• Stephen Dowling
  • BBC Future

Other

Nguồn hình ảnh, Other

Vào tháng 6/2016, một người dùng blog Tumblr có tên là sfveganyogi đăng bức ảnh về bữa tối mà cô sắp cho con chó thuộc giống Labrador của cô, Maggie, ăn.

"Trên thực đơn cho Maggie tối nay là khoai lang nghiền, gạo lứt xay nhuyễn, đậu phụ hữu cơ mọc mầm, hạt chia, và các enzyme tiêu hóa. Trông nàng ta có phấn khích không? Có!"

Maggie, hóa ra, có lẽ không hứng thú với bữa tối của nó cho bằng đông đảo cư dân mạng bình luận dưới bài đăng. Nhiều người phẫn nộ tại sao một người nuôi chó có thể cho thú cưng ăn rau củ nghiền và đậu hũ thay vì ăn thịt mà chúng vẫn thường khoái trá ngấu nghiến.

Bài đăng này - nhất là bình luận dưới bài vốn chỉ ra vẻ ngoài thờ ơ rõ ràng của con chó - đã lan truyền nhanh chóng. Blogger ăn chay đăng trạng thái này cuối cùng đã phải đóng tài khoản của mình.

Phạm luật?

Khi phong trào ăn chay tăng lên - theo một nghiên cứu gần đây, số người ăn chay đã tăng 600% chỉ riêng ở Mỹ từ năm 2014 cho đến 2017 - ý tưởng cho thú cưng của chúng ta ăn thứ gì đó không phải là thịt cũng tăng nhiệt.

Lượng khí thải carbon từ thức ăn cho thú cưng là không ít. Năm 2017, ước tính lượng carbon thải ra từ thịt cho thú nuôi tương đương với thải ra khoảng 64 triệu tấn carbon dioxide vào không khí mỗi năm, bằng với việc chúng ta lái 13 triệu ô tô trong một năm.

Con số đó chỉ lý giải lượng carbon thải ra từ động vật làm thức ăn cho thú cưng - trên hết là nước tưới cây cỏ để nuôi động vật, nước uống cho chúng, rừng bị khai hoang để làm đồng cỏ chăn thả chúng và nhiều đất đai và sông suối nữa bị ô nhiễm từ chất thải động vật.

Khi số lượng thú cưng của chúng ta tăng lên - chẳng hạn số người nuôi thú cưng tăng lên ở những nước như Trung Quốc - và những người nuôi thú cưng chuyển sang thức ăn vốn nhằm mục đích thẩm mỹ cho con người cũng nhiều như làm dinh dưỡng cho động vật, lượng khí thải carbon chỉ có thể ngày càng nhiều hơn.

Hồi năm 2017, tạp chí khoa học Plos One đăng một nghiên cứu ước tính rằng chó và mèo ở Mỹ đã tiêu thụ lượng calorie tương đương với khẩu phần ăn của 63 triệu người Mỹ.

Việc này đã khiến một số người tự hỏi liệu mèo và chó chúng ta nuôi có thể bỏ ăn thịt, hoặc chuyển sang ăn chay hoàn toàn?

Ngoài các dữ liệu dinh dưỡng trắng đen rõ ràng, quan điểm cá nhân của chủ nuôi thú cưng có thể đi ngược lại các đạo luật cụ thể được đưa ra nhằm bảo vệ phúc lợi vật nuôi.

"Ở Anh, theo Luật Bảo vệ Quyền Động vật, người nuôi thú cưng có nghĩa vụ cho thú cưng ăn khẩu phần phù hợp," ông Daniella Dos Santos, chủ tịch Hiệp hội Thú y Anh quốc (BVA), nói.

"Nếu theo tín ngưỡng cá nhân của bạn, bạn không muốn ăn bất cứ loại protein động vật nào cũng không sao, nhưng chế độ ăn đó không đáp ứng được các tiêu chuẩn phúc lợi của thú cưng."

'Bắt buộc cần ăn thịt'

"Mèo là loài bắt buộc phải ăn thịt và chúng cần một lượng acid amin nhất định để cơ thể khỏe mạnh mà nếu thiếu có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe," Dos Santos cho biết. "Vì thế, bạn không nên áp dụng chế độ ăn chay, chứ đừng nói chế độ ăn rau (cho thú cưng)."

Mèo là một thách thức đặc biệt bởi vì chúng không thể tự tạo ra một số protein nhất định - chẳng hạn như taurine. Thay vào đó, chúng phải hấp thụ từ thức ăn với thịt bò, thịt gà và cá, là những loại thực phẩm đặc biệt giàu loại protein này.

Những con mèo không có đủ taurine có nguy cơ bị mắc một chứng bệnh chết chóc được gọi là bệnh cơ tim giãn nở (DCM), theo Hiệp hội Phản đối Đối xử Tàn ác Đối với Động vật (ASPCA) của Mỹ.

