Tổng thống Mỹ dịu giọng trong vấn đề thuế quan khiến thị trường khởi sắc. Ukraina kiên quyết không nhượng bộ về chủ quyền lãnh thổ ở Crimée dù Hoa Kỳ ép buộc. Tang lễ Đức giáo hoàng Phanxicô đang được chuẩn bị tại Vatican. Đó là những chủ đề quan trọng trên báo chí hôm nay 25/04/2025.
Zelensky : « Crimée là lãnh thổ của chúng tôi, chấm hết ! »
Tại Ukraina, Le Figaro nhấn mạnh « Zelensky từ chối nhường Crimée cho Nga ». Chính quyền Trump gây áp lực để Kiev chấp nhận kế hoạch ngưng bắn trong đó gồm cả việc nhìn nhận Crimée là lãnh thổ của Nga, nhưng tổng thống Ukraina từ chối mọi thỏa hiệp về chủ quyền đất nước.
Dù bị Donald Trump bực tức gọi là « người phóng hỏa », Volodymyr Zelensky trong cuộc họp báo tại Kiev vẫn có thái độ dứt khoát. Ông tuyên bố : « Ukraina không bao giờ chấp nhận hợp pháp hóa việc chiếm đóng Crimée. Đó là lãnh thổ của chúng tôi, chấm hết ! ».
Các đề nghị này, được trình bày tuần trước tại Paris với các đại diện Ukraina, đã gặp phản ứng ngay lập tức. Cuộc hội nghị sau đó tại Luân Đôn đã hạ cấp thành cuộc trao đổi kỹ thuật giữa các cố vấn. Viễn cảnh một thỏa thuận lùi xa hơn bao giờ hết. Oleksandr Merejko, chủ tịch ủy ban đối ngoại Quốc hội Ukraina nhận xét không còn có thể thương lượng. « Vladimir Putin chưa bao giờ muốn hưu chiến, ông ta tìm cách hủy diệt Ukraina và tự coi là người đối thoại bình đẳng với Hoa Kỳ ».
Tệ hơn cả Munich 1938 cắt đất Tiệp Khắc cho Hitler
Mỹ muốn ngưng bắn dựa trên cơ sở các chiến tuyến hiện nay, và hàm ý muốn gắn liền viện trợ với một thỏa thuận. Nhưng nhìn nhận việc sáp nhập bán đảo Crimée là đi ngược lại với chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ từ 2014. Năm 2018, ngoại trưởng Mike Pompeo nói rằng Nga chiếm Crimée là « mối đe dọa cho các nguyên tắc căn bản của luật pháp quốc tế ». Quay ngoắt lại với chủ trương này, Washington gây lo ngại cho Kiev và châu Âu.
Ông Oleksandr Merejko cảnh báo như vậy « còn tệ hại hơn cả Munich năm 1938 » - khi phương Tây chấp nhận cắt một phần Tiệp Khắc để xoa dịu Hitler. Đó là « tưởng thưởng cho kẻ xâm lăng và làm yếu đi hẳn trật tự quốc tế dựa trên luật pháp ». Không chỉ Crimée, Putin còn yêu sách thêm bốn vùng khác của Ukraina là Kherson, Zaporijia, Donetsk và Luhansk dù chưa chiếm được hoàn toàn. Mỹ còn muốn Kiev từ bỏ mục đích gia nhập NATO, và có thể để cho quốc tế quản lý nhà máy điện nguyên tử Zaporijia - đề nghị này bị Ukraina bác ngay.
Kiev nhắc lại, hiệp ước Minsk năm 2014 và 2015 không ngăn cản được Putin xâm lăng Ukraina năm 2022. Ngưng bắn mà không bảo đảm chắc chắn được an ninh có thể dẫn đến một cuộc xâm lược mới. Volodymyr Zelensky hy vọng có thể trao đổi trực tiếp với Donald Trump tại Vatican, nơi diễn ra tang lễ của Đức giáo hoàng Phanxicô thứ Bảy tới. Nếu được, đây sẽ là lần đầu tiên sau cuộc đấu khẩu tại Phòng Bầu dục Nhà Trắng cuối tháng Hai vừa qua.
