Dân cử gốc Việt bàn về việc TNS Janet Nguyễn thất cử

Bản quyền hình ảnh FB Janet Nguyen

Trong số 80 dân biểu tuyên thệ nhận chức hôm thứ Hai 3/12 tại Nghị Viện tiểu bang ở Sacramento, California, có TNS Tom Umberg, đảng Dân chủ, người vừa đánh bại TNS Janet Nguyễn, đảng Cộng hoà.

Việc TNS Janet Nguyễn thất cử gây kinh ngạc cho đa số cử tri người Mỹ gốc Việt tại Quận Cam, nơi bà là một chính khách nổi bật, lâu đời, và từ ngày gia nhập chính trường trong chức vụ nghị viên thành phố Garden Grove năm 2004, chưa hề thất bại trong bao lần tranh cử sau đó, trong chức vụ Giám sát viên Quận Cam, hai nhiệm kỳ, và TNS tiểu bang California.

Không chỉ giới cử tri sửng sốt, mà giới truyền thông cũng ngỡ ngàng.

Khuya 6/11, bà Janet Nguyễn tuyên bố tái đắc cử chức vị TNS tiểu bang California, địa hạt 34, khi dẫn đầu hơn 10 ngàn phiếu, với tỷ lệ phiếu tính đến rạng sáng 7/11 là 53,5% so với 46,5% của đối thủ Tom Umberg.

Truyền thông lúc đó nhận định rằng Janet Nguyễn tuy bị bất lợi vì số cử tri Cộng hòa thấp hơn đảng Dân chủ khoảng 10% trong địa hạt, nhưng cử tri gốc Việt lại chiếm 89% số cử tri, nên bà vẫn dễ dàng chiến thắng nhờ sự ủng hộ mạnh mẽ và lâu năm của cả hai khối cử tri gốc Việt trong vùng.

Thế nhưng cuối cùng, vào đầu tháng 12, sau khi phiếu đếm xong hết, thì bà Janet Nguyễn đã bị đánh bại với khoảng 3,100 phiếu.

Có phải TNS Janet Nguyễn thất cử vì Làn Sóng Xanh của đảng Dân chủ đang ùa vào Quận Cam, hay có yếu tố gì khác? Cộng đồng người Mỹ gốc Việt nên rút tiả kinh nghiệm gì từ sự kiện này?

BBC tiếp xúc với ba vị dân cử gốc Việt tại Quận Cam để tìm hiểu nhận định của họ, qua phỏng vấn dưới đây.

Bản quyền hình ảnh FB Trần Thái Văn

BBC:Theo dõi cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua, nhất là những vụ tranh cử của các ứng cử viên gốc Việt, ông có ngạc nhiên khi TNS Janet Nguyễn thất cử của không?

LS Nguyễn Quốc Lân: Tôi có ngạc nhiên về kết quả đối với TNS Janet Nguyễn. Trường hợp của TNS Janet Nguyễn là kết quả quá khít khao nên khó biết trước được là những phương pháp tranh cử hay hành động trước đó đã đủ gây ra kết quả này.

LS Trần Thái Văn: Thắng hoặc thua khi tranh cử là chuyện thông thường có thể xảy ra với bất cứ ai, kể cả với các ứng cử viên đương nhiệm đã thất cử trong kỳ bầu cử này. Nhất là trong mùa bầu cử giữa kỳ năm nay. Tôi không ngạc nhiên khi kết qủa đếm phiếu cho thấy TNS Janet Nguyễn đã bị thất cử.

DB Tyler Diệp: Tôi ngạc nhiên về sự thất cử của Thượng Nghị Sĩ Janet Nguyễn. Hầu như không ai trong cộng đồng hoặc giới chính trị dòng chính nghĩ bà có thể bị đánh bại được.

BBC: Nhiều người cho là lý do chính khiến TNS Janet Nguyễn bị thất cử là vì Làn Sóng Xanh (the Blue wave) đã ùa qua tiểu bang California, nhất là quận Cam. Ông có đồng ý với nhận định này không? Và nếu là vì Sóng Xanh thì tại sao ông Tyler Diệp, đảng Cộng hoà, cùng chung khu vực, lại đắc cử chức vụ dân biểu với số phiếu cao hơn đối thủ khá xa?