Ở những con mèo bị DCM, cơ tim trở nên rất mỏng và yếu, ngăn việc bơm máu và cung cấp oxy bình thường cho cơ thể.

"Đây là một căn bệnh gây tử vong nếu không được khắc phục sớm," ASPCA cho biết trong một bài viết về mèo và chế độ ăn chay.

Mèo cần một chế độ ăn đặc biệt giàu protein vốn khó mà có được trong chế độ ăn nhiều thực vật, và chúng cũng có vấn đề trong việc xử lý carbonhydrate.

"Chúng không thể tiêu hóa tốt thức ăn thực vật và chúng đòi hỏi các chất dinh dưỡng thiết yếu mà chỉ thịt mới có," ASPCA cho biết thêm.

Điều đó không ngăn được một số công ty tạo ra thức ăn thuần chay cho mèo. Một công ty như vậy là Ami, có trụ sở tại Ý, chuyên bán thức ăn chay cho mèo được bổ sung taurine và các protein thiết yếu khác.

Nhưng sự đồng thuận chung từ tất cả mọi người trừ một số ít bác sĩ thú y là mèo khó có thể phát triển lành mạnh với chế độ ăn không thịt.

Nhưng còn chó thì sao? Ở đây, khoa học dường như không trắng đen rõ ràng như thế.

Một phần lý do loài chó từ môi trường hoang dã trở thành bạn của loài người là vì thức ăn loài người cho chúng khi chúng đến gần ngọn lửa của con người. Thức ăn đó không phải lúc nào cũng là thịt.

Trong môi trường hoang dã, sói hiển nhiên là ăn thịt, nhưng chúng cũng được biết là có ăn trứng, quả mọng và thậm chí là cỏ nếu thiếu vitamin.

Chó có thể đã thích nghi với chế độ ăn ít thịt và nhiều tinh bột thực vật. Điều quan trọng là chúng có gene amylase, có nghĩa là chúng có thể tiêu hóa tinh bột thực vật - một sự thích nghi mà chúng có thể đã phát triển khi chúng ăn thức ăn vụn để lại cho chúng xung quanh những đống lửa thời tiền sử.

Điều đó có nghĩa là chó có lợi thế trong vấn đề chuyển sang chế độ ăn không thịt. Nhưng Dos Santos, Chủ tịch Hiệp hội Thú y Anh Quốc (BVA), cảnh báo rằng điều đó không đơn giản như thế.

"Về mặt lý thuyết chúng ta có thể cho chó ăn chay, nhưng mà nguy cơ cho chúng ăn sai thì cao hơn là cho ăn đúng cách," bà nói. "Bạn phải làm điều đó dưới sự giám sát của một chuyên gia dinh dưỡng được đào tạo về thú y."

Thức ăn chay cho chó

Nhưng chắc chắn có một số công ty đang tìm cách giải quyết thách thức về thức ăn không thịt dành cho chó.

Wild Earth là một trong số đó. Đây là công ty do Ryan Bethencourt, nhà khoa học đã tham gia rất nhiều vào các công ty khởi nghiệp 'thực phẩm tương lai' như Memphis Meats và Gelzen, đồng sáng lập.

Bethencourt có cảm hứng tạo ra một loại thực phẩm không sử dụng sản phẩm động vật một phần là vì một loạt các vụ thu hồi ở Mỹ, một phần trong số đó là vì hàm lượng tạp chất cao.

"Hồi năm 2018, chúng tôi đã thu hồi 100 triệu đơn vị thức ăn cho thú cưng, một phần vì một số loại có hàm lượng rất cao thuốc an tử, pentobarbitol."

Bethencourt nói rằng nghiên cứu sâu hơn cho ông thấy rằng rất nhiều thức ăn cho thú cưng được làm từ các sản phẩm phụ từ động vật vốn không cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt như các sản phẩm dành cho con người.

Ông cũng lo lắng về lượng khí thải carbon ngày càng tăng của thức ăn cho thú cưng - khi số lượng thú cưng tăng lên, vì vậy cần nuôi thêm nhiều động vật để lấy thức ăn cho chúng.

"Ở San Francisco, người ta nghĩ có nhiều chó hơn trẻ con", Bethencourt, người sống ở California, nói. "Không ai suy nghĩ nghiêm túc về điều này. Không có Burgers Impossible hay Memphis Meats."

Bethencourt ban đầu cố gắng khơi dậy sự nhiệt tình để người khác hành động, nhưng không tìm thấy ai. "Nếu bạn không thể tìm thấy ai đó để làm việc đó, bạn nhận ra rằng bạn có thể phải trở thành người thực hiện việc đó," ông nói.

Bethencourt và người đồng sáng lập, Ron Shigeta, chính thức sáng lập Wild Earth vào tháng 3/2018.

