• Ngô Ngọc Văn
  • Cựu phóng viên BBC

China, women

Nguồn hình ảnh, NICOLAS ASFOURI/Getty Images

Giới thiệu: Tác giả Ngô Ngọc Văn đánh giá tác động sự thay đổi chính sách dân số của Trung Quốc với phụ nữ, và tại sao quan điểm của họ lại quan trọng

Chỉ vài ngày sau khi Trung Quốc thông báo rằng tất cả các cặp vợ chồng sẽ được phép sinh ba con, kèm theo các biện pháp hỗ trợ, trang web Tencent của Trung Quốc đã đưa ra một báo cáo gây sốc.

"Phụ nữ từ lâu đã được thừa nhận là khó kiếm việc làm; tình hình xấu đi sau khi bắt đầu chính sách hai con. Nó sẽ trở nên tồi tệ hơn khi có chính sách ba con," báo cáo đưa ra cảnh báo.

"Đây là một ví dụ: có nguồn tin tiết lộ rằng Popmart yêu cầu các ứng viên nữ điền thông tin chi tiết về kế hoạch sinh đẻ của họ trong một cuộc phỏng vấn xin việc. Việc này rõ ràng vi phạm các nguyên tắc của chính phủ về bảo vệ quyền làm việc của phụ nữ. Hơn nữa, công ty này chủ yếu nhắm đến người tiêu dùng nữ ".

PopMart là một doanh nghiệp tư nhân chuyên về đồ chơi thời thượng, được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Hong Kong vào tháng 12/2020, với lợi nhuận 451 triệu nhân dân tệ (hơn 70 triệu đôla) vào năm 2019.

Sự việc này làm dấy lên làn sóng phản đối kịch liệt, khi người dùng lên mạng xã hội để phàn nàn về việc phân biệt đối xử với các nhân viên nữ.

"Thật đáng xấu hổ!" "Không ngạc nhiên chút nào!" nhiều cư dân mạng giận giữ.

Một số người chia sẻ trải nghiệm của riêng họ, chẳng hạn như bài đăng này trên Sina Weibo, trang blog lớn nhất Trung Quốc:

"Rất khó để tìm được công việc phù hợp. Thị trường việc làm thực sự không công bằng với phụ nữ. Lần nào đi phỏng vấn xin việc cũng phải nhắc đến chuyện đã có gia đình, đã có 1 con, và sẽ không có đứa thứ hai ☹ ".

Daiyi 518 nói: "Tôi đã dự đoán rằng chính sách (ba con) sẽ trực tiếp dẫn đến phân biệt giới tính nhiều hơn ở nơi làm việc".

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Một người phụ nữ xưng là Xisisheng 513 không thể kìm chế cơn thịnh nộ:

"Khi đọc về việc một số phụ nữ bị hỏi về kế hoạch sinh sản trong các cuộc phỏng vấn xin việc, tôi đã nghĩ về điều đó rất nhiều. Tôi cảm thấy bất lực.''

"Tôi có đôi tay có thể viết và vẽ; Tôi có một cái miệng biết hát; Tôi có đôi chân có thể trèo non, vượt biển, tôi cũng có một tâm hồn khao khát độc lập, tự do.''

"Tại sao bạn chỉ nhìn thấy tử cung của tôi?"

Đối mặt với phản ứng dữ dội, Popmart đã đưa ra lời xin lỗi trên mạng tới những người bị ảnh hưởng, đồng thời đổ lỗi cho một chi nhánh đã không tuân thủ các quy định. Doanh nghiệp này nhấn mạnh rằng công ty rất tôn trọng nhân viên nữ, vì gần 70% lực lượng lao động là phụ nữ, và hứa sẽ xem xét vấn đề một cách nghiêm túc và sẽ cải thiện.

Phần nổi của tảng băng chìm

Đây không phải là một sự cố cá biệt, vì nhiều báo cáo chỉ ra văn hóa đặt lợi nhuận lên trên hết, kẻ mạnh nuốt kẻ yếu, và việc phân biệt đối xử đối với lao động nữ. Hầu như các ứng viên nữ được hỏi tại các cuộc phỏng vấn việc làm rằng họ đã kết hôn chưa, có ý định kết hôn không, hoặc khi nào họ có kế hoạch sinh con. Một cư dân mạng tên Mind 1860 làm chứng trên Sina Weibo:

"Nhiều công ty sẽ không thuê phụ nữ vừa kết hôn hoặc sắp sinh con. Bởi vì phải mất ít nhất nửa năm để đào tạo một nhà tuyển dụng mới đến mức tạo ra lợi nhuận cho công ty, cộng với các chi phí khác. Trong công việc trước đây của tôi tại một công ty thương mại, tôi tham gia vào công tác tuyển dụng. Sếp của tôi huỵch toẹt nói với tôi rằng tôi nên hỏi những câu hỏi này và không nên thuê những người sắp kết hôn hoặc có kế hoạch sinh con ".

''Tôi phải thừa nhận rằng là một người có trải nghiệm về chính sách một con ở Trung Quốc với tư cách là một giảng viên đại học, có vẻ công việc bảo vệ phụ nữ đang đi thụt lùi.''

''Đối với tôi và hàng triệu người khác, có một đứa con giống như hoàn thành một nhiệm vụ, bởi vì bạn chỉ có một cơ hội. Bạn nộp đơn xin chỉ tiêu, nhận được nó, nói với sếp khi nào bạn định sinh con, sinh con rồi nghỉ chế độ thai sản bảo đảm là 56 ngày nếu sinh thường, hoặc 6 tháng nếu sinh mổ. Bạn trở lại sau khi nghỉ sinh và bạn có công việc trở lại. Không ai thích những hạn chế về kế hoạch hóa gia đình, nhưng ít nhất thì thời gian nghỉ thai sản và việc làm đã được đảm bảo. Sau khi bạn có con, người sử dụng lao động biết rằng bạn sẽ không cần nghỉ thai sản nữa.''

''Mọi thứ đã thay đổi. Ngày nay, khó để đảm bảo được việc làm và với sự lựa chọn của cả hai phía, phụ nữ thường trở thành con mồi của những thực hành thiển cận và phân biệt đối xử.'

Tôi nói chuyện với Apple, một phụ nữ 30 tuổi, có sự nghiệp, đã có một cậu con trai. Cô ấy chắc chắn không muốn sinh thêm đứa thứ hai chứ đừng nói đến đứa thứ ba.

Apple nói: "Không ai trong số bạn bè của tôi nói về việc sinh con thứ ba. Những người trẻ ngày nay đang phải chịu áp lực rất lớn, nhưng chính phủ không cung cấp hỗ trợ đầy đủ, chẳng hạn như trợ cấp cho giáo dục, ngày nghỉ phép cho cha mẹ hoặc an ninh xã hội".

"Mọi người lo lắng rằng chính sách này sẽ làm giảm thêm khả năng cạnh tranh của phụ nữ trên thị trường việc làm và đẩy họ 'trở về với gia đình'."

Đây là những lý do khiến việc công bố chính sách vấp phải sự lo lắng hơn là nhiệt tình ở nhiều góc độ.

Tôi có quyền lựa chọn?

Một vấn đề khác được chú ý là phụ nữ có quyền lựa chọn gì trong vấn đề sinh sản.

Trong hơn 30 năm khi chính sách một con được áp dụng, chính phụ nữ phải chịu hình phạt nếu họ vi phạm quy định và sinh con thứ hai, từ phạt tiền, cách chức đến mất việc làm và buộc phải phá thai.

Nguồn hình ảnh, MARK RALSTON/Getty Images

Giờ đây, khi Trung Quốc cần thêm dân số để duy trì lực lượng lao động khỏe mạnh và lợi thế cạnh tranh, phụ nữ trẻ một lần nữa phải đối mặt với áp lực theo chiều ngược lại - phải sinh thêm con. Nó có thể đến từ mẹ chồng, chồng hoặc nhà nước.

Tác giả "Chắc hẳn bạn bị ốm" không nói thẳng thừng trong bài đăng này trên Sina Weibo:

"Chúng tôi bị đối xử như những cỗ máy sinh sản - khi kế hoạch hóa gia đình được áp dụng, chúng tôi buộc phải phá thai hoặc đặt vòng; bây giờ họ sẽ ép chúng ta sinh con hay bắt giữ những người không tuân thủ, giống như trong The Handmaid's Tale "?

Việc đề cập đến mô tả của Margaret Atwood về một xã hội loạn lạc có thể không quá xa vời. Trong một bài báo gần đây, một giám đốc công ty Shi Yongqing đã gợi ý rằng các biện pháp tránh thai chỉ nên được cung cấp cho những người đã "hoàn thành các trách nhiệm sinh sản cơ bản, chẳng hạn như đã có hai con". Có tin đồn về một loại thuế sẽ chỉ áp dụng cho những người chưa lập gia đình. Một số người có thể nói rằng ngay cả khi những ý tưởng này không thành hiện thực, có thể có nhiều áp lực tinh vi hơn đặt ra đối với những người trẻ tuổi trong việc sinh thêm con, "vì lợi ích của đất nước cũng như phúc lợi của bản thân".

Nhưng thế hệ thiên niên kỷ ngày nay muốn có một sự lựa chọn. Bốn thập kỷ tăng trưởng kinh tế chóng mặt đã cải thiện mức sống của người dân và kéo theo đó là sự tự do và độc lập hơn mà mọi người mong muốn. Cũng giống như các đồng nghiệp của họ ở các quốc gia công nghiệp phát triển khác, phụ nữ Trung Quốc kết hôn muộn, sinh con muộn và nhiều người không có ý định sinh nhiều con ngay cả khi họ được làm như vậy. "Tại sao CHÚNG TA phải trả giá cho xã hội và đất nước"? họ hỏi.

Tổ chức nhân quyền Amnesty International đã kêu gọi Trung Quốc "tôn trọng lựa chọn của người dân và chấm dứt mọi biện pháp kiểm soát mang tính xâm hại và trừng phạt đối với các quyết định kế hoạch hóa gia đình của người dân".

Mọi việc cuối cùng có thể trở nên tốt đẹp hơn.

Hy vọng ai đó đang lắng nghe.

Ngô Ngọc Văn chuyên viết về xã hội Trung Quốc, các vấn đề phụ nữ, và là một cựu nhà báo BBC tại London.