LS Nguyễn Quốc Lân: Ảnh hưởng của Làn Sóng Xanh thì có, nhưng nếu khối cử tri gốc Việt biết bảo vệ cho ảnh hưởng của mình thì vẫn có thể giữ được. Truờng hợp của NV Tâm thì làn sóng xanh không ảnh huởng nhiều. Trong trường hợp của TNS Janet Nguyễn, số khác biệt chỉ có khoảng hơn 3,000 phiếu trong số hơn 300,000 phiếu tổng cộng, TNS Janet Nguyễn có thể khôn khéo hơn để chuẩn bị cho cuộc bầu cử. Đúng là DB Tyler Diệp cũng cùng trong khu vực của TNS Janet Nguyễn nhưng không bị ảnh hưởng nhiều vì DB Tyler Diệp đã khôn khéo tránh né mọi hành động hay lời nói gây hiềm khích với khối cử tri gốc Việt. Ông ta tấn công đối thủ Đảng Dân Chủ rất nặng nề và chẳng nưong tay nhưng không đụng chạm đến ai trong cộng đồng Việt Nam, mặc dầu là ông không hỗ trợ nhiều người khác.

LS Trần Thái Văn: Nói riêng tại Quận Cam, nơi có đông người Mỹ gốc Việt sinh sống nhất ngoài Việt Nam, Làn Sóng Xanh là một trong những yếu tố chính khiến các ứng cử viên của Đảng Cộng hòa ra tranh cử hoặc tái tranh cử đã bị "rụng" hết. Các cử tri của Đảng Dân chủ đi bầu phá kỷ lục, nhất là vào những ngày và giờ chót của cuộc bầu cử. Năm nay, hơn 71% cử tri có quyền đi bầu đã thi hành quyền công dân. So sánh với bốn năm về trước, cũng vào kỳ bầu cử giữa kỳ như vậy, chỉ có 45% cử tri đi bầu mà thôi.

Hơn nữa luật lệ cho phép người dân đi bầu trong những năm vừa đây đã được chính quyền tiểu bang, với sự hậu thuẫn của các nhà lập pháp và vị Thống Đốc đảng Dân Chủ, tạo rất nhiều điều kiện dễ dàng cho các cử tri đi bầu, và đại đa số các cử tri này thuộc về đảng Dân chủ. Nhiều thống kê cho thấy cử tri đi bầu trễ hoặc vào những ngày giờ chót là các cử tri Dân chủ, và lá phiếu của họ có hiệu lực vì những điều lệ khó khăn để loại bỏ các lá phiếu này trong quá khứ đã bị vô hiệu hoá bởi chính quyền tiểu bang.

Bởi vậy, các ứng cử viên đảng Cộng hoà ăn mừng chiến thắng quá sớm trong đêm bầu cử khi thấy đối thủ mình thua xa cả hàng chục ngàn lá phiếu. Tuy nhiên với các lá phiếu trễ hoặc dự khuyết cần phải được kiểm duyệt lại, thì chỉ trong vòng hai tuần đếm phiếu thì lá cờ đã lật ngược lại hết, và các ứng cử viên Dân chủ dần dần vượt qua đối thủ của mình.

TNS Janet Nguyễn là một trong những nạn nhân của Làn Sóng Xanh trong lúc cô ấy đại diện một địa hạt có quá nhiều cử tri Dân chủ và cộng đồng gốc La Tinh, đại đa số đã ghi danh với đảng Dân chủ. Tuy nhiên có một số dữ kiện rất quan trọng đã gây ra sự thất cử của Janet, chứ không hẳn là Làn Sóng Xanh, mà tôi sẽ trình bày rõ ràng hơn.