Ông cho biết ông luôn muốn thức ăn ông sản xuất là khẩu phần ăn hoàn chỉnh chứ không phải thực phẩm bổ sung. "Chỉ trích đầu tiên về chế độ ăn thực vật là chúng có hàm lượng protein thấp, vì vậy chúng tôi muốn đảm bảo rằng đó là một loại thực phẩm giàu protein."

Thức ăn Kibble, mà bạn có thể mua trực tuyến, chứa tất cả các loại thành phần có nguồn gốc thực vật, bao gồm cả tảo biển (mà Bethencourt nói là giàu chất béo thiết yếu).

Nó cũng có men. "Một thành phần chủ yếu là men. Khi bạn nhìn vào sinh khối, men có khoảng 40% protein, và trong một miếng bít tết ngon, nó chỉ có khoảng 30%," ông nói.

Ngoài ra có các loại nấm khác - cụ thể là koji, một loại nấm mọc trên lúa mì.

Bethencourt nói: "Tế bào nấm có liên quan mật thiết với tế bào động vật hơn nhiều so với thực vật". Lợi ích khác của nấm là nó có thể thêm hương vị ngọt thịt mà loài chó thích.

Protein dế

Tuy nhiên, những người ngần ngại nuôi thú cưng bằng chế độ ăn hoàn toàn từ thực vật - nhưng vẫn muốn giảm lượng khí thải carbon - có thể có các lựa chọn khác.

Công ty thức ăn cho thú cưng Chippin được Haley Russell và Laura Colagrande thành lập.

Khi học ở Đại học Pennsylvania ở Philadelphia, hai người tình cờ biết được thành phần dinh dưỡng khác thường trong thức ăn thú cưng của họ với nguyên liệu nổi bật nhất: dế.

Dế là một nguồn thực phẩm đáng để chuyển đổi sang. Đã có hàng triệu người - chủ yếu ở Đông Á - ăn dế như một phần trong khẩu phần ăn hàng ngày. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp, những côn trùng như dế là một loại protein thay thế đặc biệt tốt.

Dế có tới 65% protein tính theo trọng lượng, và cũng rất giàu chất béo không bão hòa, chất xơ, vitamin và khoáng chất.

Dế cũng có những lợi ích rất thực tế nếu xét về tính bền vững. Người ta đã tính toán rằng bò cần 8g thức ăn để phát triển 1g protein - trong khi côn trùng chỉ cần 2g thức ăn để tạo ra 1g protein. Dế cũng cần ít nước hơn nhiều, mà tình trạng thiếu nước đã là mối quan tâm ngày càng tăng đối với nông dân ở nhiều nơi.

"Nó cung cấp tất cả 10 chất acid amin thiết yếu mà chó của bạn cần - chúng là 10 nguyên liệu kiến tạo mà chó không thể không có," Russell nói. "Và chó thích hương vị của dế. Chúng tôi muốn tạo ra một loại thực phẩm không chỉ lành mạnh, ngon miệng mà còn bổ dưỡng."

"Tất cả là việc tìm kiếm các thành phần đáp ứng yêu cầu về sức khỏe và hương vị nhưng cũng có thứ gì đó có ích cho sự bền vững."

Dế không thải ra khí methane, một loại khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh, và thải ra ít nước thải nông nghiệp hơn nhiều, vốn có thể gây ô nhiễm dòng nước và đất trồng trọt. "Từ góc độ thoát nước, dế thực sự hấp dẫn bởi vì không gặp phải vấn đề xử lý phân như thế," Russell phân tích.

Trong một cuộc điều tra được công bố trên tạp chí Journal of Cleaner Production hồi năm 2017, các nhà nghiên cứu đã phát hiện rằng những người nuôi dế ở Thái Lan sử dụng lượng nước ít hơn gần 25% so với những nông dân nuôi gà ở nông thôn (mặc dù các trại nuôi gà ở các nước khác có thể sử dụng ít nước hơn).

Côn trùng cũng có thể là nguồn thức ăn cho mèo trong tương lai, Russell nói. "Côn trùng có thể giúp ích cho những thách thức về thức ăn cho mèo vì chúng là một protein hoàn chỉnh. Nhưng hiện tại chúng tôi đang tập trung vào thức ăn cho chó," Russell nói.

Mặc dù một bên là thức ăn chay còn một bên dùng protein dế, thức ăn của các công ty Chippin và Wild Earth có điểm chung: cả Bethencourt và Russell đều tự mình thử nghiệm hương vị.

"Tôi ăn nó suốt," Bethencourt nói. "Tôi không cho rằng mọi người nên bán thức ăn cho chó trừ khi họ tự mình ăn thử những thứ đó. Tôi thách các giám đốc của Nestles và Mars ăn thức ăn mà họ làm cho chó, và chưa ai trong số chấp nhận thách thức đó cả!"