng cửa 529 chi nhánh chỉ trong tháng 9, theo báo Kommersant.
Nhiều mặt tiền của các cửa hàng ở trung tâm thành phố trở nên trống trải, với những tấm biển “CẦN CHO THUÊ” treo trên cửa sổ. Ngay cả văn phòng của hãng hàng không hàng đầu của Nga, Aeroflot, cũng đã đóng cửa văn phòng trên phố Petrovka sang trọng. Gần đó, các cửa sổ phía trước cửa hàng nơi các nhà thiết kế phương Tây liên tục thay đổi ma-nơ-canh của họ trong suốt mùa hè, cuối cùng đã được dán giấy che kín.
Aleksei Ermilov, người sáng lập cửa hàng Chop-Chop, nói: “Nó khiến tôi nhớ đến Athens năm 2008″, ngầm so sánh Matxcơva với thủ đô của Hy Lạp trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Ông Ermilov nói rằng trong số 70 tiệm cắt tóc nhượng quyền của ông, những tiệm cắt tóc ở Matxcơva và St Petersburg hầu hết cảm thấy vắng bóng đàn ông.
Ông Ermilov nói: “Chúng ta có thể cảm thấy làn sóng di cư ồ ạt ở Matxcơva và St.Petersburg, nhiều hơn so với các thành phố khác, một phần vì nhiều người tại các thành phố này có phương tiện để rời khỏi đó.”
Truyền thông địa phương đưa tin rằng số người đến giải trí tại một trong những câu lạc bộ thoát y lớn nhất ở Matxcơva đã giảm 60% và câu lạc bô này hiện tại cũng có ít nhân viên bảo vệ hơn vì họ đã được gọi nhập ngũ hoặc đã bỏ trốn.
Trong khi đó, lượt tải xuống các ứng dụng hẹn hò đã tăng lên đáng kể ở các quốc gia mà đàn ông Nga chạy trốn tới. Tại Armenia, số lượng đăng ký mới trên một ứng dụng hẹn hò, Mamba, đã tăng 135%, một đại diện của công ty nói với RBK, một hãng tin tức tài chính của Nga. Ở Gruzia và Thổ Nhĩ Kỳ, tỷ lệ tải xuống mới là trên 110%, trong khi ở Kazakhstan, con số này tăng 32%.
“Tất cả những đàn ông ngon lành giờ đã chạy trốn hết mẹ nó rồi!”, Tatiana, một phụ nữ 36 tuổi, làm việc trong lĩnh vực bán hàng công nghệ phàn nàn khi đang xem một trận bida với bạn bè tại câu lạc bộ xã hội dành cho phụ nữ ở con phố thời thượng Stoleshnikov Lane. “Số đàn ông còn hẹn hò được giờ đã giảm ít nhất 50 phần trăm.”
Trong suốt mùa hè, câu lạc bộ này chật cứng với những thanh niên Nga sành điệu và vui nhộn. Nhưng vào một tối thứ bảy gần đây, câu lạc bộ này đã trở nên tương đối vắng vẻ.
Tatiana cho biết nhiều khách hàng của cô đã rời đi, nhưng cô nói rằng cô sẽ ở lại. Công việc của Tatiana không cho phép làm việc từ xa và cô nói rằng cô không muốn đưa con chó cưng lớn của mình lên máy bay.
Nhưng những người dân Matxcơva khác vẫn có kế hoạch rời đi. Một thành viên khác của câu lạc bộ phụ nữ, Alisa, 21 tuổi, cho biết cô vừa tốt nghiệp và muốn tiết kiệm đủ tiền để rời khỏi Nga sau khi bạn bè của cô kết thúc việc học, để họ có thể cùng nhau thuê một chỗ ở tại nước ngoài.
Alisa nói: “Tôi không nhìn thấy bất kỳ tương lai nào ở Nga, ít nhất là trong thời điểm ông Putin còn nắm quyền.”
Đối với những người đàn ông còn ở lại, việc đi lại trong thành phố trở nên căng thẳng.
Aleksandr Perepelkin, giám đốc tiếp thị và biên tập viên của Blueprint, một ấn phẩm thời trang và văn hóa cho biết: “Tôi cố gắng tự lái xe đi khắp nơi vì quân đội có thể phát lệnh bắt nhập ngũ trên đường phố và bên cạnh các ga tàu điện ngầm.”
Perepelkin ở lại Nga vì anh cảm thấy có nghĩa vụ đối với hơn 100 nhân viên của mình, nhằm duy trì hoạt động của công ty. Nhưng bây giờ văn phòng của anh làm anh nhớ lại về những tháng đầu của đại dịch coronavirus, vì hàng loạt nhân viên nam đã chạy trốn mất. Perepelkin và các đối tác kinh doanh của anh hiện tại không biết phải làm gì.
“Tiếp thị là loại hình kinh doanh bạn làm trong cuộc sống bình thường, nhưng không phải trong thời chiến,” Perepelkin nói trong một quán cà phê sang trọng với không gian làm việc chung. Quán cà phê khi đó hầu như chỉ toàn phụ nữ, có cả nhóm tổ chức sinh nhật với lớp dạy cắm hoa.
Tại cửa hàng cắt tóc Chop-Chop, ông Ermilov, người sáng lập, cũng nhận xét tương tự. Vào cuối tháng 9, Ermilov lên đường đến Israel và hiện ông có kế hoạch mở một doanh nghiệp mà không có sự hiện diện vật lý ở Nga và “ít chịu rủi ro địa lý hơn”.
Ở bên trong nước Nga, những người quản lý các tiệm cắt tóc đang bàn luận về việc có thể mở rộng thêm các dịch vụ chuyên phục vụ các khách hàng nữ.
“Chúng tôi bàn luận về việc định hướng lại công việc kinh doanh,” Olya, người quản lý cửa hàng cho biết. “Nhưng không thể lập kế hoạch ngay bây giờ, khi hiệu lực của các kế hoạch giờ đã giảm xuống chỉ còn chừng một tuần.”