Phó Thị trưởng Tyler Diệp, một ứng cử viên Cộng hòa cũng ra tranh cử cùng khu vực với Janet và các ứng cử viên Cộng hòa khác, nhưng cuối cùng, Tyler Diệp là người duy nhất đã thắng các đối thủ Dân chủ nặng ký của mình với một số phiếu rất thoải mái, trong lúc các ứng cử viên chung quanh đều rớt hết. Tyler cũng bị ảnh hưởng Làn Sóng Xanh và cũng phải trải qua rất nhiều thử thách trong lúc tranh cử, nhưng anh đã có những biện pháp tranh cử rất sớm, củng cố lá phiếu cử tri Việt Nam trong địa hạt mình, hầu ngăn chặn sự bành trướng của các ứng cử viên Dân chủ.

DB Tyler Diệp: Tôi cho rằng lý do then chốt khiến bà Janet Nguyễn mất ghế chính là "Làn Sóng Xanh", ngoài một số lý do phụ khác.

Bản quyền hình ảnh LS Nguyễn Quốc Lân

BBC: Có dư luận cho rằng bà Janet mất phiếu của một số cử tri gốc Việt vì sự phân rẽ, xích mích giữa bà và một số dân cử khác trong cộng đồng, ông nghĩ sao về nhận định này?

LS Nguyễn Quốc Lân: Đúng là TNS Janet Nguyễn không khôn khéo khi buớc vào và tiến hành kế hoạch tranh cử của mình. Khu vực thượng viện của TNS Janet Nguyễn có số ghi danh theo Đảng Dân chủ đông hơn đảng Cộng hòa đến 10%, có khối cộng đồng La Tinh mà hầu hết theo đảng Dân chủ và có cả khu vực bên ngoài khu vực có đông người Việt Nam và theo Đảng Dân Chủ nhiều. Tuy vậy, TNS đã đánh phá các dân cử gốc Việt tại Westminster trong đó có Thị trưởng Tạ Đức Trí TP Westminster và Phó Thị trưởng Tyler Diệp Tyler Diệp với những chuyện không liên hệ gì đến TNS Janet Nguyễn, như vấn đề đổi nhiệm kỳ của thị trưởng từ 2 năm lên 4 năm.

Bước vào cuộc tranh cử, TNS Janet Nguyễn đã ra mặt hỗ trợ cho các ứng cử viên khác, chống lại Thị trưởng Tạ Đức Trí và Phó Thị trưởng Tyler Diệp, không những một đợt mà cả hai đợt tranh cử và ủng hộ ngay cả những người thuộc Đảng Dân chủ để đối đầu với ứng cử viên đồng đảng Cộng hòa là DB Tyler Diệp. Hành động này không những gặp sự phản ứng ngược từ các cử tri gốc Việt mà còn cả khối cử tri đảng Cộng hòa. Để đối trả lại những hành động này, Thị Trưởng Tạ Đức Trí và Phó Thị trưởng Tyler Diệp cũng như các ứng cử viên gốc Việt khác đã không đáp trả, và điều đó đã giúp họ giữ được thiện cảm của nhiều cử tri gốc Việt. Đó là lý do tại sao DB Tyler Diệp chỉ mất khoảng 2,500 phiếu trong khi TNS mất tới 15,000 phiếu tính từ kết quả vào ngày bầu cử.

LS Trần Thái Văn: Đúng như vậy và rất đáng tiếc. Đây là một bài học chính trị đắt giá gây nhiều suy ngẫm cho cộng đồng Việt Nam nói chung, và cho TNS Janet Nguyễn nói riêng. Nhiều thành viên và lãnh đạo trong đảng Cộng hòa tại California đã phàn nàn với tôi là Janet đã vi phạm trầm trọng ''Điều răn số 11'' mà Tổng thống Ronald Reagan đã cảnh giác nhiều lần với các thành viên trong đảng, là: "Các thành viên đảng Cộng hoà không nên đả phá và nói xấu nhau!"

Trong kỳ bầu cử này, thay vì thủ thân và tập trung cho một cuộc tái tranh cử đầy thử thách và khó khăn, Janet, vì những lý do không ai hiểu được, lại có những va chạm chính trị (không cần thiết) ngay trong mùa bầu cử với không riêng Giám Sát viên Andrew Đỗ, mà hàng loạt các ứng cử viên Việt khác, kể cả ông Lê Công Tâm, ƯCV Nghị viên TP Fountain Valley, Phó Thị trưởng TP Westminster Tyler Diệp, cũng là ƯCV Dân biểu tiểu bang California và các đồng minh chính trị của các vị này. Các vị này cùng ra tranh cử cùng khu vực với Janet, và họ có khối cử tri ủng hộ của họ.

