Thổ Nhĩ Kỳ thức thời, Ả Rập Xê út ngộ nhận
Mối quan hệ giữa Mỹ, Thổ Nhĩ Kỳ và Ả rập Xê út hiện ở trong tình huống rất đặc biệt. Mỹ và Ả rập Xê út là đồng minh chiến lược của nhau. Tổng thống Mỹ Donald Trump thậm chí còn coi vương triều nơi sa mạc kia là đồng minh hiện quan trọng nhất và chiến lược nhất của Mỹ.
Vậy mà chỉ vì chuyện số phận của nhà báo người Ả rập Xê út Jamal Khashoggi làm việc cho tờ nhật báo Washington Post sống tỵ nạn ở Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ bị chính quyền Ả rập Xê út coi là phần tử chống đối, ông Trump hiện đang gia tăng áp lực mạnh mẽ và doạ sẽ trừng phạt Ả rập Xê út.
Ả rập Xê út tuyên bố sẽ đáp trả Mỹ. Mối quan hệ song phương này hiện không còn giống gì mối quan hệ đồng minh chiến lược truyền thống nữa.
Hay như giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Hai nước này là đồng minh quân sự chiến lược của nhau trong NATO và Mỹ rất cần Thổ Nhĩ Kỳ cho chiến lược của Mỹ ở khu vực Trung Đông, Bắc Phi và vùng Vịnh.
Vậy mà chỉ vì chuyện số phận của nhà truyền giáo người Mỹ Andrew Brunson, ông Trump đã trừng phạt và làm găng với Thổ Nhĩ Kỳ đến mức đẩy nước này đến bên bờ vực của khủng hoảng tài chính và tiền tệ.
Khác với Ả rập Xê út, Thổ Nhĩ Kỳ đã tận dụng chuyện mắc mớ mới giữa Mỹ và Ả rập Xê út xảy ra trên lãnh thổ của Thổ Nhĩ Kỳ - nhà báo kia bị mất tích ở tổng lãnh sự quán của Ả rập Xê út tại thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ - làm cơ hội hoá giải mối bất hoà với Mỹ đồng thời gia tăng thế của mình trước Ả rập Xê út.
Cho nên mới nói trong chuyện này có một kẻ thua to và thiệt đơn hại kép, một kẻ thức thời và thực dụng, một kẻ được lợi nhiều và thắng lớn.
Ả rập Xê út thua to bởi thua cả Mỹ lẫn Thổ Nhĩ Kỳ. Chính quyền vương triều này đã ngộ nhận về cả vị thế của mình trong chiến lược của Mỹ lẫn về thực trạng mối quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ.
Họ đã đi quá xa và mắc phải sai lầm tai hại khi bắt giữ hoặc thậm chí gây ra cái chết cho nhà báo chống đối kia trên lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ, khiến Mỹ khó xử đến mức không thể hành xử khác, đồng thời tạo cơ hội cho Thổ Nhĩ Kỳ hoá giải quan hệ với Mỹ theo cách còn gây được bất lợi cho Ả rập Xê út.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã rất thức thời và thực dụng khi vừa kiên quyết làm rõ chuyện số phận của nhà báo kia vừa tìm ra cách thức thích hợp để trả tự do cho mục sư Andrew Brunson đáp ứng yêu cầu của Mỹ mà hạn chế được tổn hại đối với thể diện, vừa nhượng bộ Mỹ để Mỹ hài lòng vừa hậu thuẫn Mỹ rất đắc lực.
Mỹ lợi đơn lợi kép
Ông Trump được lợi đơn lợi kép vì có được bằng chứng về tính đúng đắn của biện pháp chính sách đối với cả Thổ Nhĩ Kỳ lẫn Ả rập Xê út, về bản lĩnh và khả năng xử lý tình huống và về hiệu quả thực tiễn của "chiến lược gây áp lực tối đa".
Ông Trump sẽ đặc biệt khai thác tác dụng của nó trên hai phương diện:
Thứ nhất là phục vụ cho cuộc bầu cử quốc hội giữa nhiệm kỳ sắp tới ở Mỹ. Hoạt động đối ngoại như thế có tác dụng rất to lớn đối với việc thực hiện những mưu tính về đối nội.
Thứ hai là cảnh báo và răn đe tất cả những đồng minh, đối tác cũng như địch thủ khác của Mỹ trên thế giới. Thông điệp của ông Trump chỉ có thể là khẩu hiệu "Nước Mỹ trước hết", là công cụ và phương cách của ông Trump để định nghĩa, cũng như thực hiện lợi ích cho nước Mỹ và nhất quán tuyệt đối chứ không tuỳ vào đối tượng là đồng minh, đối tác hay địch thủ.
Nhưng cũng chính vì thế mà thực trạng mới trong mối quan hệ giữa ba nước này không hề ổn định bền vững. Bài học mà các đồng minh, đối tác và địch thủ của Mỹ có thể, nên và phải rút ra từ chuyện tay ba này là trong quan hệ với Mỹ phải luôn tính đến, chuẩn bị phòng ngừa và sẵn sàng ứng phó với sự xoay chiều bất ngờ của Mỹ.