Cảm thấy Mỹ muốn bỏ rơi, Kiev tự sản xuất vũ khí
Le Figaro cũng cho biết, trước xu hướng bỏ rơi của Mỹ, Ukraina tự xây dựng kỹ nghệ quốc phòng. Bài viết tả lại khung cảnh một cuộc triển lãm vũ khí tổ chức tại một địa điểm được giữ bí mật. Trên nền nhạc techno, các drone, hỏa tiễn và robot, niềm hãnh diện của công nghệ quân sự Ukraina được trưng bày.
Những người tham dự tỏ ra lạc quan một cách đáng ngạc nhiên, dù thương lượng Mỹ-Nga đang sa lầy và Matxcơva thường xuyên oanh kích. Kỹ nghệ quốc phòng bị lơ là sau khi Liên Xô sụp đổ, nay hoạt động hết công suất. Năm 2024 sản lượng đạt 9 tỉ đô la so với 1 tỉ đô la trước cuộc xâm lăng. Gần 630 công ty khởi nghiệp về công nghệ tham gia cùng với hơn 100 công ty nhà nước để chế tạo đạn pháo, xe thiết giáp, drone và hỏa tiễn.
Oleksandr Kamychine, cố vấn về kỹ nghệ quốc phòng của tổng thống Ukraina cho biết giờ đây 30 % đến 40 % vũ khí sử dụng nơi tiền tuyến được sản xuất trong nước. Năm 2024, trên 96 % số drone của quân đội Ukraina là hàng nội địa, sản lượng 10 triệu drone một năm. Khoảng 300.000 công nhân quốc phòng làm ra được mọi loại sản phẩm cần thiết cho quân đội, và ông Kamychine tin rằng một khi chiến thắng, Ukraina còn có thể xuất khẩu.
Sức sáng tạo của tư nhân trong kỹ nghệ quốc phòng Ukraina
Chuyên gia Kamychin rất hy vọng vào các loại vũ khí trưng bày mang tên Routa, Leleïka, Bars.... Palianytsia, tên một loại bánh mì truyền thống được đặt cho một drone mang hỏa tiễn tầm xa sản xuất hàng loạt. Hỏa tiễn Peklo (hỏa ngục) đã được dùng để tấn công sâu 700 kilomet vào đất Nga.
Đặc biệt là sức sống của các start-up : Chỉ 13 % nhà sản xuất vũ khí là của nhà nước, gần 52 % thiết bị quân sự do tư nhân làm ra.Vơ-đét của cuộc triển lãm là Trembita, phiên bản hiện đại của quả bom V1 Đức quốc xã năm 1944, trị giá chỉ 200 đô la, động cơ có lực đẩy 400 km/giờ ở tầm 200 km, bay được đến Matxcơva. Việc sản xuất hàng loạt sẽ tiến hành sau những thử nghiệm cuối cùng trên thực địa. Từ thiết kế đến khi có mặt trên chiến trường chỉ mất một năm rưỡi, theo Le Figaro là cả một thành tích vì tiến trình thường mất nhiều năm. Mục tiêu được tổng thống Zelensky đưa ra là chế tạo 30.000 drone tầm xa và 3.000 hỏa tiễn trong năm nay.
Trong điều kiện chiến tranh ác liệt, nhiều công ty bị Nga tập trung oanh kích phải đưa cơ xưởng xuống dưới lòng đất. Họ tuyển mộ công nhân theo kiểu truyền miệng để tránh Nga xâm nhập, mặc thường phục khi làm việc để bên ngoài không ai có thể nghi ngờ. Các drone được đóng gói trong các thùng carton bình thường. Có đến 85 % linh kiện của đại bác tự hành Bohdan là hàng nội. Vấn đề lớn hiện nay là thiếu tiền. Đan Mạch là thành viên NATO đầu tiên hưởng ứng lời kêu gọi của Kiev, đầu tư trực tiếp vào việc sản xuất vũ khí trên đất Ukraina.