Chung cuộc, Janet thua đối thủ của mình khoảng 3,100 phiếu. Đây là số phiếu Janet có thể gặt hái được từ các ƯCV Việt tranh cử trong cùng khu vực nếu Janet đem thiện chí của mình cùng cộng tác và phối hợp với ban tranh cử của họ, hoặc tối thiểu là đừng gây chiến hoặc gây hấn với họ nhất là khi các chức vụ và quyền lợi chính trị của mình và họ không mâu thuẫn gì với nhau.

BBC: Nhìn tổng quát, tiểu bang California, và giờ đây, Quận Cam, ngày càng có nhiều người theo đảng Dân chủ, theo ông thì tại sao? Riêng trong kỳ bầu cử này số cử tri đi bầu tăng vọt, thăm dò ý kiến của Pew Research Center cho thấy khoảng 37% cử tri nói họ đi bầu vì muốn phản đối ông Trump. Theo ông, yếu tố Donald Trump gây ảnh hưởng thế nào đến cái nhìn của dân Mỹ về đảng Cộng hoà?

LS Nguyễn Quốc Lân: Có nhiều yếu tố khiến khối cử tri Dân Chủ hay gốc La Tinh tham gia bầu cử đông vì các chính sách của TT Donald Trump, và Đảng Cộng Hòa đã không làm gì để giải thích sự khác biệt của họ đối với TT Trump.

LS Trần Thái Văn: Với 3,2 triệu dân, Quận Cam có dân số lớn thứ 5 hoặc 6 trong hơn 5.000 quận hạt tại Hoa Kỳ. Dân số người Mỹ gốc Á Châu Thái Bình Dương cũng lên đến gần 18% và cao gấp đôi dân số Á Châu là cư dân gốc La Tinh. Nói một cách khác, Quận Cam có đa số cư dân là người thiểu số. Có nhiều lý do Quận Cam ngày càng được "Dân chủ hoá,'' trong đó, lý do chính là cư dân thiểu số thường ghi danh vào đảng Dân chủ hoặc độc lập, không vào đảng nào hết. Thứ nhì, đảng Cộng hòa, qua những chính sách được xem là "khó khăn" với các cộng đồng thiểu số, đã dần dần bị mất sự hậu thuẫn của các cộng đồng này, mà lại không có những kế hoạch và chính sách cam kết với họ một cách tích cực hơn, dù rằng về nhiều vấn đề và sinh hoạt hằng ngày,các cư dân thiểu số rất bảo thủ và đồng tình với lập trường đảng Cộng hoà. Theo tôi, về cách thức liên hệ và thi hành chính sách, đảng Cộng hoà phải thực hiện một cách hữu hiệu hơn nếu muốn giữ được sự ủng hộ của cộng đồng thiểu số.

Bản quyền hình ảnh FB Tyler Diep

BBC:Theo ông thì cộng đồng người Mỹ gốc Việt có thể rút tỉa kinh nghiệm gì từ sự thất cử của TNS Janet Nguyễn?

LS Nguyễn Quốc Lân: Bài học quan trọng nhất là phải bảo vệ sự hợp nhất trong khối cử tri gốc Việt và phải vận động cử tri gốc Việt tham gia bầu cử đông hơn nữa. Hiện tượng này sẽ trở lại nhiều hơn trong các kỳ bầu cử sắp tới.

LS Trần Thái Văn: Hai cụm từ có thể áp dụng từ kinh nghiệm vừa qua là trong công trình xây dựng sức mạnh lá phiếu của cộng đồng người Mỹ gốc Việt, các ƯCV Việt Nam cần phải 'hợp tác' và 'tương nhượng' cho nhau. Trong những mùa bầu cử đầy gay go và khó khăn, các ƯCV Việt Nam tranh cử cùng một khu vực nhưng khác chức vụ, nếu tình hình chính trị cho phép, nên ngồi lại với nhau để có một nỗ lực vận động chung một cách nhịp nhàng và hậu thuẫn cho nhau.

