Hàng năm, từ Tháng 6 cho đến hết Tháng 11 là khoảng thời gian bão hoạt động mạnh ở khu vực Đại Tây Dương, và mùa bão ở Mỹ năm nay chính thức bắt đầu từ hôm Thứ Sáu 1/6. Thời điểm bắt đầu của mùa bão năm nay đến vào lúc khi mà nhiều người vẫn chưa quên những thiệt hại do mùa bão năm 2017 gây ra với ba cơn bão cấp 4 (Category 4) là Harvey, Irma và Maria đổ vào bờ biển phía đông của nước Mỹ và nhiều khu vực bị tàn phá đến nay vẫn chưa sửa chữa xong.
Trên thực tế, bão đã bắt đầu hoạt động từ một tuần trước đó khi cơn bão nhiệt đới Alberto xuất hiện gây ra tình trạng lụt lội khá nặng và đất truồi ở khu vực đông nam nước Mỹ và phía bắc của tiểu bang Florida.
Tuần rồi, tạp chí chuyên đề New England Journal of Medicine đăng bản tin cho biết số người chết do cơn bão Maria ở Puerto Rico năm rồi nhiều hơn so với dự đoán ban đầu: Có ít nhất 4,600 người chết do hậu quả trực tiếp của cơn bão và khủng hoảng cứu trợ tiếp theo đó. Như vậy số người chết do bão Maria gây ra cao hơn gấp đôi so với bão Katrina 12 năm trước. Chưa hết: Nhiều khu vực trên đảo Puerto Rico đến nay vẫn chưa có điện sau khi hệ thống dẫn điện hầu như bị phá hủy hoàn toàn và phần lớn hạ tầng cơ sở trên đảo vẫn đang cần được sửa chữa và tái thiết.
Cơ quan Khí tượng và Hải dương Quốc gia (NOAA) dự đoán mùa bão năm nay thuộc loại trung bình với khoảng từ bảy đến chín cơn bão hurricane (có sức gió từ 74 dặm một giờ trở lên), trong đó có từ một đến bốn bão loại lớn với gió thổi từ 111 dặm một giờ trở lên. Trong số đó có bao nhiêu cơn bão sẽ đổ vào bờ là điều không ai có thể biết trước được. Điều còn lại chúng ta có thể làm là chuẩn bị sẵn sàng để biết ứng phó kịp thời khi bão đến.
Dự báo có bao nhiêu cơn bão hurricane sẽ thành hình trong suốt thời gian sáu tháng của mùa bão là công việc hết sức phức tạp. Các nhà nghiên cứu tại NOAA, cũng như ở những viện nghiên cứu khí tượng khác như Đại học Colorado State (CSU), thường nhìn vào một số yếu tố, như nhiệt độ nước biển, áp suất trong không khí, chiều gió thổi, và dữ liệu lịch sử của các mùa bão trước.
Tất cả những thông tin trên sau đó được đưa vào trong hệ thống máy siêu điện toán và máy này đưa ra kết quả dự đoán cũng như cho các nhà dự báo khí tượng biết mùa bão năm nay nhiều ít ra sao. Theo cơ quan NOAA, một mùa bão trung bình có khoảng 12 cơn bão đủ mạnh để được đặt tên, trong đó có 6 cơn bão thuộc loại hurricane và trong số đó có 3 bão hurricane là cấp 3, 4 và 5.
Điều kiện khí hậu quan trọng nhất và cũng khó đoán nhất mà các nhà nghiên cứu thời tiết luôn phải chú ý đến là El Niño – hiện tượng thời tiết đưa những dòng nước ấm vào trong khu vực nhiệt đới của biển Thái Bình Dương. Khi có hiện tượng El Niño xảy ra thì thường không có nhiều bão hurricane ở khu vực Đại Tây Dương. Là vì El Niño thường có gió thổi mạnh và những ngọn gió này cắt đứt bão hurricane thành nhiều mảnh làm cho nó không thể tụ lại thành cơn bão lớn được.
Vấn đề là vào mùa xuân, khi đại học CSU và cơ quan NOAA đưa ra dự báo đầu tiên về mùa bão, và lúc đó còn quá sớm để các nhà nghiên cứu có thể đoán trước được hiện tượng El Niño sẽ hoạt động ra sao trong những tháng sau đó. Điều đó làm cho việc dự báo có bao nhiêu bão hurricane sẽ thành hình trở nên khó khăn. Hiện tại, các mô hình khí hậu chia làm hai ý kiến khác nhau: một nửa cho rằng sẽ có hiện tượng El Niño nhưng tương đối ôn hoà, và một nửa khác cho rằng sẽ không có El Niño.