Thương chiến : Thị trường tiêu điều, Trump đành lùi bước
Le Figaro chạy tít trang nhất « Chiến tranh thương mại : Trump thối lui, thị trường thở phào ». Vừa qua tổng thống Mỹ có đến hai bước lùi. Sau khi đả kích ông Jerome Powell chậm chạp trong việc giảm lãi suất, gọi giám đốc Quỹ Dự trữ Liên bang là « loser », Trump khẳng định không muốn sa thải Powell trước khi kết thúc nhiệm kỳ. Ông chủ Nhà Trắng cũng nhìn nhận mức thuế 145 % cho Trung Quốc là quá cao, và sẽ giảm bớt. Lập tức thị trường chứng khoán cả hai bờ Đại Tây Dương đều chuyển sang sắc xanh. Nhưng Hoa Kỳ và Trung Quốc hãy còn quá xa mới đạt được một thỏa thuận.
Nhật báo nhắc lại « Ngày giải phóng » 02/04, khi Donald Trump giơ lên tấm bảng lớn ghi tỉ lệ thuế quan cho toàn thế giới. Một thời điểm được cho là lịch sử - một nước Mỹ áp đặt quy định, tấn công các đối thủ, tái kỹ nghệ hóa, lấp đầy số thâm hụt thương mại khổng lồ. Ba tuần sau, là sự quay ngược ngoạn mục, Trump nói về « sự tử tế », và Elon Musk chuẩn bị cất đi chiếc cưa máy để quay về với Tesla – mà số bán và cổ phiếu đều giảm mạnh.
Đây không phải là sự thay đổi quan điểm mà là hệ quả của việc va chạm với thực tiễn kinh tế. Bởi vì nếu dân túy thu hút bằng những cử chỉ mạnh mẽ và khẩu hiệu đơn giản, thì kinh tế không nhường bước trước ma thuật lẫn áp lực chính trị. Thị trường nhạy cảm hơn trước bóng ma chiến tranh thương mại tổng lực, những trao đổi ngưng lại, đe dọa lên chuỗi sản xuất, đồng đô la ; được biểu hiện bằng lãi suất tăng, đầu tư chậm lại. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã giảm 1 điểm tăng trưởng của Hoa Kỳ, người Mỹ lo sợ vật giá và lãi suất tín dụng tăng cao.
Le Figaro cho rằng Washington cần phải có phương hướng rõ ràng, liên tục, đáng tin cậy ; và nước Mỹ vốn năng động, sáng tạo sẽ hưởng lợi trước tiên. Donald Trump cần chấm dứt gieo rắc sự bất ổn để chỉ gặt hái được nỗi sợ hãi và bất lực. Nhưng liệu ông có thích sự yên bình hơn là bão tố hay không ? Tờ báo kết thúc bài xã luận bằng một câu tiếng Anh « That is the question ! » - Đó mới là vấn đề !
Nhiều khách du lịch không còn muốn đến Mỹ
Cũng liên quan đến thương chiến, Les Echos cho rằng ông Trump « tự bắn vào chân mình ». Libération và Les Echos đề cập đến hiện tượng du khách không muốn đến thăm nước Mỹ. Số lượng khách du lịch đã giảm 17 % so với cùng kỳ năm ngoái và xu hướng này đang tăng lên. Thắng cảnh Grand Canyon hùng vĩ, Times Square nổi tiếng…đã góp phần thu hút 72,4 triệu khách trong năm qua, bị ảnh hưởng bởi phong trào tẩy chay. Trước hết từ Tây Âu, nơi có lượng khách quan trọng.
Đặc biệt ở Canada, số lượng vé máy bay đặt trước giảm đến 75 %, du khách chuyển sang những nước khác. Tất cả bắt đầu từ khi xảy ra vụ sỉ nhục tổng thống Zelensky ở Nhà Trắng. Một chuyên gia trong ngành cho biết đây là lần đầu tiên một sự kiện chính trị gây ra tác động này, ngoài ảnh hưởng của thiên tai hay tai nạn.
Một lý do cụ thể khác là hải quan Hoa Kỳ nay gắt gao hơn trước. Chẳng hạn vụ hai phụ nữ Đức đi vòng quanh thế giới, trong giai đoạn đến Hawai của Mỹ hồi tháng Ba, do chưa xác nhận đặt khách sạn, đã bị còng tay tống vào tù, bên cạnh những tù nhân phạm trọng tội hình sự. Ba ngày sau, họ bị gởi về nguyên quán Rostock, sau khi quá cảnh lần lượt Tokyo, Qatar và Frankfurt !
Đức giáo hoàng Phanxicô và hòa bình giữa các tôn giáo
La Croix nhìn sang Roma, nơi các nhà lãnh đạo toàn thế giới sẽ có mặt trong tang lễ Đức giáo hoàng Phanxicô vào thứ Bảy tới. Sự hiện diện đông đảo này cho thấy tầm vóc quốc tế của lữ khách nổi tiếng, đã xuôi ngược khắp hành tinh để tiếp cận cộng đồng Công giáo đa dạng, và cả những tín đồ của các tôn giáo khác, cũng như những người đang tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống.
Từ Chilê đến Mông Cổ, Trung Phi đến Albani, vị giáo hoàng chừng như muốn tìm hiểu những vùng đất ít được quan tâm, với sự tôn trọng sâu sắc các nền văn hóa và dân tộc nơi mình gặp gỡ, và ý hướng đối thoại. Trong Tông huấn Fratelli tutti công bố năm 2020, Đức giáo hoàng Phanxicô xác định tình huynh đệ là con đường xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn, công bằng hơn và an bình hơn.
Mặc dù khó tạo được hiệu quả trực tiếp, nhưng có thể nhấn mạnh đến vai trò của ngài trong việc làm giảm căng thẳng giữa Công giáo và Hồi giáo. Đức Giáo hoàng quá cố đã tổ chức nhiều cuộc họp với các nhà lãnh đạo Hồi giáo vào thời điểm quân khủng bố đạo Hồi đang hoành hành ở nhiều quốc gia, đặc biệt là ở châu Âu. Lên án mọi chủ nghĩa cực đoan tôn giáo, ngài kêu gọi mỗi tôn giáo hãy là chứng nhân cho khát vọng về tình bằng hữu, mà tôn giáo đó là người bảo vệ. Trong giai đoạn người ta lo sợ cho « xung đột giữa các nền văn minh », giáo hoàng đã thúc đẩy đối thoại - một nỗ lực cần được kế tục.
Bên cạnh đó, Le Figaro và La Croix cùng nói về « Thế hệ Phanxicô », một thế hệ cảm thấy gần gũi với giáo hoàng vì những lời kêu gọi về công lý và sinh thái. Thậm chí còn tác động đến tín hữu Tin Lành, họ xích gần lại với những người anh em Công giáo vì yêu kính giáo hoàng.
Trong đêm thứ Tư 23/04/2025, Nga đã mở một cuộc tấn công dữ dội bằng tên lửa và drone vào thủ đô Kiev của Ukraina, khiến 12 người thiệt mạng. Cứ như thể là có sự phối hợp giữa Mỹ và Nga : Cuộc tấn công này diễn ra chỉ vài giờ sau khi tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích gay gắt tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky là đang cản trở đàm phán nhằm chấm dứt chiến tranh, vì đã không chấp nhận thỏa thuận do chủ nhân Nhà Trắng đề xuất.
Thỏa thuận này, rất có lợi cho Matxcơva, dường như công nhận chủ quyền của Nga đối với vùng Crimée mà Matxcơva đã sát nhập vào năm 2014. Đổi lại, điện Kremlin chấp nhận “một nhân nhượng lớn” (theo lời ông Trump), đó là sẽ không chiếm toàn bộ đất nước Ukraina!
Giống như có kẻ tung thì phải có người hứng. Hôm qua, ngoại trưởng Sergei Lavrov khẳng định Nga đã sẵn sàng cho một thỏa thuận ngưng bắn, một thỏa thuận dĩ nhiên là phải có lợi cho Matxcơva. Trước đó, phát ngôn viện điện Kremlin tuyên bố “hoàn toàn” đồng tình với tổng thống Trump khi ông nói Ukraina đã mất hẳn vùng Crimée từ nhiều năm qua rồi.
Hôm qua, tổng thống Trump khẳng định ông đang gây “áp lực mạnh” đối với Matxcơva và cũng đã yêu cầu Nga chấm dứt các vụ oanh kích vào Ukraina. Nhưng theo nhận xét của nhật báo Pháp Le Monde hôm nay, tổng thống Mỹ không hề mạnh mẽ lên án việc quân Nga đánh vào các khu vực dân sự, mà chỉ tỏ thái độ bực bội vì cuộc oanh kích vào Kiev gây cản trở cho kế hoạch của ông. Ngược lại, Donald Trump một lần nữa đả kích đồng nhiệm Ukraina Zelensky là đã có những phát biểu “mang tính kích động" và phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về việc để cho chiến tranh tiếp diễn.
Nói cách khác, cũng theo nhận định của Le Monde, kẻ xâm lược thì được Washington ca ngợi là biết “kiềm chế”, trong khi nạn nhân bị xâm lược thì bị thóa mạ vì kiên quyết bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của mình, cụ thể là bác bỏ việc công nhận Nga sáp nhập vùng Crimée.
Đối với Donald Trump, mọi chuyện rất đơn giản : Ukraina đâu có đủ sức để chiến đấu lâu dài chống Nga, thôi thì tốt nhất nên ngừng chiến ở đây, Nga đã chiếm được bao nhiêu thì cứ để họ giữ luôn, còn hơn là cứ đánh nữa rồi cuối cùng sẽ không còn đất nước Ukraina. Để gia tăng áp lực, Washington đã dọa là nếu hai bên không nhanh chóng đạt được thỏa thuận hòa bình thì Hoa Kỳ sẽ bỏ mặc đó để quay sang « lo những chuyện khác ».
Nhưng rõ ràng Ukraina khó mà chấp nhận kế hoạch hòa bình của ông Trump, bởi vì Kiev không đạt được gì nếu chấp nhận “đóng băng” các chiến tuyến, thậm chí không chắc là sẽ có ngưng bắn ngay lập tức, mà cũng không nhận được bảo đảm của Mỹ để bảo vệ Ukraina trước những cuộc tấn công của Nga trong tương lai.
Cũng theo Le Monde, các nước châu Âu thất vọng hoàn toàn khi thấy tổng thống Hoa Kỳ, vì muốn nhanh chóng đạt được thỏa thuận, đã vội vã nhượng bộ những yêu sách chủ yếu của Matxcơva mà không đạt được bất cứ điều gì đáp lại.
Tờ báo trích dẫn một nhà ngoại giao cao cấp châu Âu: "Chúng tôi không thể tán thành một thỏa thuận Munich về Ukraina", nhắc đến thỏa thuận năm 1938 chia cắt Tiệp Khắc theo hướng có lợi cho của Đức Quốc Xã. Theo nhà ngoại giao, sau tổng thống Zelensky, rất có thể Nhà Trắng lại đổ lỗi cho Anh và Pháp gây trở ngại cho hòa bình vì hai nước này cam kết ủng hộ Ukraina. Phát biểu khi đang công du Madagascar hôm qua, tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói: "Sự tức giận của Mỹ lẽ ra chỉ nên hướng vào một người duy nhất: Tổng thống Putin". Đối với ông Macron, "nếu Nga nói : 'Tôi chưa sẵn sàng ngừng bắn', thì họ đã nói dối tổng thống Mỹ, nói dối tất cả những người mà họ nói rằng họ muốn hòa bình.”
Vấn đề là liệu tổng thống Zelensky có thể cưỡng được lâu dài áp lực của Trump trong khi Ukraina tiếp tục hứng chịu bom đạn của Nga ? Trong nội bộ Ukraina, đã bắt đầu có dấu hiệu lung lay. Trong một cuộc phỏng vấn được phát trên đài BBC hôm nay, thị trưởng Kiev Vitali Klitschko cho rằng Ukraina có thể phải nhượng lãnh thổ cho Nga để đạt được "hòa bình tạm thời" với Matxcơva. Ông Klitschko, mà trước đây vẫn chỉ trích tổng thống Zelensky, nói: “ Tổng thống Zelensky có thể sẽ buộc phải chấp nhận một giải pháp đau đớn để có thể ngừng chiến sự, đó là từ bỏ các vùng lãnh thổ bị Nga chiếm. Như thế là không công bằng, nhưng để có hòa bình, một nền hòa bình tạm thời, có lẽ đó là một giải pháp, tạm thời".