DB Tyler Diệp: Sự thất cử của tôi vào năm 2012 giúp tôi rút tỉa nhiều bài học mà tôi vẫn mang theo bên mình. Một trong những đều mà tôi học được là chúng ta nên có thêm bạn và bớt thù. Hy vọng những người vừa thua cuộc sẽ ngộ ra chân lý này.

BBC:Cựu Dân biểu Trần Thái Văn lúc còn tại chức, và trước đó nữa, luôn khuyến khích giới trẻ người Mỹ gốc Việt nên tham gia chính trường. Điều này có vẻ giờ đây hình như không còn xẩy ra. Ông có nhận định gì?

LS Nguyễn Quốc Lân: DB Trần Thái Văn đã vẫn động các bạn trẻ tham gia chính trị để bảo vệ quyền lợi chính trị của cộng đồng. Các giới trẻ gốc Việt ngày nay có nhiều khuynh hướng khác nhau hơn là bảo vệ quyền lợi của cộng đồng nguời Mỹ gốc Việt, bằng chứng là nhiều người trẻ gốc Việt đã hỗ trợ các ứng cử viên đảng Dân chủ để chống lại các ứng cử viên gốc Việt như DB Tyler Diệp hay TNS Janet Nguyễn. Cộng đồng Việt Nam cần làm việc nhiều hơn để giải quyết vấn đề này.

LS Trần Thái Văn: Tại một quốc gia dân chủ như Hoa Kỳ, không một vị dân cử nào, từ tổng thống đến một vị dân cử địa phương thấp nhất, có thể thành công nếu không có sự đỡ đầu, cố vấn, và giúp đỡ của nhiều người và nhiều thành phần khác nhau.

Trong lúc còn sinh hoạt trong chính trị giòng chính và khi trở thành dân cử từ cấp địa phương đến tiểu bang, bao giờ tôi cũng suy nghĩ đến việc khuyến khích và đào tạo các sinh viên và anh em trẻ muốn dấn thân phục vụ xã hội mình qua sinh hoạt chính trị dòng chính, một cách thực tế nhất là ra tranh cử và đắc cử để có tiếng nói phục vụ xã hội và cộng đồng mình. Cá nhân tôi cũng được sự ủng hộ đỡ đầu của các bậc trưởng thượng và dân cử giúp đỡ tôi, từ lúc tôi còn là sinh viên tại UC Irvine.

Bởi vậy, tôi nghĩ rằng các vị dân cử Mỹ gốc Việt đang tại chức có trách nhiệm với cộng đồng Việt về việc đầu tư vào việc đào tạo các anh em trẻ thế hệ thứ hai và thứ ba thành các nhà lãnh đạo tương lai. Việc đào tạo các anh em trẻ dấn thân là một dự án liên tục không ngừng nghỉ, nhất là với một cộng đồng thiểu số, "sanh sau đẻ muộn" như cộng đồng Việt Nam, so với các cộng đồng bạn như người Mỹ gốc Hoa, Phi Châu, hoặc La Tinh.

DB Tyler Diệp: Chúng tôi luôn khuyến khích người Việt tham chính qua các chức vụ khác nhau. Ví dụ như tôi đã khuyến khích ông Andrew Nguyễn tranh cử vào chức vụ Giám đốc, Đặc hhu Vệ sinh Midway City và anh Xavier Nguyễn tranh cử chức Uỷ viên Giáo dục Westminster. Cả hai đều đắc cử trong kỳ bầu cử 2018.

---DB Tyler Diệp đắc cử Dân biểu tiểu bang California tháng 11, 2018 và vừa tuyên thệ nhậm chức ngày 3/12.LS Nguyễn Quốc Lân hành nghề tạ̣i Quận Cam, vừa tái đắc cử chức Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo dục Học khu Garden Grove.LS Trần Thái Văn hiện hành nghề luật tại Nam California, từng giữ chức vụ Dân biểu tiểu bang California từ trong ba nhiệm kỳ, từ 2004 đến 2010.