Năm ngoái, các mô hình khí hậu cho thấy hiện tượng El Niño sẽ xảy ra, và do đó những dự báo đưa ra là một mùa bão trung bình. Tuy nhiên, kết quả lại trái ngược hẳn và mùa bão năm ngoái là một trong những mùa bão thất thường nhất với 17 cơn bão được đặt tên, trong đó có 10 bão hurricane và 6 bão hurricane loại lớn, trong số đó có 3 bão hurricane lớn đã đổ vào nước Mỹ. Theo cơ quan NOAA, mùa bão năm ngoái đã gây thiệt hại khoảng $265 tỷ cho kinh tế nước Mỹ. Không như những gì mà mô hình khí hậu tiên đoán, hiện tượng El Niño đã không xảy ra. Cộng thêm gió thổi ngang qua mặt biển yếu hơn bình thường làm cho biển Đại Tây Dương ấm lên rất nhanh, đặc biệt trong Tháng 6 và 7. Và các cơn bão hurricane nạp năng lượng từ những vùng nước ấm đó.
Dự báo mùa bão đưa ra vào mùa xuân thông thường được cập nhật lại vào mùa hè, là lúc khi cao điểm của mùa bão vào Tháng 8 gần kề. Mặc dù những dự báo vào mùa hè tương đối chính xác hơn nhưng người ta vẫn không thể biết trước khu vực nào bão sẽ đánh vào. Điều này chỉ có thể tính cho từng mỗi cơn bão một khi chúng thành hình; và còn tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, như khi nào thì bão bắt đầu thành hình, sức gió mạnh bao nhiêu, bão đi hướng nào, và áp suất không khí – tất cả những thông tin này được thu thập từ các vệ tinh nhân tạo, phao đo thời tiết ngoài biển, các dàn radar, cũng như máy bay trinh sát.
Mặc dù dự báo cho mùa bão đến nay chưa hoàn toàn chính xác nhưng vẫn là việc cần thiết vì có tới hơn 80 triệu dân sống dọc theo vùng duyên hải phía đông cần được biết thông tin này và đời sống của họ có thể bị ảnh hưởng bởi lụt lội và gió do bão mang tới. Các giới chức chính quyền cũng muốn biết để có thể chuẩn bị trước chương trình cứu trợ một khi bão đến.
Chúng ta cũng nên lưu ý thêm điều này: có bao nhiêu cơn bão được dự đoán thực ra không quan trọng; chỉ cần một cơn bão đánh đúng chỗ là có thể gây ra rất nhiều thiệt hại từ tài sản đến nhân mạng. Lấy một ví dụ, năm 1992 chỉ có duy nhất một cơn bão Hurricane Andrew, nhưng là bão cấp 5, tàn phá vùng phía nam Floria, làm cho 65 người thiệt mạng và phá hủy hơn 25,000 căn nhà. So với năm 2010 có tới 12 cơn bão hurricane – gấp đôi so với một mùa bão trung bình – nhưng không có bão nào đổ vào bờ.
Có một điều rõ ràng mà các nhà nghiên cứu nhận thấy là càng ngày bão càng trở nên ướt át hơn và một phần lý do là do biến đổi khí hậu.
Tháng 8 năm ngoái, bão Harvey đổ xuống một số vùng của tiểu bang Texas một lượng nước mưa kỷ lục lên đến 60 inches. Trong suốt thời gian của bão, người ta phỏng đoán có từ 24 đến 34 ngàn tỷ (trillion) gallons nước đã đổ xuống khu vực. Và theo Viện Hải dương học Scripps, sức nặng của khối nước quá lớn đã thật sự đẩy mặt đất lún xuống nửa inch ở một vài địa điểm.
Lượng nước mưa tăng một phần là vì mùa hè trước vùng vịnh Mexico nóng bất thường. Theo một báo cáo của cơ quan Liên hiệp Địa vật lý học Hoa Kỳ (AGU), Tháng 8 năm ngoái, nhiệt độ ở khu vực vịnh nóng kỷ lục.
Nhưng thậm chí với hiện tượng biến đổi khí hậu, những cơn mưa lớn dai dẳng triền miên của bão Harvey là một sự kiện cực kỳ hiếm, chỉ có thể xảy ra một lần trong nhiều ngàn năm.
Mặc dù việc tiên đoán mùa bão nói chung chưa chính xác nhưng kỹ thuật theo dõi bão thì đã tiến bộ rất nhiều. Năm 2017, dự báo hướng đi của bão trước 72 tiếng của Trung tâm Điều hành bão Quốc gia (NHC) đã chính xác hơn nhiều so với dự báo 24 tiếng trước hướng đi của bão vào năm 1990. Mùa bão năm ngoái hoạt động khá mạnh nhưng việc tiên đoán hướng đi của bão của các cơ quan khí tượng cũng chính xác nhất so với trước đây. Và điều này giúp cho người dân nói chung cũng như các cơ quan hữu trách có thì giờ chuẩn bị trước, và có lẽ nhờ vậy đã cứu được nhiều sinh mạng thoát được cơn thịnh nộ của thiên nhiên.
VH
