Ngày 8/10, hai nhà khoa học Geoffrey Hinton và John Hopfield đoạt giải Nobel Vật lý nhờ nghiên cứu tiên phong tạo nên nền tảng cho AI hiện đại. Sau đó, vào ngày 9/10, David Baker, John Jumper và Demis Hassabis cùng chia sẻ giải Nobel Hóa học nhờ công trình hé lộ những bí mật của protein thông qua AI.

Ngoài bộ ba nằm trong danh sách dự đoán trúng giải Nobel Hóa học, giải Nobel Vật lý là một bất ngờ lớn. "Tôi vô cùng sửng sốt. Tôi không nghĩ điều này sẽ xảy ra", Hinton chia sẻ khi giải thưởng công bố.

Hinton không phải là người duy nhất. Những người bình luận trực tuyến băn khoăn tại sao nhà khoa học máy tính lại được trao giải Nobel Vật lý. Nhưng đối với cộng đồng khoa học, tin tức trên không quá bất ngờ. "Vai trò của AI trong biến đổi cách chúng ta làm khoa học là điều không thể xem thường", Elena Simperl, giáo sư khoa thông tin ở Đại học King, London, nhấn mạnh. "Giải Nobel ghi nhận điều này, đồng thời cũng công nhận vai trò của những phương pháp liên ngành trong ngành máy tính cao cấp".

Trí tuệ nhân tạo có lịch sử lâu dài, xuất hiện vào thập niên 1950 và 1960 với công cụ chatbox thô sơ, máy dịch và thuật toán đơn giản. Nhưng nhiều thí nghiệm thời kỳ đầu thất bại và các nhà nghiên cứu chật vật tìm kiếm kinh phí, đặc biệt trong thập niên từ 1970 đến 1990, thời kỳ có biệt danh "mùa đông AI". Trước làn sóng quan tâm gần đây nhất do ChatGPT khơi dậy vào năm 2022, AI chỉ có vài khoảnh khắc thu hút công chúng.

Năm 2016, một chương trình gọi là AlphaGo tạo bởi công ty DeepMind của Hassabis đánh bại kiện tướng người Hàn Quốc Lee Se-Dol trong môn cờ vây, gần một thập kỷ sau khi siêu máy tính Deep Blue do IBM phát triển qua mặt nhà vô địch cờ vua thế giới Garry Kasparov. Hassabis chia sẻ có mối liên hệ trực tiếp giữa AlphaGo và AlphaFold, chương trình giúp ông và đồng nghiệp đoạt giải Nobel nhờ dự đoán cấu trúc protein. "Chúng tôi dùng trò chơi ở mỗi bộ phận ban đầu của DeepMind để thử nghiệm các thuật toán sơ khai, giúp dẫn tới một số kỹ thuật mà chúng tôi sử dụng trong chương trình hiện đại", Hassabis cho biết.

Theo Simperl, thay vì băn khoăn khi các nhà tiên phong về AI đoạt giải Nobel, chúng ta nên khích lệ họ. "Có thể đã đến lúc điều này được công nhận với một hạng mục giải thưởng Nobel mới", bà nói. Những ngành như kỹ thuật phần mềm và an ninh mạng xứng đáng được công nhận bởi đóng góp cho xã hội.

An Khang (Theo AFP)