Những điều có thể bạn chưa biết về đười ươi, 'bà con' của người

Thứ Sáu, 14 Tháng Hai 20207:00 SA(Xem: 5246)
Những điều có thể bạn chưa biết về đười ươi, 'bà con' của người
bbc.com

Chuyện về đười ươi, 'bà con' của con người


Other Bản quyền hình ảnh Other

Trong những năm gần đây, các con linh trưởng to lớn màu đỏ này thật không may là đã được dùng làm hình ảnh công chúng để nâng cao nhận thức về vấn nạn phá rừng và vấn đề khai thác dầu cọ.

Chỉ phân bố tại các đảo Borneo và Sumatra, đười ươi (orangutan) là một loài động vật kỳ diệu, nhưng đang trong tình trạng khẩn nguy nghiêm trọng.


Nói chính xác hơn, thì chúng là các loài. Có ba loài đười ươi đã được biết đến, gồm đười ươi Borneo, đười ươi Sumatra, và đười ươi Tapanuli, trong đó loài cuối cùng mới chỉ được xác định vào năm 2017.

Từ 'orangutan' bắt nguồn từ chữ 'orang' trong tiếng Malay để chỉ người, và chữ 'hutan' để chỉ rừng.

Dịch đầy đủ ra thì nó có nghĩa là 'dã nhân' (người rừng), và đây là loài mà chúng ta có chung tới 97% bộ DNA.

Có bàn chân giống như tay, đười ươi cực kỳ khéo léo và nhanh nhẹn, di chuyển dễ dàng từ cây này sang cây khác.

Giống như toàn bộ các loài linh trưởng lớn khác, chúng có bộ não lớn. Kết hợp với những ngón tay khéo léo, đười ươi có những hành động ta có thể coi như là 'con người' vậy.

Chúng biết sử dụng các công cụ như gậy để bắt các con mối, kiến và ong ra khỏi các lỗ, hốc trên cây.

Người ta cũng đã quan sát thấy chúng tự làm cho mình một kiểu găng tay từ lá cây để bảo vệ tay khỏi các cành cây có nhiều gai hay những trái cây có vỏ xù xì.

Đười ươi thậm chí còn biết lấy lá to che trên đầu làm ô khi trời mưa!

Nick Green / BBC NHU Bản quyền hình ảnh Nick Green / BBC NHU
Image caption Đười ươi mẹ dùng tay chân mình tạo thành cầu nối giữa các cành cây cho con non di chuyển qua lại

Tuy rất biết kiên cường tận dụng các tài nguyên xung quanh, nhưng số lượng đười ươi đang giảm đi do tình trạng phá rừng khiến chúng mất đi môi trường sống.

Các ước tính cho thấy hiện có khoảng 57.000 - 100.000 con đười ươi Borneo, chưa tới 14.000 con đười ươi Sumatra, và còn chưa tới 800 con đười ươi Tapanuli.


Chúng hiện đang đối diện với rất nhiều mối đe doạ, mà nghiêm trọng nhất là tình trạng phá rừng, săn bắt bất hợp pháp làm thức ăn và để bán làm thú cảnh.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến nạn phá rừng trong khu vực, như nạn đốn gỗ lậu, khai thác sản xuất dầu cọ, khai mỏ và mở rộng hoạt động nông nghiệp, và những hoạt động này đang diễn ra trên quy mô lớn đến kinh hoàng.

Chỉ trong thời gian chưa đến 40 năm, Borneo đã mất 10 triệu hecta, tức 39%, diện tích rừng nguyên sinh của đảo.

Tuy nhiên, tình trạng tàn phá môi trường sống của chúng không hẳn đều do con người gây ra.

Do khí hậu thay đổi, các đám cháy rừng đang xuất hiện ngày càng thường xuyên hơn, và điều này đe doạ tới số lượng đười ươi.

Ví dụ như các vụ cháy rừng hồi năm 1997-98 tại Kalimantan đã giết chết tới 8.000 con đười ươi.

Tuy đã có các khu vực được quy hoạch thành khu bảo tồn đười ươi, nhưng điều này tỏ ra không hiệu quả.

Theo quỹ bảo tồn đười ươi, Orangutan Foundation, 80% đười ươi sống bên ngoài các khu vực được bảo vệ. Tổng số đười ươi Borneo được dự đoán là sẽ giảm đi 86% trong thời gian từ 1950 đến 2025 do bị mất môi trường sống.

Trong khi mặt bằng sinh sống của đười ươi đang bị thu hẹp lại thì cũng có nhhôững tổ chức lớn đấu tranh bảo vệ loài động vật này.

Một trong số đó là quỹ Orangutan Foundation đã nhắc tới ở trên.

Được thành lập năm 1990, tổ chức này hợp tác với cả Bộ Môi trường và Lâm nghiệp Indonesia lẫn các cộng đồng địa phương nhằm hỗ trợ các nỗ lực bảo tồn và nghiên cứu, cũng như nhằm phổ biến rộng rãi hơn kiến thức về đười ươi tới những người có tiếp xúc với loài vật này.

Có một nhóm thuộc tổ chức Cứu hộ Động vật Quốc tế (International Animal Rescue) hiện đang làm việc ở tuyến đầu trong nỗ lực cứu đười ươi khỏi tình trạng bị huỷ hoại môi trường sống và bị buôn bán bất hợp pháp. Kể từ 2009 tới nay, họ đã cứu được hơn 200 con đười ươi và hiện đang chăm sóc 111 con.

Chúng là loài động vật có vú lớn nhất sống trên cây với 90% thời gian là ngồi trong các tán cây để tìm kiếm thức ăn và để ngủ.

Môi trường sống ưa thích của chúng là rừng nhiệt đới mọc trên nền đất than bùn ở vùng trũng, và do phụ thuộc nguồn thức ăn ưa thích nên chúng hiếm khi sống ở nơi có độ cao trên 500m.

Chúng cần có những khu rừng rộng để tìm được đủ thức ăn và bạn tình.

Khi di chuyển trong rừng, chúng có thể tóm bắt và bẻ gãy các cành cây, tạo ra những khoảng trống trong tán lá.

Điều này khiến ánh sáng chiếu được xuống nền đất bên dưới, giúp cây cối phát triển và do đó rừng được tái tạo một cách tự nhiên.

Đây không phải là vai trò sinh thái tích cực duy nhất của đười ươi. Trong quá trình di chuyển, chúng phát tán các hạt cây dính trong lớp lông của chúng (và có thể cả trong phân - đười ươi cũng nhổ hạt ra khi ăn một số loại trái cây). Điều này khiến chúng được đặt biệt danh là 'người làm vườn của rừng'.

Cuộc cạnh tranh giành thức ăn rất khắc nghiệt, dẫn tới sự tồn tại bán cô đơn ở loài này, vốn là điều đặc biệt ở các loài linh trưởng. Thức ăn của chúng có tới 60% là hoa quả, mà sầu riêng là thứ rất được ưa chuộng.

Người ta biết rằng đười ươi ăn được trên 400 loại thực phẩm khác nhau, và khi hoa quả hiếm hoi thì chúng sẽ quay sang ăn vỏ cây, lá cây.

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Earth.

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn