Tổng tư lệnh Các Lực lượng Vũ trang Ukraine, Valerii Zaluzhnyi là vị tướng đứng sau phần lớn các hành động quân sự của Ukraine trong cuộc xung đột với Nga. Nhưng đóng góp của ông thì lâu dài hơn thế, với công cuộc cải tổ quân đội Ukraine kể từ năm 2014.

Valerii Zaluzhnyi là Tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Ukraine kể từ tháng 7/2021. Ông được ghi nhận là vị tướng đứng sau phần lớn các hành động quân sự của Ukraine trong cuộc xung đột với Nga.

Từ một người từng muốn trở thành diễn viên hài, ông Zaluzhnyi đã trở thành vị chỉ huy quân sự âm thầm hiện đại hóa quân đội Ukraine kể từ năm 2014.

Zaluzhnyi sinh năm 1973 trong một đơn vị đồn trú của quân đội Liên Xô, nằm ở phía Tây Bắc thủ đô Kiev. Ngôi làng nơi ông sinh ra và lớn lên là Novohrad-Volyns'kyi, nằm ở vùng Zhytomyr. Khu vực này đã trải qua các đợt pháo kích dữ dội của Nga trong những tháng đầu của cuộc xung đột.

Mơ ước diễn viên hài chuyển sang sự nghiệp quân ngũ

Mặc dù từng mong muốn trở thành một diễn viên hài, Zaluzhnyi quyết định tiếp bước cha mình và theo đuổi sự nghiệp trong quân đội.

Zaluzhnyi gia nhập Viện Lục quân thuộc Học viện Quân sự Odessa vào đầu những năm 1990 khi Liên Xô cũ sụp đổ.

Vài năm sau, ông theo học tại Học viện Quốc phòng Kiev và tốt nghiệp loại xuất sắc năm 2007.

Từ năm 2007 đến 2013, Zaluzhnyi nhanh chóng thăng chức, đảm nhận một số chức vụ trong quân đội, trong đó có vị trí chỉ huy một lữ đoàn cơ giới.

Năm 2020, ông còn nhận bằng Thạc sĩ Quan hệ Quốc tế tại Học viện Ostroh thuộc Đại học Quốc gia. Ông cũng tham dự nhiều khóa huấn luyện của NATO bên ngoài Ukraine.

"Bạn thấy đấy, có sự pha trộn, ông ấy đã đạt được một số thành tích trên chiến trường, làm chỉ huy quân đội, rồi quay lại học tập, được thăng chức, ông ấy làm tất cả, từng chút một”, Marina Miron, nhà nghiên cứu tại Khoa Nghiên cứu Quốc phòng thuộc trường Đại học Kings College London, nói với trang Insider.

Ảnh hưởng từ cuộc xung đột 8 năm ở Donbass

Việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine vào lãnh thổ nước này vào năm 2014 đã trở thành một thời điểm quan trọng đối với Zaluzhnyi. Khi đó, ông đang chỉ huy một số đơn vị quân đội Ukraine ở Crimea.

Trong thời gian đảm nhiệm chức vụ ở Crimea, Zaluzhnyi bắt đầu thực hiện một số thay đổi chiến thuật đối với binh sĩ dưới quyền nhằm thoát khỏi những ràng buộc tâm lý từ thời Liên Xô, và mở đường cho các chiến thuật chiến đấu mới.

Chuyên gia Miron nói với Insider rằng cuộc xung đột ở Donbass có "ảnh hưởng rất lớn" đến phong cách lãnh đạo của ông.

"Cuộc xung đột ở Donbass đã định hình cơ bản ý tưởng của ông ấy về tạo ra cấu trúc linh hoạt này trong Lực lượng Vũ trang Ukraine, khi chứng kiến chiến tranh đang được tiến hành như thế nào trong thời hiện đại", ông Miron nói.

"Tôi đã đọc rất nhiều sách, tôi đã tốt nghiệp tất cả các học viện với huy chương vàng, tôi hiểu mọi thứ về mặt lý thuyết, nhưng tôi không hiểu chiến tranh thực sự nghĩa là gì cho đến năm 2014", ông Zaluzhnyi từng chia sẻ. “Nhưng trong 8 năm chiến tranh, cho đến 2022, cả tôi và những người như tôi đều hiểu rất rõ điều đó", ông nói với tờ The Economist.

Năm 2019, Zaluzhnyi được bổ nhiệm làm chỉ huy Lực lượng mặt đất Ukraine ở khu vực phía Bắc Cherinihiv - một vị trí cấp cao mà ông chưa bao giờ nghĩ mình sẽ có được.

Trong một cuộc phỏng vấn với ArmyInform, Zaluzhnyi cho biết ông luôn mơ ước được trở thành một người lính, nhưng chưa bao giờ nghĩ mình sẽ trở thành một chỉ huy hàng đầu. "Việc thăng chức của tôi giống như một người lính bình thường. Tôi được bổ nhiệm - tôi nhận nhiệm vụ, nhậm chức, bị luân chuyển. Nhưng tôi chưa bao giờ nghĩ rằng một ngày nào đó tôi sẽ trở thành một vị tướng và đạt được cấp bậc cao."

Chỉ hai năm sau, vào tháng 7/2021, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã giao cho ông vị trí hàng đầu trong quân đội, bổ nhiệm ông làm Tổng tư lệnh Các Lực lượng Vũ trang.

Nỗ lực cải tổ quân sự

Lực lượng Vũ trang Ukraine bao gồm Lục quân, Hải quân và Không quân. Với tư cách là Tổng tư lệnh, Zaluzhnyi chịu trách nhiệm về "sự sẵn sàng chiến đấu, huấn luyện và sử dụng Lực lượng Vũ trang", theo thông tin ông chia sẻ với Đài phát thanh Svoboda.

Zaluzhnyi nhanh chóng bắt tay vào việc. Ông muốn phá bỏ những giáo điều quân sự và bắt đầu đưa ra các chiến lược quân sự tương tự như của Mỹ hoặc NATO.

Tướng Zaluzhnyi đã thúc đẩy cải cách quân đội Ukraine cũ của Liên Xô để theo một mô hình phương Tây hơn, nơi các sĩ quan cấp thấp có thể đưa ra quyết định và đổi mới.

Chuyên gia Miron nói với Insider: “Ông ấy ủng hộ hoạt động ở các đơn vị nhỏ và phân tán, tự chủ hơn là kiểu lãnh đạo dội từ trên xuống theo phong cách Liên Xô”. Bà nói thêm: “Điều này 'đòi hỏi sự huấn luyện, đòi hỏi sự tin tưởng, sự chỉ huy và lãnh đạo bởi vì bạn phải tin tưởng vào các chỉ huy của mình rằng họ đang đưa ra những quyết định đúng đắn”.

Zaluzhnyi trước đây từng cho biết ông đã chuẩn bị cho một cuộc tấn công của Nga ngay từ khi Moskva sáp nhập Crimea vào năm 2014.

Hai tháng sau khi được thăng chức, Tướng Zaluzhnyy nói với Đài phát thanh Ukraine Svoboda rằng ông đang làm mọi thứ để chuẩn bị quân đội cho một cuộc tấn công "toàn diện" từ Nga. Và chưa đầy một năm sau, vào ngày 24/2/2022, Nga đã phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" nhằm vào Ukraine.

"Zaluzhnyi đã nổi lên như một bộ óc quân sự mà đất nước ông ấy cần", Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, Tướng Mark Milley nhận xét với tạp chí Time năm ngoái.

"Sự lãnh đạo của ông ấy đã giúp các lực lượng vũ trang Ukraine thích nghi nhanh chóng với thế chủ động trên chiến trường chống lại người Nga", ông Milley nhận xét thêm.

"Thần tượng" phía bên kia chiến tuyến

Zaluzhnyi cống hiến trọn vẹn cho nỗ lực bảo vệ đất nước. Vào tháng 1/2023, vị tướng này còn tặng 1 triệu USD mà ông được thừa kế cho Quân đội Ukraine. Đó là số tiền ông được thừa kế từ một nhà phát triển phần mềm người Mỹ gốc Ukraine tên là Gregory Stepanets - theo thông tin gia đình ông cung cấp cho tờ New York Times.

Trớ trêu thay, một trong những thần tượng của ông - Tướng Valery Gerasimov, Tổng Tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Nga, lại là người đang chiến đấu cho phía bên kia.

Zaluzhnyi từng nói với tạp chí Time: "Tôi học được từ Gerasimov. Tôi đọc mọi thứ ông ấy viết... Ông ấy là người thông minh nhất, và kỳ vọng của tôi vào ông ấy là rất lớn". "Tôi lớn lên với học thuyết quân sự Nga, và tôi vẫn nghĩ rằng khoa học chiến tranh hoàn toàn nằm ở Nga", ông nói và cho biết thêm rằng ông giữ các tác phẩm của Gerasimov trong văn phòng của mình.

Chuyên gia Miron nói với Insider: "Thật thú vị khi chứng kiến Zaluzhnyi hiện đang đứng về phía Ukraine và Gerasimov, người mà ông ngưỡng mộ, lại ở phía bên kia với vai trò tương tự."

Nhà lãnh đạo cởi mở

Các sĩ quan được Đài phát thanh Donbass phỏng vấn gọi Zaluzhnyi là một nhà lãnh đạo "cởi mở", người hiểu các vấn đề của binh lính và sĩ quan cấp dưới và không ngại thực hiện những thay đổi quan trọng.

"Tôi nghĩ Zaluzhnyi được yêu thích hơn vì ông ấy có khía cạnh con người này và ông không cố gắng áp đặt quyền lực của mình. Chắc chắn ông biết nên áp đặt nó ở đâu. Nhưng ông không lạm dụng quyền lực của mình", Miron nói với Insider.

Tướng Zaluzhnyi hiện nay cực kỳ nổi tiếng với người Ukraine, đặc biệt ông được trao biệt danh "sắt không thể bẻ gẫy".

Nhưng chuyên gia Miron cho biết biệt danh của ông không thực sự đúng, vì "phong cách lãnh đạo của ông ấy rất, rất khác với bàn tay sắt này".

Dù nổi tiếng, Zaluzhnyi thích đứng ngoài ánh đèn sân khấu hơn. Ông đã từ chối hầu hết các cuộc phỏng vấn và chỉ đưa ra những tuyên bố công khai trên trang Facebook của mình.

Ông cũng không có bất kỳ động cơ chính trị nào và thích vị trí của mình trong quân đội - Miron nói với Insider. “Zaluzhnyi có vẻ hơi khác một chút, ông ấy không tìm kiếm sự chú ý, ông không cố gắng tham gia chính trị”.

Miron cho biết bà tin rằng Tổng thống Zelensky sẽ không sớm thay thế chỉ huy quân sự của mình "bởi vì có rất nhiều người yêu thích Zaluzhnyi, nhiều người ủng hộ Zaluzhnyi và lắng nghe Zaluzhnyi. Và việc thay thế ông ấy, đặc biệt là vào lúc này, có thể rất, rất rủi ro".